رشد فرهنگی و بسط اقتصادی با مداقه بر حوزه گردشگری مناطق آزاد

به گزارش اخبار مناطق آزاد، ایران براساس اسناد بالادستی باید در افق‌۱۴۰۴ میزبان ۲۰میلیون گردشگر خارجی در سال باشد و بر طبق آمارها، سهم ایران از تعداد گردشگران جهانی باید به یک‌ونیم درصد در سال‌۱۴۰۴ افزایش یابد؛ سهم کشور از درآمدهای گردشگری جهانی نیز باید به ۲درصد ارتقاء یابد و همچنین پیش‌بینی شده است در سال نهایی، ما به درآمد ۲۵میلیارد دلاری از صنعت توریسم دست یابیم.

با این مقدمه به طور حتم موضوع گردشگری در مناطق آزاد کشور نیز می‌تواند به یکی از بخش‌های مهم منابع پایدار درآمدزایی در این مناطق بدل گردد.

نواحی مناطق آزاد ایران به علت برخورداری از جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی بسیار زیادی که در محدود خود دارند، غالبا مقاصد ارزشمندی برای گردشگری و گردشگران محسوب می‌گردند. وجود جاذبه‌های متنوع و بزرگی ازجمله موزه‌ها، بناهای تاریخی و باستانی، پارک‌ها، مراکز تفریحی متنوع دریایی و ساحلی، مراکز خرید و اماکنی با معماری‌های باستانی که گردشگران بسیاری را با سلایق متنوع جذب می‌کند.

بی‌شک با توسعه گردشگری در مناطق آزاد کشور، برای برآوردن نیازهای گردشگران‌، خدمات حمایتی بیشتری نظیر رستوران و محل اقامت ساخته می‌شود؛ بی‌تردید گردشگران، تنها کسانی نیستند که از این امکانات بهره‌مند می‌شوند و خود ساکنین و مردم مناطق آزاد و شهرهای پیرامونی نیز هم از این زیرساخت‌ها بهره‌مند می‌گردند و قطعا این اتفاق در حوزه اقتصادی و رضایت‌مندی جوامع محلی مناطق آزاد نقش مهمی خواهد داشت.

در این گزارش به نقش تکاثری در تبعات مثبت بر گردشگری و نقش کلیدی آن بر ایجاد درآمدهای پایدار در مناطق آزاد اشاره شده و مهم‌ترین این تاثیرات را بر توازن اقتصاد ملی، رشد اقتصادی، افزایش تولید ناخالص داخلی و ملی، توزیع عادلانه فعالیت اقتصادی در جوامع محلی، ثبات پول و حفظ نرخ تورم می‌توان برشمرد.

وجود منابع طبیعی منحصربه‌فرد در مناطق آزاد کشور و اقلیم‌های گوناگون، اختلاف درجه حرارت و بارندگی و وجود مراکز گردشگری طبیعی با ویژگی‌های خاص در این مناطق، شرایطی بسیار مناسب برای توسعه اکوتوریسم در مناطق آزاد مهیا نموده است؛ امری مهم که تحقق و گسترش آن براساس موازین علمی و استاندارهای جهانی نه تنها می‌تواند بهبود کیفیت منابع طبیعی موجود و جلوگیری از نابودی آن را به همراه داشته باشد، بلکه بر توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع محلی و بومی مناطق آزاد که بخش جدایی‌ناپذیر از عرصه‌های منابع طبیعی را تشکیل می‌دهند نیز بسیار تاثیرگذار باشد.

برپایی نمایشگاه‌های مختلف در مناطق آزاد، فرصت گردشگری را در کنار شناساندن ظرفیت‌های این مناطق و تاثیراتی را در حوزه اشتغال، درآمدزایی، ارزآوری، پویایی جریان‌های مولد اقتصادی، سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه و فعال کردن جریان‌های مولد اقتصادی و تقویت فرهنگی در مناطق آزاد کشور ایجاد می‌کند.

