خوشه‌های صنعتی مناطق آزاد، فرصتی جهت توسعه صادرات ایران
به گزارش اخبار آزاد مناطق، باید تاکید داشت که صنایع کوچک با مشخصات ویژه خود در موضوعات مهمی همچون رشد اقتصادی و حل بحران بیکاری اثرات قابل توجهی دارند؛ در نتیجه یکی از بهترین راهکارهای ارائه شده برای حل مشکلات، راهکار خوشه‌سازی است؛ با تجمیع شرکت‌ها در جهت امکان استفاده از تجربیات همدیگر، ایجاد امکانات مشترک و انجام امور به صورت اشتراکی به‌وجود می‌آید، بنابراین می‌توان گفت که خوشه‌های صنعتی در حوزه‌های مختلف بر عملکرد شرکت‌ها تاثیر گذاشته و موجب ایجاد مزیت‌های یک بنگاه بزرگ برای بنگاه‌های کوچک این صنایع می‌شود.
البته که برای تشکیل و رشد خوشه صنعتی در مناطق آزاد کشور نیاز به ایجاد پیش‌شرط‌هایی است که مهم‌ترین آن عبارتند از: توافق کلی و اصولی بر روی اهداف اصلی مانند بالا بردن کارآیی تولید، افزایش درآمد و ایجاد نوآوری و ورود به بازارهای بین‌المللی. وجود مهارت‌ها و توانایی نیز از دیگر پیش‌شرط‌های خوشه‌های صنعتی است، ضمن اینکه وجود روحیه تجاری در اشخاص و فضای قانونگذاری مناسب و مهم‌تر از همه نبود مانع برای ایجاد تغییرات در تولید می‌تواند از شروط اصلی دیگر برای پیشبرد این هدف مهم باشد. هرچند مناطق آزاد برای دستیابی به این موضوع برنامه تدوین شده‌ای پیاده نکرده‌اند، اما می‌توانند در این حوزه به واسطه قرار گرفتن این مناطق در مرزهای کشور، موقعیت مناسبی را برای تولید بیشتر و سرمایه‌گذاری و صادرات فراهم نمایند.
در این گزارش، با معاونین و مدیران سازمان‌های مناطق آزاد و نماینده مجلس و کارشناس امور مناطق آزاد درخصوص عملکرد این مناطق در جهت تبدیل واحدهای تولیدی به خوشه صنعتی به گفتوگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
سیدمهدی نقوی، معاون توسعه مدیریت سازمان منطقه آزاد انزلی:
عدم تعامل و نداشتن شناخت و آگاهی دستگاه‌های اجرایی از قوانین مناطق آزاد
سیدمهدی نقوی عضو هیات مدیره و معاون توسعه مدیریت سازمان منطقه آزاد انزلی در گفتوگو با نشریه، دیدگاه خود را نسبت به ایده تبدیل مناطق آزاد به عنوان خوشه صنعتی مطرح کرد و از ویژگی‌های منحصربهفرد هر منطقه درخصوص تولید یک محصول تولیدی سخن گفت.
وی در این گفتوگو در پاسخ به این سوال که چه برنامه‌ای برای راهبرد اعلام شده جهت تبدیل مناطق آزاد به عنوان خوشه‌های صنعتی دارید، اظهار داشت: ایده کلی بنده این است که ما باید به سراغ ویژگی‌های منحصربهفرد به هر منطقه برویم. به عنوان مثال نمی‌توانیم بگوییم منطقه آزاد تجاری، صنعتی، فرهنگی و گردشگری ماکو؛ چراکه این منطقه ویژگی گردشگری خاصی ندارد. یا نباید بگوییم منطقه آزاد تجاری-صنعتی انزلی؛ زیرا ویژگی منحصربهفرد این منطقه در بحث گردشگری است. اینجا حتی اگر منطقه آزاد نباشد، در سال دو تا شش میلیون گردشگر به انزلی می‌آید، یعنی خواه‌ناخواه چنین ویژگی در منطقه آزاد انزلی وجود دارد. لذا باید در بحث سیاست‌های جدید که دولت جدید استقرار پیدا کرد و دبیر جدید می‌خواهد پیاده نماید، به این سمت برویم که مزیت‌های خاص هر منطقه را تقویت کنیم، نه آنکه همه مناطق را با یک چشم ببینیم؛ چراکه تاکنون در مناطق به این موضوع توجه نشده است. به عنوان مثال درخصوص کیش راجع به ترانزیت نمی‌شود بحثی کرد، اما طبیعتا ماکو منطقه آزاد ترانزیتی است؛ بنابراین باید بتوانیم از ظرفیت ملی برای آن منطقه استفاده کنیم؛ باید وزارت میراث فرهنگی و گردشگری را پای کار بیاوریم و از آنها کمک بخواهیم و ظرفیت‌ها را روی هم بگذاریم و بحث گردشگری را پیش ببریم. یا اینکه میراث فرهنگی درخواست کنیم سرمایه‌گذاران حوزه گردشگری را به ما معرفی کنند و با توجه به اینکه بحث ترانزیت هم داریم از این پتانسیل می‌توانیم بهتر استفاده نماییم.
نقوی ادامه داد: اکنون بحث ترانزیت شمال به جنوب را داریم، اما متاسفانه در این موضوع هم عقب مانده‌ایم؛ در حال حاضر در بندر گوادر کشور پاکستان، چینی‌ها سرمایه‌گذاری کنند و بندر می‌سازند؛ چراکه می‌خواهند ایران و چابهار را حذف کنند و از طریق پاکستان از بالا به سمت قزاقستان و روسیه بروند و ما در حال از دست این فرصت و مزیت هستیم. هم کشور آذربایجان با مسیری که به سمت ترکیه ایجاد کرد و ایران را از مسیر ترانزیت حذف کرد و هم چینی‌ها و هندی‌ها که با توجه به اینکه می‌گویند شریک اقتصادی ما هستند، اما در عمل گونه‌ای دیگر رفتار می‌کنند؛ آنها هر روز را برای خود فرصت می‌دانند، اما ما نشسته‌ایم تا ببینیم وزارت امور خارجه چه می‌کند! اما در واقع خودمان باید به سراغ‌شان برویم. روسیه تاکنون چند بار با ما مذاکراتی داشته، پیگیری و اعلام کرده در ترانزیت شمال به جنوب را می‌خواهند مسیر کریدور را فعال کنند، متاسفانه به زمان تغییر دولت برخورد کردیم و نتوانستیم از این فرصت استفاده کنیم.
