آغاز عصر جدید مناطق آزاد ایران

مناطق آزاد تجاری-‌صنعتی ایران که از اوایل دهه۷۰ شمسی پا به عرصه اقتصادی کشور گذاشتند، غالبا دچار مهجوریت و نیز عدم‌پذیرش ماهوی و کارکردی بودند. این عدم‌پذیرش در نظام اقتصادی ایران، دلایل متفاوتی داشته و دارد؛ البته این دلایل آنچنان که در برخی روایت‌ها مطرح شده است، هیچ‌گونه ارتباطی به نتایج عینی و عملی این مناطق در حوزه دستاوردهای اقتصادی و اهداف ترسیم شده ندارد؛ بدین معنی که به عدم موفقیت مناطق آزاد در نیل به افق‌های ترسیم مربوط نمی‌باشد؛ بلکه پروپاگاندای رسانه‌ای، عدم اجرای کامل قانون چگونگی اداره مناطق آزاد، عدم شناخت نهادهای تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر و نهایتا نبود اراده لازم در مدیران ارشد پیشین حوزه مناطق آزاد موجب شده این مراکز اقتصادی پر‌ظرفیت، مهجور واقع شده و مورد اتهام قرار گیرند.

جریان تخریب مناطق آزاد همچنین در یک‌دهه گذشته با زمینه‌سازی‌های رسانه‌ای هدفمند و قلب واقعیت‌های موجود از مجرای قانون بر علیه مناطق عمل کرده و توانسته است در عرصه قانون، دست و پای مناطق را ببندد و بسیاری از مشوق‌ها و مزیت‌های آنان را ضرب در صفر کند‌.

اما به نظر می‌رسد برخلاف تمامی انتظارات، علی‌رغم آن‌که درحال حاضر ورق قانون کاملا بر علیه موجویت، ماهیت و آینده مناطق آزاد چرخیده است؛ این مناطق قادر هستند با یک بازی هوشمندانه، دیالکتیکی و توام با مانورهای رسانه‌ای؛ ضمن تثبیت موقعیت خود در ساختار اقتصاد ایران، به مسیر رشد حقیقی و ذاتی خود برگردند. از این لحاظ می‌توان، موقعیت کنونی را «عصر جدید مناطق آزاد» نامید؛ عصری که در آن مناطق آزاد بر محور فلسفه ذاتی‌شان خواهند چرخید.

اما آنچه ما را به این افق مثبت از آینده مناطق آزاد ایران امیدوار کرده است، حضور پرقدرت و فعال مجموعه مناطق آزاد در نمایشگاه ایران اکسپو۲۰۲۳ می‌باشد. با وجود این‌که نمایشگاه مزبور با هدف نمایش دستاوردهای دولت سیزدهم در حوزه افزایش صادرات غیرنفتی و نیز تعریف بازارهای جدید صادراتی از سوی سازمان توسعه تجارت ایران و با حمایت دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی برنامه‌ریزی و اجرا گردید؛ اما موقعیت‌شناسی سازمان‌های مناطق آزاد و حضور پررنگ آنها باعث شد احساس کنیم زیر خاکستر امروزی، ققنوسی پرقدرت نهفته است؛ چراکه اعتماد‌به‌نفس مجموعه مدیریت و فعالین اقتصادی مناطق آزاد برای سهیم شدن در کیک بزرگ اقتصاد ایران و استفاده از ظرفیت رسانه‌ها جهت اطلاع‌رسانی عمومی این حق و ظرفیت، بسیار قابل‌توجه می‌نماید.

بنابراین می‌توانیم کم و کیف حضور سازمان‌های مناطق آزاد در رویداد ملی ایران اکسپو‌۲۰۲۳ را طلیعه ظهور عصر جدید در مناطق آزاد بدانیم. رونمایی از صدها طرح سرمایه‌گذاری مطالعه شده، جذب مخاطبین خاص و عام به غرفه‌ سازمان‌های مناطق آزاد، رایزنی‌های رسمی و غیررسمی با فعالین اقتصادی داخلی و خارجی درخصوص پتانسیل‌های اقتصادی، تجاری و تولیدی مناطق آزاد، میزبانی از مسئولین ارشد نهادهای تصمیم‌ساز کشور به شکلی کاملا هدفمند و مطالبه‌گرانه و نهایتا موفقیت در جلب‌توجه رسانه‌ها به مناطق آزاد و برنامه‌ها و کارویژه‌هایشان، اقداماتی بسیار هوشمندانه و مدبرانه بود که انجام گرفت.

البته همان‌طور که می‌دانیم چنین دورنمایی از مناطق آزاد، قطعا مخالفین قوی و مشخص دارد؛ اما استمرار توجه به ظرفیت رسانه‌ها و پایدارسازی حمایت رسانه‌ای از عصر جدید مناطق آزاد، باعث خواهد شد مردم، فعالین اقتصادی مناطق و حتی پرسنل سازمان‌های مناطق آزاد برای تحقق توسعه پایدار و پویا این مناطق تلاش خویش را دوچندان نمایند. همچنین با افزایش آورده اقتصاد ملی از قِبَل شکوفایی مناطق آزاد؛ حمایت ساختارهای حاکمیتی از آنها بیشتر و قوی‌تر خواهد گردید. فلذا منطقی است با عصر جدید مناطق آزاد همراه شویم؛ زیرا استمرار وضعیت سابق و ماندن مناطق آزاد در پس پرده تحریف‌ها و تخریب‌ها به نفع هیچ شخص و گروهی نخواهد بود و فقط سرمایه‌های ملی در حساس‌ترین قلمروهای جغرافیایی کشور به هدر خواهد رفت.

در این راستا؛ تلاش تیم مدیریت مناطق آزاد نیز برای انعکاس نگاه مردم و رسانه‌ها به ظرفیت‌ها و توانمندی‌های مناطق به نهادهای تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز ضرورتی انکارناپذیر است. هرچند، به تجربه ثابت شده است که نقاط تمرکز یافته از سوی افکار عمومی و رسانه‌ها، دارای مشتریان خوبی در میان اصحاب قدرت و ثروت است؛ چراکه یکی برای تقویت قدرت و اعتبار عمومی خود با جریان همراه خواهد بود و دیگری برای بهره‌مندی از فرصت‌های ایجاد ثروت. این یعنی قدرت خواست مردم و رسانه در تحکیم برنامه‌های سیستم.