یکی از مهم‌ترین موضوعات درآمدزایی در مناطق آزاد، نقش منابع مالی ناپایدار در تامین منابع مالی سازمان‌های مناطق آزاد کشور است، مانند فروش زمین، اعطای مجوز و… که در توسعه اقتصادی مناطق به منابع ناپایدار شناخته می‌شوند؛ ولی تقویت و گسترش حوزه گردشگری پایدار در این مناطق باعث افزایش درآمد‌های ثابت و ایجاد منابع پایدار برای سازمان‌های مناطق آزاد کشور در درازمدت خواهد کرد.

همان گونه که بیان شد، گردشگری در چارچوب الگوهای فضایی خاص عمل می‌کند و یکی از این الگوهای مکانی و فضایی در کشور می‌تواند مناطق آزاد تعریف گردد.

بی‌تردید در نمونه‌سازی الگوی گردشگری در مناطق آزاد، نمونه بسیار خوب و موفقی همانند کیش را در پرونده این مناطق داریم که این خود گوشه‌ای از ظرفیت بسیار بزرگی از این حوزه در دیگر مناطق آزاد کشور نیز می‌تواند باشد.

با بسط و گسترش گردشگری در مناطق آزاد، توسعه زیربناهای گردشگری سهم زیادی در تغییرات شکل و کارکرد نواحی این مناطق از کشور خواهد داشت و تصویر این مناطق تحت تاثیر انواع هتل‌ها و خدمات جانبی ارائه شده، قرار می‌گیرد و به نوعی شکلی مدرن‌تر از مناطق پیرامونی خود خواهد یافت.

مناطق آزاد ایران و اقتصاد صنعت گردشگری

پیش از هر چیزی، گردشگری یک مسئله اقتصادی است که در آن در مبادله آزاد بازدیدکننده شکل می‌گیرد و تجارت مسافرت بر پایه کنش‌ پذیرش سرمایه‌داری در قالب فوردیسم و سودآوری را در تسخیر فضا به وسیله گردشگری به نمایش می‌گذارد؛ از این‌رو، گردشگری در فرآیند عرضه و تقاضا جلوه‌هایی از توسعه را باز می‌نماید.

کارشناسان اقتصادی با تاکید بر جنبه‌های مختلف گردشگری، نقش آن را در پویایی اقتصادی بسیار مهم دانسته و سعی بر آن دارند تا با شناخت ابعاد گردشگری، راه‌های توسعه را در این افق بازجویند؛ از این‌رو اقتصاد گردشگری را می‌توان از زوایا و چشم‌اندازهای مختلف مورد بررسی قرار داد.

گردشگری، فعالیت اقتصادی پردامنه‌ای است که شامل صدها بنگاه اقتصادی می‌شود که برخی از آنها بزرگ بوده، ولی بخش زیادی از آنها کوچک هستند، ازجمله شرکت‌های هواپیمایی، خطوط حمل و نقل، آژانس‌های مسافرتی، صنعت هتلداری، رستوران‌ها و مراکز خرید را می‌توان نام برد و همچنین می‌توان به خدمات پذیرایی و بخش‌هایی از مغازه‌های خرده‌فروشی، فروشگاه‌های مواد غذایی و پمپ بنزین و… به عنوان مدل‌های کوچک نگریست. با این زاویه نگاه، اقتصاد گردشگری در برگیرنده انبوهی از هم برکنش‌های بهم پیوسته اقتصادی است که همچون تاری به هم تنیده، تشکیل دهنده جریانی از عرضه و تقاضا در محدوده مناطق آزاد کشور می‌باشد.

بر این اساس، می‌توان بیان داشت گردشگری با ارزش افزوده قابل ملاحظه در واقع در لایه‌های بالا، حرکتی اقتصادی می‌نماید که دارای فواید اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم فراوانی در محیط پیرامونی خود است.

اما خارج از این دیدگاه، هر چند گردشگری گذران اوقات فراغت را در برمی‌گیرد، ولی در اصل مصرف اوقات فراغت است که در روندی از اقتصادی شدن امر اجتماعی شکل می‌گیرد و بی‌تردید گردشگری بدون کنش و واکنش مهمان و میزبان نمی‌تواند وجود داشته باشد و از آنجا که در ازای این کنش و واکنش، مبادله پول صورت می‌گیرد؛ گردشگری را نمی‌توان صرفا یک موضوع فرهنگی به حساب آورد یا آن را حرکتی غیراقتصادی دید.