معاون توسعه مدیریت سازمان منطقه آزاد انزلی اذعان داشت: در بحث‌های صنعتی، منطقه آزاد انزلی دارای دو شهرک صنعتی است؛ همچنین در حال ایجاد سومین شهرک صنعتی هستیم؛ البته باید این موضوع را در نظر بگیریم که در مناطق آزادی که بحث‌های گردشگری وجود دارد، در فضای جنگل و دریا باید به سمت صنایع «های‌تک» برویم و نباید بحث‌های فولاد و آلایندگی داشته باشیم؛ این قبیل صنایع را می‌توان در مناطق آزاد دیگری سرمایه‌گذاری کرد، ازجمله اروند دو، سه سایت صنعتی دارند یا حتی ارس. در مورد منطقه آزاد ارس باید بگویم که استان آذربایجان شرقی استانی صنعتی است، چند کارخانه بسیار بزرگ دارد، ضمن اینکه ارس هم در منطقه‌ای قرار گرفته که می‌تواند صنعتی باشد. منطقه آزاد ماکو در بحث ترانزیتی می‌تواند خوب عمل کند؛ متاسفانه اگر بحث ترانزیت را از دست بدهیم، خیلی از مناطق دچار رکود می‌شوند. مثلا اگر بحث ترانزیت ماکو به مشکل بخورد یا ترکیه مسیر را ببندد، تعداد کثیری ماشین جمع می‌شود و موضوع صادرات و واردات با مشکل روبه‌رو می‌گردد. لذا باید هماهنگی بسیار خوبی بین وزارتخانه‌های صمت و اقتصاد خصوصا گمرک انجام شود؛ ضمن اینکه باید به اهداف مناطق آزاد رجوع کنیم و سراغ بحث اصلی‌شان برویم که براساس چه ویژگی مناطق آزاد تشکیل شدند. متاسفانه در فرآیندی چند ساله خیلی از مناطق به دلیل ایجاد درآمد، به سراغ واردات بی‌رویه از سایر کشورها رفتند و اکنون بودجه‌های‌شان را بر مبنای همان سهمیه جذب کالا یا فروش زمین می‌بندند. آن هدف اصلی که ایجاد سرمایه‌گذاری و موارد دانش‌بنیان دیده شده بود؛ در نتیجه در این حوزه‌ها بسیار ضعیف عمل کردیم.
وی به بیان دلایل عدم موفقیت مناطق آزاد را در جذب صنایع کشاورزی، دامپروری و شیلات پرداخت و گفت: ما هیچ استفاده‌ای از همین دریایی که کنار آن قرار گرفته‌ایم، نمی‌کنیم؛ در کویر قم ماهی خاویاری پرورش داده می‌شود و در آنجا استخرهایی ایجاد کرده‌اند. می‌توانیم در کنار دریای خزر با هماهنگی که با شیلات داریم، ماهی در قفس پرورش دهیم، هم ماهی سردابی و هم ماهی‌هایی که با آب دریا سازگاری دارند؛ اما متاسفانه به دلیل عدم تمایل دستگاه‌ها این اتفاق نمی‌افتد.
نقوی افزود: دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی باید نشستی با بسیاری از وزارتخانه‌ها داشته باشند و بحث‌های تخصصی مناطق را پیش ببرند. درست است که مناطق آزاد شخصیت حقوقی دارند و به صورت مستقل اداره می‌شوند، ولی دست ما به وزرا نمی‌رسد که بخواهیم با وزیر جهاد کشاورزی بنشینیم و تفاهم‌نامه امضا کنیم و بگوییم در داخل محدوده، به ما سرمایه‌گذار معرفی کنید. به هر حال در این منطقه یکسری مزیت‌ها و امتیازات داریم و می‌توانیم صنایع تبدیلی ایجاد نماییم، پرورش ماهی صورت گیرد و بسته‌بندی شود، ماشین‌آلات و تجهیزات از خارج بیاید؛ چراکه از بحث پرداخت عوارض معاف هستند و در واقع معافیت مالیاتی دارند؛ می‌توان از این مزیت‌ها استفاده و تولیدات صادرات‌محور را تقویت کرد. مثلا در بحث کشت گلخانه‌ای، ظرفیت خوبی در منطقه آزاد انزلی وجود دارد، استان گیلان مشکل کم‌آبی ندارد؛ در بحث پرورش گل و گیاه فقط یکسری مشکلات با منابع طبیعی داریم؛ بخشی از زمین‌ها دست مردم یا منابع طبیعی است؛ می‌شود آن را با کمک دستگاه‌ها مرتفع نمود. به هرحال سرمایه‌گذار باید بیاید و در این حوزه ورود پیدا کند؛ ما هم در بحث‌های بروکراسی اداری و صدور مجوز کمک می‌کنیم؛ در واقع سازمان منطقه آزاد انزلی می‌تواند با هماهنگی مجوزها را صادر نماید.
عضو هیات مدیره سازمان منطقه آزاد انزلی اظهار کرد: در بحث شیلات و دامپروری هم در این منطقه خیلی می‌توان کار کرد؛ اما در چند مدت گذشته، مراجعه‌ای نبوده است، به‌خاطر اینکه با وزارت جهاد کشاورزی که متولی این کار است، تعامل نداریم؛ اگر تعامل داشته باشیم، وزارتخانه می‌تواند سرمایه‌گذار را به ما معرفی کند. مزیت‌های خیلی خوبی وجود دارد، ولی عدم تعامل با دستگاه‌های اجرایی بزرگترین ضربه را می‌زند؛ ضمن اینکه عدم آگاهی و شناخت دستگاه‌های اجرایی نسبت به قوانین مناطق آزاد مشکلات دیگری را هم به وجود می‌آورد.
وی تاکید کرد: بزرگترین ایراد این است که بسیاری از دستگاه‌های اجرایی متاسفانه هنوز قوانین مناطق آزاد را نمی‌دانند. ما پیشنهاد دادیم که کتاب قوانین چگونگی اداره مناطق آزاد را هر وزیر و معاون وزیر و مدیرکل‌های استان‌ها بخوانند؛ مناطق آزاد دستگاه‌های استانی نیستند که دائما از دستگاه‌های مختلف نامه و بخشنامه می‌فرستند؛ باید این قوانین را بشناسند و خلاف آن عمل نکنند.
نقوی در پاسخ به این سوال که مجلس شورای اسلامی در این رابطه چه کمکی می‌تواند داشته باشد، گفت: مجلس در بحث قانونگذاری است. موضوع مالیات بر ارزش افزوده ۹درصدی، جلوی سرمایه‌گذاری‌ها را می‌گیرد، چند مزیت در مناطق آزاد داشتیم که یکی از آنها بحث معافیت مالیات بر ارزش افزوده بود؛ وقتی این مشوق‌ها را برمی‌دارند، مناطق آزاد مثل سرزمین اصلی می‌شوند. دیگر سرمایه‌گذار رغبتی به سرمایه‌گذاری ندارد. وقتی مزیت‌ها و امتیازها حذف شود، دیگر سرمایه‌گذار به مناطق نمی‌آید؛ چراکه سرمایه‌گذار می‌تواند همین کار را در سرزمین اصلی داشته باشد.