در این میان گردشگری موجب جلب مسافران به شهرها و نقاط مختلف می‌شود و این نوبه خود به معنای درآمد و سود برای مناطقی است که گردشگران در آن هزینه می‌کنند و همچنین درآمد به دست آمده از گردشگران باعث درآمد و سود برای سازمان‌هایی است که گردشگران در آن مناطق پول خرج می‌کنند و این گردش مالی باعث ایجاد درآمد بیشتر، گردش بیشتر و نهایتا رونق اقتصادی در مناطق آزاد می‌شود و در اصل گردشگری به بنیانی مستحکم در پویایی اقتصاد پایدار مناطق آزاد کشور بدل خواهد شد.

از منظر دیگر در حوزه اقتصاد گردشگری، اصولا سه گروه می‌توان شناسایی کرد که هر یک اهداف خاص خود را دنبال می‌کنند؛ اولین گروه گردشگران هستند که به دنبال بیشینه کردن منافع روحی و روانی خود از دستاوردهای مسافرت هستند. دومین گروه بنگاه‌های عرضه کننده کالا و خدمات مربوط به گردشگران بوده و آنها نیز به دنبال بیشینه نمودن سود خود هستند که بیشتر در حوزه خدماتی باعث اشتغال‌زایی بالای جوامع محلی در مناطق آزاد می‌گردند و سومین گروه سازمان‌های مناطق آزاد می‌باشند که در پی بیشینه نمودن منافع اولیه و ثانویه ناشی از مخارج گردشگری در حطیه منطقه خود هستند.

غالبا حرکت این سه گروه به طور سازگاری با هم همسو است و این همسویی، شرط اصلی شکوفایی اقتصاد گردشگری در یک منطقه است؛ اگر اهداف این گروه‌ها با هم هماهنگ نباشد، امید کمی به شکوفایی گردشگری در بلندمدت وجود خواهد داشت.

رویکرد اقتصاد گردشگری در مناطق آزاد بر پایه اقتصاد آزاد و در چارچوب عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد، از این‌رو شناخت عرضه و تقاضای گردشگری‌، شناخت بازار را به دنبال دارد که راهگشای درک اقتصادی از گردشگری است. تقاضای گردشگری متجانس و یکسان نبوده و دارای الگوها و گونه‌های متفاوتی است که نشان‌دهنده گرایش اقتصادی بازار گردشگری به سوی مصرف‌کنندگان یا همان گردشگران است. در این راستا، یکی از شیوه‌های بررسی تقاضای گردشگری، شناخت وضعیت مسافرت گردشگران با وسیله نقلیه‌های متفاوت و همچنین زمان‌های سفر به یک مقصد گردشگری است.

عرضه گردشگری در مناطق آزاد در برگیرنده محصول گردشگری بوده که شامل مجموعه‌ای از جاذبه‌های گردشگری، دسترسی و حمل ‌و نقل، امکانات و تسهیلات زیربنایی، خدمات مهمان‌نوازی و عناصر نهادی و سازمانی است که بی‌شک مناطق آزاد با توجه به ایجاد زیرساخت‌های خوبی که در طول چند سال گذشته داشته‌اند، می‌توانند با درگیر کردن بخش خصوصی، شرایط رفاه و جذب گردشگر را بیش از بیش در مناطق ایجاد کنند و به نوعی هیچ تبلیغی برای جذب گردشگر، بهتر و تاثیرگذارتر از رضایت خود او نیست.

در این میان، برای محاسبات اقتصادی گردشگری به دو ضریب فزآینده اشاره می‌شود، که اولی ضریب افزایش درآمد و دومی ضریب افزایش اشتغال است که هر دو این مقوله‌ها دارای اهمیت بسیار بالایی هستند.