عضو هیات مدیره و معاون توسعه مدیریت سازمان منطقه آزاد انزلی در پایان در پاسخ به این سوال که چه برنامه و ایده‌ای برای عملیاتی‌سازی و بهره‌وری حداکثری در حوزه تولید دارید، تصریح کرد: باید سراغ ویژگی‌های منحصربهفرد مناطق آزاد برویم، باید ببینیم چه کمکی می‌توانیم انجام دهیم که این مناطق به هدف اصلی‌شان برسند و براساس ظرفیت‌شان به منصه‌ظهور برسند. دوم اینکه دستگاه‌های اجرایی به کمک مناطق آزاد بیایند؛ اگر نمی‌خواهند دستمان را بگیرند، حداقل در مسیر کار و حرکت ما خلل ایجاد نکنند. قوانین و مقرراتی که برای خودشان جاری و ساری است را به مناطق آزاد تسری ندهند؛ چراکه قوانین مناطق آزاد مختص به همین مناطق است. مثلا برای کاری نظام مهندسی را وارد می‌کنند یا بخشنامه‌هایی از منابع طبیعی و محیط زیست را ورود می‌دهند، در حالی‌که همه اینها در قوانین مناطق آزاد دیده شده است! اگر بتوانیم به قانون مناطق آزاد احترام بگذاریم و آن را اجرا کنیم، مشکلات مناطق مرتفع می‌شود. متاسفانه عدم تعامل دستگاه‌های اجرایی با مناطق و عدم شناخت دستگاه‌ها با قوانین آنها، بیشترین ضربه را به مناطق آزاد کشور وارد می‌کند.
محمد هدایی، معاون اقتصادی و سرمایه‌گذاری سازمان منطقه آزاد چابهار:
مناطق آزاد برای فعالین بخش کشاورزی و دامپروری جذابیتی ندارد
محمد هدایی معاون اقتصادی و سرمایه‌گذاری سازمان منطقه آزاد چابهار نیز در گفتوگو با نشریه، به بررسی عملکرد و برنامه‌های منطقه آزاد چابهار در حوزه اقتصادی پرداخت و به سوالات ما پیرامون تبدیل مناطق آزاد به خوشه‌های صنعتی و راهبردهای پیش روی برای این هدف پاسخ داد.
وی نگاه خود را نسبت به ایده تبدیل مناطق آزاد به عنوان خوشه‌های صنعتی مطرح کرد و گفت: از سال۹۸، تهیه خوشه‌های صنعتی و پیش‌بینی خوشه‌های صنعتی، در فرصت‌های سرمایه‌گذاری منطقه آزاد چابهار مدنظر بوده و با رهنمود و رویکرد مشاور رئیس‌جمهور و دبیر محترم شورایعالی سازمان منطقه آزاد تجاری-صنعتی، چابهار با نگاه تخصصی‌تر به این موضوع پرداخته است. با توجه به موقعیت استراتژیک چابهار و قرارگیری منطقه آزاد چابهار در کرانه‌های دریای عمان و امکان استقرار صنایع آب‌بر در محدوده منطقه آزاد چابهار، تلاشمان بر این بوده که سه خوشه عمده را در این منطقه توسعه دهیم و خوشبختانه گام‌های خیلی خوبی برداشته شده و اثرات آن به زودی مشخص خواهد شد.
هدایی در ادامه از خوشه‌های منطقه آزاد چابهار نام برد و اظهار کرد: خوشه‌های فولاد و پتروشیمی از خوشه‌های مهم در حال توسعه در این منطقه این می‌باشد و در حال حاضر سه واحد پتروشیمی در شهرک پتروشیمی نگین مکران در اجرا و ساخت هستند که امیدواریم در اردیبهشت۱۴۰۲ اولین واحد متانول و متعاقب آن واحدهای دوم و سوم به بهره‌برداری برسد و واحد چهارم نیز در مراحل مطالعاتی می‌باشد. این واحدی‌ها که خوشه پتروشیمی در راس خوشه‌ها قرار دارند و به عنوان صنایع بالادستی پتروشیمی تعیین گردیده‌اند و در ادامه صنایع میانی پتروشیمی یا MTO نیز پیش‌بینی شده است که این واحدها محصولات صنایع بالادستی را به عنوان مواد اولیه تبدیل به زیرشاخه‌های میانی یعنی اتیلن و پورپیلن خواهند نمود. اخیرا برای فرآورده‌های پایین‌دستی پتروشیمی هم اقدامات خوبی در دستورکار قرار گرفته و سرمایه‌گذاران را به صنایع پایین‌دستی پتروشیمی هدایت می‌نمایم. ضمنا جهت تکمیل چرخه پتروشیمی و زنجیره خوشه‌ها، یک پارک صنایع شیمیایی نیز پیش‌بینی شده است که امیدواریم با استقرار واحدهای تولیدی، خوشه صنعت پتروشیمی را کاملا در منطقه آزاد چابهار تا حدود هفت سال آینده داشته باشیم.
معاون اقتصادی و سرمایه‌گذاری سازمان منطقه آزاد چابهار درخصوص خوشه صنعت فولاد منطقه آزاد چابهار اذعان داشت: در حوزه صنعت فولاد نیز در حال حاضر دو پروژه مهم فولادی را در منطقه تعریف نموده‌ایم و پروژه سومی نیز در حال مذاکره جهت اختصاص زمین می‌باشیم که شرکت فولاد مکران درحال حاضر در حال احداث یک خط تولید آهن اسفنجی با ظرفیت یک میلیون و ششصد هزار تن در سال از کنستره آهن می‌باشد دارای پیشرفت فیزیکی بیشتر از ۴۰درصد است و محصول آن به عنوان صنایع بالادستی فولاد طبقه‌بندی می‌گردد و از آن به عنوان مواد اولیه در کارخانجات ذوب و نورد استفاده خواهد گردید و در راستای توسعه خوشه فولاد درحال حاضر مذاکرات با چند سرمایه‌گذار جهت تاسیس کارخانه ذوب و نبرد در جریان می‌باشد. یک واحد دیگر فولاد در منطقه آزاد چابهار جانمایی شده است که خود به تنهایی کل زنجیره فولاد از گندله‌سازی تا تولید انواع مقاطع فولادی را در طرح پیش‌بینی نموده و ظرفیت محصول نهایی آن در افق طرح بیش از ۱۰میلیون تن در سال تعیین شده است. براساس برآورد‌های اولیه، تکمیل خوشه پتروشیمی و فولاد تا پنچ سال آینده محقق خواهد شد.
وی در ادامه گفت: با عنایت به استقرار منطقه آزاد چابهار در همسایگی کشور پاکستان به عنوان یکی از قطب‌های تولید برنج، منطقه برنامه‌ریزی برای توسعه خوشه صنایع تبدیلی و بسته‌بندی محصولات غذایی با تمرکز بر برنج در دستورکار این سازمان بوده که خوشبختانه در این امر موفقیت قابل توجهی کسب گردیده که و درحال حاضر شانزده واحد فرآوری و بسته‌بندی برنج در چابهار مستقر و فعال هستند و به یکی از هاب‌های تولید برنج وارداتی تبدیل شده‌ایم؛ یعنی فعالین اقتصادی برنج نیمه‌آماده را از پاکستان وارد و در اینجا فرآوری و بسته‌بندی می‌کنند که ضمن ایجاد ارزش افزوده، اشتغال قابل‌ت وجهی را هم ایجاد می‌کند. هر واحد متناسب با ظرفیت تولید خود برای سی تا هفتاد نفر به‌طور مستقیم فرصت اشتغال ایجاد می‌نماید که اگر این چرخه موفق عمل کند و مصوبات و دستورالعمل‌های برون‌سازمانی خللی ایجاد نکند، به‌طور مستقیم حدود هزار نفر و به صورت غیرمستقیم حدود سه هزار نفر فرصت شغلی خواهند داشت.