ضریب افزایش درآمد در گردشگری سبب افزایش ثروت و ضریب افزایش اشتغال موجب ایجاد مشاغل جدید از طریق گردشگری است، که در این خصوص به تبع آن رضایت و هم‌گامی جوامع محلی را نیز در پس خود خواهد داشت و این در حالی است که گردشگری در ارتباط مستقیم با اثرات اقتصادی است و همبستگی این فعالیت اقتصادی با دیگر پارامترهای اقتصاد به اندازه‌ای است که به عنوان مثال رشد اقتصادی موجب رشد گردشگری و افول اقتصادی موجب افول گردشگری می‌شود؛ از این‌رو تقویت ارتباط بین گردشگری و سایر بخش‌های اقتصاد از اهمیت زیادی برخوردار است، به‌گونه‌ای که تقویت این ارتباط، واردات اقلام به منظور پشتیبانی از گردشگری را کاهش و اشتغال محلی و درآمد‌های حاصل از آن را افزایش می‌دهد. بدین سبب، بررسی اقتصاد گردشگری در مناطق آزاد بیش از محاسبه میزان اشتغال و ضریب تکاثری، در درآمد گردشگری اهمیت دارد.

این دو پارامتر اقتصادی‌، بنیادی‌ترین بستر تحلیل اقتصادی را در ارتباط با پیامدهای اقتصاد گردشگری مناطق آزاد فراهم می‌آورد.

در این میان بعد تقاضا در رابطه با اقتصاد گردشگری‌، در چارچوب محاسبه هزینه‌های گردشگری صورت گرفته و به بررسی هزینه یک گردشگر در قبال خدماتی می‌پردازد که به آنها تعلق می‌گیرد و متمایز از خدماتی است که به میزبان یا ساکنان مناطق ارائه می‌شود.

در واقع با ورود گردشگران به مناطق آزاد، تقاضا برای خدماتی از قبیل اقامت، پذیرایی، حمل ‌و ‌نقل و نظیر اینها شکل می‌گیرد که برطرف کردن آن توسط میزبان برای گردشگران، بعدی از اقتصاد گردشگری را در ارتباط با تقاضای گردشگری در برمی‌گیرد.

سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری مناطق آزاد شامل توسعه قابلیت‌‌ها، فعالیت‌ها، محیط طبیعی و تاسیسات زیربنایی است که دارای منافعی برای ساکنان بومی منطقه است و این در حالی است که مدیریت گردشگری مناطق در راستای جذب سرمایه متحرک و فعالیت‌های مناطق باید در یک موقعیت رقابتی فزآینده عمل نماید تا بازگشت سرمایه در چهارچوب اقتصاد گردشگری در مناطق آزاد قابل بازگشت باشد.

خلق منابع درآمدی پایدار از حوزه گردشگری مناطق آزاد

با توسعه گردشگری و بازدید گردشگران از حوزه‌های جذاب مناطق آزاد، نیاز گردشگران به بخش‌های گردشگری بیشتر می‌شود. رونق گردشگری باعث پویایی اقتصاد سایر بخش‌های مناطق می‌گردد و سود اقتصادی و درآمد حاصله از فعالیت گردشگری به صورت مستقیم و غیرمستقیم برای سازمان‌های مناطق آزاد قابل بررسی می‌باشد.

رشد اقتصادی که خود ناشی از سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری در مناطق است، در آینده می‌تواند ایجاد درآمد و اشتغال پایدار نماید و به لحاظ اقتصادی درآمد حاصل از گردشگری خارجی و حتی داخلی برای هر کشوری در حکم صادرات قلمداد می‌شود.

منافع و درآمدهای مستقیم گردشگری، پول‌هایی است که گردشگران و مسافران مستقیما صرف خرید کالا و خدمات می‌کنند و سازمان‌های ارائه دهنده محصولات و خدمات آن را دریافت می‌‌نمایند و مزایای غیرمستقیم هم از طریق گردش، وجوهی است که مسافر در مقصد خرج می‌کند و این پول در سامانه‌های اقتصادی مناطق آزاد به جریان می‌افتد و سبب تحرک چندباره اقتصادی مناطق و افزایش سطح درآمدی مردم می‌شود، که این همان اثر تکاثری است که حوزه گردشگری به شکل غیرمستقیم بر مناطق آزاد می‌گذارد.