هدایی افزود: با در نظر گرفتن مزیت استقرار منطقه آزاد چابهار در حاشیه سواحل مکران، لزوم تعریف خوشه صنایع شیلاتی مشخص می‌گردد و در این راستا نیز اقدامات قابل توجهی صورت گرفته و در جهت توسعه در دستورکار می‌باشد. از اهم اقدامات صورت گرفته می‌توان به تاسیس کارخانه توربافی که محصول آن موجب پیشگیری از خروج ارز از کشور و ایجاد ارزش افزوده بسیار بالا و همچنین اشتغال قابل توجه شده است، در کنار تاسیس چندین سردخانه و مجتمع سورتینگ و بسته‌بندی محصولات دریایی و صدور مجوز برای احداث کارخانه تولید کنسرو و تن‌ماهی، کارخانه تولید خوراک آبزیان با تکنولوژی روز دنیا و… را نام برد.
معاون اقتصادی و سرمایه‌گذاری سازمان منطقه آزاد چابهار در ادامه در پاسخ به این سوال که چه اقداماتی جهت تولید، بسته‌بندی محصولات با اولویت غیرصنعتی و کشاورزی در منطقه و در حوزه‌های مختلف انجام گرفته است، گفت: تا پیش از الحاق اراضی جدید به محدوده منطقه آزاد چابهار در انتهای سال۱۳۹۸، در طرح جامع سازمان هیچ محدوده‌ای برای دامپروری و کشاورزی پیش‌بینی نشده بود، به همین دلیل در زمینه فعالیت‌های کشاورزی و دامپروری هیچ فعالیتی در منطقه آزاد چابهار تعریف نشده است؛ ولی با توجه به گسترش محدوده منطقه آزاد، ما پهنه‌ای را درخصوص ترویج صنایع و محصولات کشاورزی پیش‌بینی کرده‌ایم و امیداوریم بتوانیم پس از تصویب و ابلاغ طرح جامع، درخصوص جذب سرمایه‌گذاران در حوزه کشاورزی با روش‌های نوین اقدام نماییم.
وی دلایل عدم موفقیت قابل توجه مناطق آزاد در جذب صنایع کشاورزی، دامپروری و شیلاتی را برشمرد و اظهار داشت: باید تاکید داشت که بزرگترین مزیت مناطق آزاد، معافیت مالیاتی است و چون در حوزه کشاورزی و دامپروری نیز این معافیت به صورت دائمی از طرف قانون‌گذار پیش‌بینی شده است، این مزیت مناطق آزاد برای سرمایه‌گذاران و فعالان بخش کشاورزی و دامپروری محسوس نیست. همچنین بهای اراضی در مناطق آزاد با توجه به مزایایی که دارند، از اراضی منابع طبیعی بیشتر می‌باشد؛ در نتیجه سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند از اراضی منابع طبیعی برای توسعه فعالیت‌های دامپروری و کشاورزی استفاده کنند و باز باید تاکید کنم که مناطق آزاد کلا در حوزه صنایع کشاورزی و دامپروری جذابیتی ندارند و برای این منظور نیز تاسیس نشده‌اند. همان‌طور که می‌دانید براساس قوانین و مقررات بالادستی، هر منطقه آزاد برای اهداف خاصی تعیین و طراحی شده که اهداف برای منطقه آزاد چابهار در اسناد بالادستی نیز ترویج و توسعه کشاورزی تعریف نشده است، در نتیجه نمی‌توان انتظار داشت در حوزه دامپروری و کشاورزی موفق عمل کند.
معاون اقتصادی و سرمایه‌گذاری سازمان منطقه آزاد چابهار در پایان در پاسخ به این سوال که کدام محصولات استان شما یا استان‌های همجوار به کشورهای همسایه صادر می‌شود، تصریح کرد: محصولات قابل‌توجهی از استان سیستان‌وبلوچستان و استان‌های همجوار به کشورهای همسایه شرقی یعنی افغانستان و پاکستان حمل و صادر می شود که عمده این محصولات مواد پتروشیمی، حامل‌های انرژی، سیمان، کاشی و سرامیک، مواد غذایی و انواع مقاطع فولادی است که منطقه آزاد چابهار نیز به‌طور متوسط سالانه حدود ۲۰میلیون دلار صادرات به کشور پاکستان دارد و با توجه به تخصیص نقطه منفصل مرزی ریمدان در مجاورت با مرز پاکستان به منطقه آزاد چابهار و برنامه‌ریزی‌های گسترده در حال تدوین به جهت تولید و تدارک مواد و کالاهای مورد نیاز در کشورهای همسایه خصوصا بازار ۲۲۰میلیون نفری پاکستان، امیدواریم که به‌زودی سهم بزرگتری در صادرات به کشورهای همسایه داشته باشیم. ضمن آنکه در صورت تکمیل زنجیره‌های تولید براساس خوشه‌های صنعتی تعریف شده، افزایش و تنوع ظرفیت تولید کالا و محصولات را انتظار داریم و نهایتا این کالاها و محصولات به بازارهای مصرف که عمدتا کشورها و استان‌های همسایه می‌باشند، صادر خواهند گردید و این امر نیز موجب افزایش صادرات منطقه آزاد چابهار به عنوان قطب بزرگ پتروشیمی و فولاد کشور در آینده نه‌چندان دور خواهد بود.
محمدمهدی برنجی، مدیر صنعت، معدن و تسهیل تولید سازمان منطقه آزاد قشم:
موازی‌کاری‌های استانی مانعی در زمینه تولیدات شیلات در منطقه آزاد قشم
اما محمدمهدی برنجی مدیر صنعت، معدن و تسهیل تولید سازمان منطقه آزاد قشم نیز در نگارشی کوتاه، به ارائه دیدگاه خود نسبت به بحث تولید براساس خوشه صنعتی پرداخت.
وی درخصوص این ایده گفت: مبحث برنامه‌ریزی تولیدی مناطق آزاد براساس خوشه‌های صنعتی استان همجوار بیشتر در راستای محصولاتی دیده شده است که واردات کشور در آن حوزه‌ها انجام می‌پذیرد. در همین راستا در منطقه آزاد قشم تلاش شده تا ابتدا نسبت به استقرار صنایع آرایشی و بهداشتی اقدام و سپس نسبت به تکمیل خوشه اقدام گردد. همچنین در همین راستا نسبت به پیاده‌سازی شبکه‌های تامین نیز توجه ویژه به عمل می‌آید. در حوزه پوشاک، بسته‌بندی موادغذایی (ماهی و میگو)، تولید خوراک آبزیان، شناورسازی‌ها نیز در مبحث پیاده‌سازی خوشه‌های مربوطه مدنظر می‌باشد.
برنجی در پاسخ به این سوال که با توجه به ظرفیت‌ها و مزیت‌های تولیدات صنعتی، کشاورزی، دامپروری و شیلاتی استان هرمزگان، تاکنون چه اقداماتی جهت تولید، بسته‌بندی محصولات با اولویت غیرصنعتی انجام شده است، اظهار کرد: جهت بسته‌بندی تولیدات شیلاتی منطقه تاکنون نسبت به استقرار سردخانه‌های صنعتی اقدام شده است. همچنین یک زون صنعتی جهت استقرار صنایع غذایی با محوریت بسته‌بندی آبزیان در غرب جزیره قشم جانمایی شده است.
مدیر صنعت، معدن و تسهیل تولید سازمان منطقه آزاد قشم تاکید کرد: با توجه به تولید ماهی خشک به روش سنتی، برنامه احداث کارخانجات صنعتی جهت افزایش ارزش افزوده محصول فوق در حال انجام می‌باشد.
وی در ادامه دلیل عدم‌موفقیت قابل توجه مناطق آزاد در جذب صنایع کشاورزی، دامپروری و شیلاتی کشور (استان و استان‌های همجوار) را برشمرد و اذعان نمود: البته موضوع جذب سرمایه‌گذار در حوزه شیلات در منطقه آزاد قشم، با موفقیت روبه‌رو بوده و هم‌اکنون بیش از ۱۵۰۰تن میگو در این جزیره پرورش داده می‌شود. البته در بعضی مواقع موازی‌کاری‌های استانی باعث ایجاد تاخیر می‌گردد.
برنجی در پاسخ به این سوال که چه محصولاتی از استان شما یا استان های همجوار به کشورهای همسایه منطقه آزاد متبوع شما صادر می‌شود، گفت: از منطقه آزاد قشم تولیداتی مانند سیمان، کلینکر، سرب و روی، محصولات دخانی، شناور، ماهی و ماهی خشک و میگو به کشورهای همسایه صادر می‌گردد.
وی تصریح نمود: در حوزه صنایع تبدیلی، با توجه به استقرار مزارع پرورش ماهی و میگو در منطقه آزاد قشم و از آنجا که پودر ماهی در منطقه تولید می‌شود، برنامه احداث چند کارخانه تولید غذای آبزیان و دام و طور مدنظر می‌باشد. همچنین استقرار واحدهای دانش‌بنیان فعال در این زمینه نیز با پیگیری مرکز رشد منطقه آزاد قشم در حال انجام است. ضمن اینکه با توجه به استقرار چندین کارخانه تولید دخانیات، برنامه احداث کارخانه مربوط به خوشه صنعتی و زنجیره تامین آن مدنظر می‌باشد.
مدیر صنعت، معدن و تسهیل تولید سازمان منطقه آزاد قشم در پایان تاکید کرد: موارد فوق در مورد محصولات آرایشی و بهداشتی نیز در حال انجام می‌باشد. همچنین برنامه‌هایی نیز در جهت تولید پارچه مورد نیاز صنایع پوشاکی در منطقه و کشور نیز در حال انجام می‌باشد.
رضا صلبوخی، مدیر توسعه نواحی صنعتی سازمان منطقه آزاد اروند:
خوشه‌های صنعتی پتروشیمی، خرما، شیلات و دامپروری در منطقه آزاد اروند
رضا صلبوخی مدیر توسعه نواحی صنعتی سازمان منطقه آزاد اروند نیز در گفتوگو با نشریه، به ارزیابی ایده تبدیل محصولات تولیدی به خوشه‌های صنعتی پرداخت و گفت: طبیعی است که خوشه‌های صنعتی وقتی شناسایی می‌شوند که مدل و محصولی خاص را به عنوان خوشه صنعتی برای حمایت از زنجیره تامین مواد اولیه و فروش آماده و براساس نیاز استان یا پتانسیل آن استان و منطقه آن محصولی دیده شود. در منطقه آزاد اروند چند خوشه صنعتی می‌توان تعریف کرد یکی از آنها، صنعت نفت، گاز و پتروشیمی است؛ چراکه خواستگاه این منطقه انرژی است. دوم خوشه صنعتی خرما و شیلات و دامپروری می‌تواند باشد، به این دلیل که ما در منطقه مزارع دامپروری و شیلاتی زیادی داریم که می‌توانیم در حوزه تامین مواد غذایی تا تولید ماهی یا پرورش ماهی و سپس بسته‌بندی و ایجاد کارخانجات فرآوری و صادرات برای‌شان پیش‌بینی کنیم. طبیعی است وقتی خوشه‌ها را دسته‌بندی می‌کنند و مورد حمایت قرار می‌دهند، هدف بازار داخل نیست و بیشتر هدف این است که با این حمایت، بازار تجار را تقویت کنند که در نهایت محصولی که تولید می‌شود ارزان باشد و فروشی که انجام می‌شود با قیمت مناسب و کیفیت بهتر و برند بهتر به صادرات منجر گردد.
وی در ادامه در پاسخ به این سوال که با توجه ظرفیت‌ها و مزیت‌های تولیدات صنعتی، کشاورزی، دامپروری و شیلاتی استان تاکنون چه اقداماتی جهت تولید، بسته‌بندی محصولات فوق با اولویت غیرصنعتی انجام شده است، اظهار داشت: در حوزه غیرصنعتی می‌توان گفت بحث خرما و شیلات در این منطقه قوت دارد، کشاورزان که در این منطقه هستند تقریبا یکسری حمایت‌ها را برای تولید خوراک دامی و خوراک آبزیان تا بستر لازم برای تولید مزرعه‌های ماهی دارند.
صلبوخی دلیل عدم موفقیت مناطق آزاد را در بحث تولیدات صنایع را مطرح کرد و اذعان نمود: بزرگترین سد و مانع در مناطق آزاد، چندحاکمیتی بودن است؛ اگر تک حاکمیتی بودیم، بهتر می‌توانستیم برنامه‌ریزی کنیم و حمایت از بخش کشاورزی و تولیدات صنعتی داشته باشیم. متاسفانه این موضوع، بزرگترین معضل را برای مناطق ایجاد می‌کند؛ اما تاکنون این حمایت‌ها در بخش شیلات و صنعتی در بحث فرآوری صورت گرفته و کمک‌ها انجام شده و درحال انجام است؛ برای مثال ما در بحث فرآوری ماهی و میگو جانمایی کردیم، زمین در اختیار صنعتگر گذاشتیم، یکسری مزیت‌ها برای واگذاری زمین ایجاد کردیم که بتواند آن حمایت را داشته باشد، اما برای بخش تسهیلات همیشه وابسته به مرکز استان یا به سرزمین اصلی هستیم. عدم سقف اعتبارات خاص به مناطق آزاد این ناهماهنگی را به‌وجود می‌آورد که ما نتوانیم در مناطق آزاد حمایت بیشتر داشته باشیم.
مدیر توسعه نواحی صنعتی سازمان منطقه آزاد اروند در پایان خاطرنشان کرد: در منطقه آزاد اروند هم‌اکنون در بحث ماهی و میگو صادرات خوبی داریم و در بخش کشاورزی نیز محصول خرما خوب صادر می‌شود؛ یک بخش‌هایی در فرآوری خرما کار می‌کند که موجب صادرات به امارات کویت و روسیه می‌شود؛ نه اینکه خرما را فقط بسته‌بندی کنند؛ بلکه فرآوری انجام و ارزش افزوده ایجاد می‌کنند و سپس ارسال می‌گردد.
جعفر قادری، عضو کمیسیون ویژه جهش تولید مجلس شورای اسلامی:
بازنگری در قوانین مناطق آزاد جهت تسهیل سرمایه‌گذاری و تولید
جعفر قادری عضو کمیسیون ویژه جهش تولید و کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگویی با نشریه، به وضعیت تولید در مناطق آزاد کشور اشاره کرد و از تلاش نمایندگان برای اصلاح قانون مناطق آزاد در جهت تسهیل سرمایه‌گذاری و تولید سخن گفت.
وی گفت: هدف از تاسیس مناطق آزاد در وهله اول، توسعه صادرات بود در واقع این مناطق بیشتر سکویی برای پرش صادرات درنظر گرفته شده بودند؛ طبیعتا با توجه به حذف محدودیت‌ها و قید و بندهایی که در مناطق داخلی و سرزمین اصلی برای تولیدکننده وجود دارد، استدلال این است که در مناطق آزاد بهتر می‌توان تولید را ساماندهی و اقدام به تولید و صادرات کرد. اگر بتوانیم در مناطق آزادمان تولید را ساماندهی کنیم و از مزیت مرزی بودن مناطق برای صادرات کالا به مناطق همجوار استفاده نماییم و بتوانیم ارتباطی بین سرزمین اصلی و کشور همسایه خارجی برقرار کنیم، مسلما خیلی می‌تواند هم موثر و مفید فایده واقع شود و هم به رشد تولید کمک کند.
قادری ادامه داد: ما در کشورهای همسایه‌مان ظرفیت‌های خوبی داریم. در این شرایط تحریم متاسفانه به علت کاهش ارزش پول ملی عملا دیگر قدرت خرید پول ملی کاهش پیدا می‌کند که خودش مزیتی است؛ چراکه صادرات را مقرون به‌صرفه می‌کند و تولید را توجیه‌پذیر می‌نماید و طبعا اگر بتوانیم ظرفیت مناطق آزاد را برای تولید استفاده کنیم، می‌توانیم بخشی از ارز موردنیاز کشور را از طریق مناطق تامین کنیم .
عضو کمیسیون ویژه جهش تولید مجلس شورای اسلامی افزود: این اتهام همیشه متوجه مناطق آزاد بود که به جای آنکه سکوی پرش صادراتی باشند، بیشتر سکوی پرشی برای واردات هستند؛ اما مناطق باید این اتهام را از خود رفع کنند و رفع این اتهام همین است که در جهت افزایش تولید و صادرات به اقتصاد کشور و تامین ارز کمک کنند؛ چراکه این موضوع برای کشور نقش مهم و اساسی دارد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا قوانین مناطق آزاد برای تقویت تولید کافی است، گفت: شاید تا به حال گزارشی درباره اینکه مقررات و قوانین مانع صادرات و تولید در مناطق آزاد شده، نداشته باشیم؛ ولی در عین حال باید قوانین تسهیل و شرایط بیشتری برای تولید فراهم شود. عملا در مناطق آزاد نباید محدودیت‌هایی که بعضی از سازمان‌ها دارند، حاکم باشد؛ بلکه در عمل باید زمینه این موضوع فراهم شود که تولید راحت‌تر صورت بگیرد. شاید در این بخش‌ها نقطه‌ضعف‌هایی داشته باشیم که بخشی از قوانین و مقررات داخلی در مناطق آزاد نیز کافی نباشد، اما با توجیهاتی مثل حمایت از نیروی کار می‌توان این اتفاق را مثبت قلمداد کرد.
عضو کمیسیون ویژه جهش تولید و کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی در پایان تاکید کرد: البته خیلی توجیهی ندارد که در مناطق آزاد محدودیت‌هایی وجود داشته باشد، بلکه باید شرایطی فراهم شود که تولیدکننده بدون محدودیت بتواند فعالیت اقتصادی داشته باشد. شاید بازنگری در قوانین مناطق آزاد و حذف بسیاری از مقرراتی که در داخل کشور اعمال می‌شود، کمک کند تا تولید رونق بهتری در مناطق آزاد کشور صورت گیرد.
فرزین حقدل، کارشناس مسائل مناطق آزاد:
لزوم تعامل میان بخش خصوصی، دولتی و مناطق آزاد برای ایجاد خوشه‌های صنعتی
فرزین حقدل کارشناس مسائل مناطق آزاد نیز در گفت‌وگویی با نشریه، به بیان ایده‌های خود درخصوص تبدیل تولیدات مناطق آزاد به خوشه‌های صنعتی پرداخت و از لزوم تعامل دستگاه‌های اجرایی برای پیشبرد این هداف سخن گفت.
وی در پاسخ به این سوال که چه ایده‌ای برای تبدیل مناطق آزاد به عنوان خوشه‌های صنعتی در نظر دارید، گفت: همه کشورهای پیشرفته دنیا از بحث شهرک‌های صنعتی عمومی بیرون آمدند و به سمت شهرک‌های تخصصی با توجه به مزیت‌های منطقه‌ای روی آورده‌اند؛ یعنی روی هر منطقه یا نواحی اطراف آن بررسی صورت گرفته که چه چیزهایی مزیت است و سپس براساس آن خوشه‌های صنعتی مربوط به همان مزیت را ایجاد کردند. در مناطق آزاد هم به تبع دیدگاه جهانی و از این جهت که قرار بود این مناطق پیشرو باشند و کریدور اتصال اقتصاد ملی به جهانی باشند؛ این مورد یعنی ویژگی منحصربهفرد هر منطقه را در نظر گرفته بودند؛ در مناطق آزاد اولیه هر کدام براساس این دیدگاه ایجاد شده بودند تا علاوه بر وظایفی که در انتقال تکنولوژی، توسعه صادرات و بحث تراز تجاری کشور داشته باشند، در حوزه صنعت نیز این مورد را بتوانند اجرایی کنند. در هر منطقه آزادی با توجه به لوکیشن جغرافیایی که قرار گرفتند، استانی که در آن قرار گرفته و یا استان‌های همجوار، در حوزه‌های مختلف محصولاتی بوده که می‌توانستند آنها را در قالب خوشه‌های صنعتی به میدان بیاورند تا هم بازاریابی بین‌المللی شود، هم پردازش گردد و هم اقدام تکمیلی روی آنها انجام بگیرد، تا در نهایت روی کریدور همان منطقه آزاد بحث صادرات آن محصول انجام شود. متاسفانه در سال‌های اخیر این موضوع در مناطق آزاد انجام نگرفت و هیچ توجهی به طرح‌های آمایش نشد در واقع تقریبا همه جای ایران شبیه هم شدند؛ همه جا می‌خواهند فولاد و پتروشیمی داشته باشند و کاری هم ندارند که مقدمات آن صنعت وجود دارد یا خیر!
حقدل در پاسخ به این سوال که با توجه به ظرفیت‌ها و مزیت‌های تولیدات صنعتی، کشاورزی، دامپروری و شیلاتی کشور، تاکنون چه اقداماتی جهت تولید، بسته‌بندی محصولات با اولویت غیرصنعتی در مناطق آزاد انجام شده است، اظهار کرد: این تولیدات و محصولات می‌تواند کشاورزی باشد تا در نهایت صنایع تبدیلی و بسته‌بندی و پایانه‌های تخصصی صادراتی در مناطق آزاد در رابطه با آن محصول ایجاد گردد. متاسفانه در کشور ما دیدگاهی حاکم است مبنی بر اینکه تولیدات داخل کشور نمی‌شود از کانال منطقه آزاد صادر شود. این مسئله باعث شده که از ظرفیت مناطق آزاد، استان‌ها برای بازاریابی بین‌المللی و صادرات محصولاتشان نتوانند استفاده کنند. همچین موردی در تولیدات صنعتی نیز نمود دارد یعنی دقیقا تولیدات صنعتی هر استان یا استان‌های همجوار مناطق آزاد که می‌تواند یکسری اقدامات تکمیلی در آن انجام شود و در نهایت به جایی برسد که این را از کانال منطقه آزاد صادر کنند؛ به علت ممنوعیت‌هایی که وجود داشته است، امکان صادرات آن تولیدات به سایر نقاط کشور از کریدور منطقه آزاد در قالب پایانه صادراتی تخصصی وجود ندارد.
این کارشناس مسائل مناطق آزاد در ادامه گفت: تجربه‌ای که در منطقه آزاد قشم داشتیم این بود که یک تعاملی را با سازمان توسعه تجارت ایران داشتیم که پایانه‌های تخصصی صادراتی با توجه به مزیت‌های هرمزگان را در منطقه آزاد قشم ایجاد کنیم که از کانال آن پایانه‌ها بشود توسعه صادرات و مثبت شدن تراز تجاری کشور را داشته باشیم. یک همچین موردی را در منطقه آزاد چابهار هم پیگیری کردیم؛ با توجه به مزیت بسیار زیاد چابهار در حوزه شیلات و صادرات محصولات شیلاتی نظیر تن ماهیان و ماهی‌های صنعتی (چابهار در اتحادیه تن ماهی‌های اقیانوس هند، مقام بسیار خوبی دارد) به دنبال این بودیم یک شهرک تخصصی برای شیلات ایجاد کنیم. همه مصوبات آن را از سازمان شیلات و سازمان منطقه آزاد گرفتیم تا در نهایت خروجی آن یک پایانه تخصصی صادراتی محصولات شیلاتی باشد. اکنون شاهد هستیم تقریبا ۵۰درصد محصولات شیلات ما یا از بین می‌رود یا با قیمت پایین فروخته می‌شود که اگر اینها از مسیر درستی انجام شود، مسلما می‌تواند نقش بسیار مهمی در صادرات باکیفیت این محصولات داشته باشد. نظیر همین‌ها را در رابطه با میوه و تره‌بار ایرانی داریم که آنها هم از مراحل جمع‌آوری از سراسر کشور تا صادرات، بخش عمده‌ای به علت نگهداری و حمل و نقل بد از بین می‌رود که بحث بسته‌بندی‌های مدرن و خوب می‌تواند تاثیرگذار در صادرات خوب و با تعداد بالای این محصولات باشد.
وی به بحث تقابل مناطق آزاد با سایر دستگاه‌های دولتی اشاره کرد و اذعان نمود: برخی دستگاه‌های دولتی مناطق آزاد را یک تافته جدا بافته می‌دانند و تا جایی که می‌توانند به آن ضربه می‌زنند، تا این مناطق به جایگاهی که داشته و یا باید داشته باشند، نرسند. علت هم این است دستگاه‌های مختلف دولتی زیاد راضی نیستند که یک بخشی از حوزه جغرافیایی فعالیت‌شان از آنها حرف شنوی نداشته باشد و تحت قوانین آنها عمل نکند. در همه دستگاه‌های دولتی این موضوع به وفور دیده می‌شود؛ بنابراین سایر دستگاه‌های دولتی متولی در امر صادرات، تولید، کشاورزی، دامپروری، شیلات، صنعت نفت و گاز و مواردی شبیه به اینها زیاد دوست ندارند کالاهایشان از کریدور مناطق آزاد به بازارهای جهانی راه پیدا کند. این موضوع یک رابطه دو طرف است؛ علاوه بر اینکه محصولات از این مسیر مناطق آزاد می‌تواند به بازارهای خارجی راه پیدا کند، از آن طرف هم قابلیت انتقال تکنولوژی از کریدور مناطق فراهم خواهد بود که این قضیه محقق نشده و تنها راه آن بحث ایجاد خوشه‌های صنعتی تخصصی است. با توجه به مزیت‌های منطقه‌ای و اینکه پایانه‌های صادراتی تخصصی هم در مناطق آزاد ایجاد شود، باید تاکید کنیم که مناطق آزادی که اکنون فعال هستند و مناطقی که جدیدا مصوبه ایجاد گرفتند، لوکیشن‌های بسیار خوب و استراتژیکی دارند که می‌توانند از کانال آنها خیلی از این موارد را اجرایی نمود.
حقدل ادامه داد: به هرحال این موضوع یک بازی برد-برد است. نمی‌دانیم در کشورمان چه دست‌هایی در کار بوده که قومیت‌ها و افراد مختلف را با هم دشمن کرده است؛ این شهر با شهر کناری و آن استان با استان همجوار خود مشکل دارد. این دستگاه دولتی با دستگاه دولتی دیگر مشکل دارد و کل دستگاه‌های دولتی با مناطق آزاد مشکل دارند و مواردی شبیه به اینها… اما باید جامعیتی که فصل‌الخطاب همه ما باشد، شکل گیرد و آن اینکه ما همه در ایران هستیم؛ وقتی موضوع را در این قالب ببینیم که در یک نقطه خاص مزیتی است، آن وقت کل کارها انجام می‌گیرد؛ چراکه این بازی برد-برد خواهد بود.
وی اظهار داشت: این موضوع درخصوص مناطق آزاد بسیار مصداق دارد؛ اگر سایر دستگاه‌های دولتی و سایر مناطق کشور قبول می‌کردند که برای اقدامات بهتر، برای اینکه بحث‌های ایجاد خوشه‌هایی که محصولات را طبق یک استاندارد بین‌المللی به دست مصرف‌کننده نهایی با ارزش افزوده بالاتری برساند؛ از ظرفیت منطقه آزاد استفاده می‌کردند و می‌پذیرفتند که این مناطق می‌توانند نقش بسیار خوبی داشته باشند، آن وقت مشکل حل می‌شد و از این ظرفیت استفاده می‌گردید.
این کارشناس مناطق آزاد خاطرنشان کرد: در این سال‌ها همه دست و پای مناطق آزاد را قطع کردند و همه امکاناتی را که می‌توانستند برای انجام یکسری فعالیت‌ها داشته باشند، از آنها گرفتند؛ تازه جالب آن است که این مناطق، مورد عتاب هم قرار گرفتند که چرا کاری انجام نمی‌دهند! به هرحال مناطق آزاد در زمینه ایجاد خوشه‌های صنعتی با توجه به مزایای منطقه‌ای، ایجاد شهرک‌های تولیدی و صنعتی تخصصی و در نهایت ایجاد پایانه‌های صادراتی تخصصی، می‌تواند زنجیره منطقه‌ای برای فروش بهتر بازاریابی بهتر با قیمت بالاتر در بازارهای منطقه‌ای و جهانی باشند.
حقدل در ادامه به محصولات منطقه آزاد قشم اشاره کرد و گفت: در حوزه مناطق آزاد جنوبی، منطقه آزاد قشم محصولات زیادی را در حوزه صنعت کشاورزی، شیلات و آبزی‌پروری می‌تواند داشته باشد؛ چراکه بازار مصرف بسیار خوبی در کشورهای جنوبی خلیج فارس وجود دارد. تولیدات مصرفی ساختمانی، تجهیزات و مواردی که در ساختمان‌سازی مثل درب و پنجره، کاشی، سرامیک و مصالح ساختمانی به‌کار می‌رود، به علاوه محصولات کشاورزی و عمده محصولات شیلاتی و آبزی‌پروری از طریق منطقه آزاد قشم قابلیت بازاریابی در سطح بین‌المللی در حوزه جنوبی خلیج فارس را دارد. با توجه به فاصله کمی که بین قشم با این کشورها وجود دارد، مسلما با قیمت قابل رقابت می‌تواند محصولات به آن کشورها گسیل شود. در منطقه آزاد چابهار نیز هر چه که تولید شود، برای رسیدن به بزرگترین مرکز جمعیتی ایران یعنی تهران با ۱۴ یلیون جمعیت است، باید چیزی حدود بیش از دوهزار کیلومتر مسافت طی شود؛ در حالی‌که از طریق مرز ریمدان با فاصله بسیار کم جاده‌ای، حدود سه یا چهار ساعت به بزرگترین مرکز جمعیت مصرفی پاکستان یعنی بندر کراچی با جمعیت فراتر از بیست میلیون نفر می‌رسد. بنابراین چابهار می‌تواند نقش بسیار مهمی در تامین مایحتاج کشوری مثل پاکستان داشته باشد. از آن طرف چابهار با توجه به روابط خویشاوندی و فامیلی و فاصله نزدیکی که با کشور پادشاهی عمان دارد، می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد و ما معمولا می‌بینیم که در همین کشورهای اطرافمان کالاهای ایرانی خوشبختانه از اقبال خوبی در بین ساکنین برخوردار است؛ این مثال‌ها درخصوص مناطق آزاد دیگر نیز حاکم است؛ مثلا نقشی که اروند می‌تواند در بازار جنوب عراق و بصره داشته باشد و یا نقشی که منطقه آزاد ماکو در شرق ترکیه و اقلیم کردستان عراق می‌تواند داشته باشد و یا نقشی که منطقه آزاد ارس در کشورهای ارمنستان، آذربایجان و نخجوان می‌تواند داشته باشد و البته موارد مشابه دیگر آن که فراوان است.
وی در ادامه گفت: ما یک تجربه بسیار خوبی در منطقه آزاد قشم اواخر دهه۸۰ و اوایل دهه۹۰ داشتیم و آن تجربه وجود مرکز رشد در منطقه آزاد قشم بود، که این مرکز رشد خوشبختانه بعد از یکسال موفق به دریافت جایزه مرکز رشد و پیشرو در خاورمیانه شد و از اتحادیه جهانی رشد جایزه‌ای دریافت کرد. کاری که مرکز رشد قشم انجام می‌داد این بود که کلیه محصولات دانش‌بنیان و فناورانه پارک‌های علمی و فناوری و مراکز رشد داخل کشور که توانایی بازاریابی بین‌المللی و ارتباطات با جوامع بین‌المللی را نداشتند، از کانال این مرکز رشد به کشورهای دیگر صادرات انجام می‌گرفت؛ مثلا رباتی بود که به آلمان صادر می‌شد و قیمت آن، از مشابه چینی پایین‌تر بود؛ یا سیستم‌های آنتن شبکه‌های بی‌سیم داشتیم که همه اینها صادراتی بود و موارد مشابه زیادی در این زمینه وجود دارد که در قالب مرکز رشد فعالیت می‌کردند؛ یعنی محصولاتی را که مراحل رشد و تولید نیمه‌صنعتی‌شان را گذرانده بودند، در زمینه‌های مختلف فناورانه و دانش‌بنیان از کانال مرکز بین‌المللی رشد قشم با توجه به ارتباطاتی که مرکز رشد قشم در مجامع بین‌المللی مختلف صاحب کرسی بود و ارتباطات بین‌المللی بسیار خوبی داشت، از اقصی نقاط دنیا بازاریابی می‌شد و اگر سرمایه‌گذار وخریداری برای آن ایده و محصول دیده می‌شد، از آن طریق پیدا و وصل می‌شدند. در واقع فلسفه وجودی مراکز رشد و پارک‌های علمی فناوری را ما به صورت عینی و واقعی در قشم اجرا کردیم؛ براساس تجربه مثبت ما در بحث دانش‌بنیان، پیشنهادات مختلفی نیز مطرح و طرح‌های مختلفی داده شد که به دلیل تغییر تحولات مداوم مدیریتی متاسفانه به مرحله اجرا نرسید.
بحث ایجاد شهرک‌های صنعتی تخصصی، ایجاد خوشه‌های صنعتی که دارای مزیت نسبی در منطقه آزاد و مناطق همجوار بودند و در نهایت ایجاد کریدور اتصال بین کشور و بازار جهانی برای بازاریابی بین‌المللی و نهایتا رساندن آن محصولی که کلیه پروسه‌های ایجاد ارزش افزوده این محصول و بسته‌بندی استاندارد بین‌المللی و بقیه موارد روی آن انجام گرفت. این مواردی بود که متاسفانه بعد از تجربه موفقی که در قشم داشتیم، علی‌رغم اینکه چندین بار مطرح شد، دوستانی هم در سازمان توسعه تجارت حمایت کردند، مسلما حمایت بدنه مناطق آزاد هم داشتیم، اما در تقابل با سایر دستگاه‌های دولتی که به عنوان همکار و ذی‌نفع اصلی در این قضیه کنار ما باشند، صورت نگرفت. بنابراین اگر قرار است این اتفاق بیفتد، باید بحث ممنوعیتی که اکنون وجود دارد تا کالاهای تولیدی و محصولات سایر نقاط کشور امکان صادرات از کریدور مناطق آزاد را ندارند، رفع شود و در نهایت تعامل، همکاری و تعاونی بین همه بخش‌های خصوصی، دولتی و مناطق آزاد ایجاد گردد تا در نهایت بهره آن را کل کشور ایران بتواند از این رونق اقتصادی ببرد.
ارسال دیدگاه
مجموع دیدگاهها : 0در انتظار بررسی : 0انتشار یافته : ۰