بی‌شک توسعه اقتصادی مناطق آزاد و ایجاد منابع درآمدی پایدار، همواره از دغدغه‌های مدیران سازمان‌های مناطق آزاد کشور بوده است که تحقق بسیاری از انتظارات و مطالبات سازمان‌ها و مراکز هزینه‌کرد به آن وابسته است.

امروزه شهرها و مناطق موفق که نامشان به عنوان یک مقصد گردشگری مطرح می‌شود، بخش مهمی از اقتصادشان را از محل فرصت‌های جذب و ساماندهی اشتغال و مسائل مربوط به گردشگری اداره می‌کنند و از آنجایی که روش‌های سنتی درآمدزایی در مناطق، پاسخگوی هزینه‌های فزآینده اداره مناطق نیست، گردشگری توانسته است به عنوان صنعتی اشتغال‌زا، درآمدزا و منبع درآمدی پایدار توجه مدیران را به خود جلب کند.

مدیران سازمان‌های مناطق آزاد می‌توانند از طریق برنامه‌ریزی در جهت توسعه زیرساخت‌های مناطق از قبیل شبکه‌های ارتباطی و حمل ‌و ‌نقل، تاسیسات و تجهیزات شهری، توسعه فضاهای تفریحی و فراغتی و برنامه‌ریزی برای زیرساخت‌های خدماتی در سطح قابل قبول گردشگر، در رشد حوزه گردشگری در مناطق آزاد تاثیر بسزایی داشته باشند.

راهکارهایی جهت بهبود و رونق گردشگری مناطق آزاد

? تاکید بر برنامه‌ریزی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و خدماتی به گردشگران به صورت مستمر، نه فقط در زمان‌های خاص از سال با همکاری بخش‌های مختلف مدیریت اجرایی مناطق آزاد و وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و کارشناسان صاحب‌نظر در حوزه گردشگری.

? تاسیس و بازسازی مجموعه‌های گردشگری، تفریحی در حوزه مناطق آزاد و محدوده‌های آن با مشارکت بخش خصوصی و یا سرمایه‌گذاری مستقیم سازمان‌ها.

? برپایی نمایشگاه‌های متنوع، جشنواره‌ها، همایش‌های ملی و بین‌المللی و استفاده از فرصت‌های مناسب و نیز استفاده بهینه در زمان برگزاری این فعالیت‌ها برای معرفی جاذبه‌های گردشگری منطقه.

? ارائه نیازمندی‌های متنوع اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و خدماتی به گردشگران در قالب شیوه‌های متنوع اطلاع‌رسانی نوین.

? تقویت مشارکت بخش خصوصی و مجامع محلی در جهت رشد بخش‌های مختلف گردشگری مناطق آزاد و جلوگیری از عدم انحصاری بودن این بخش‌ها در دست افراد و شرکت‌های خاص در مناطق آزاد.

? ایجاد بسترهای لازم برای رفع نیازهای تفریحی و فراغتی گردشگران مناطق ازجمله فضای سبز، بوستان‌ها، پارک‌ها، مراکز خرید، تفریحات دریایی و… در نقاط مختلف منطقه‌ای در مناطق آزاد.

? احیا و بازسازی جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی موجود در مناطق آزاد و توسعه همه‌جانبه میراث تاریخی این مناطق.

? توسعه گسترش فضاهای مدرن چون بسط مراکز فرهنگی، تئاتر، سینماها، کنسرت‌ها (ملی، منطقه‌ای و محلی)، تلفیق و ترکیب سنت و مدرنیته در حوزه‌های بازسازی فضاهای گردشگری در مناطق.

? ایجاد فعالیت‌های تفریحی و فراغتی، مهیج، پویا و انعطافی با برنامه‌ریزی‌های مدرن و به‌روز در جهت جذب گردشگر.

? تربیت نیروی متخصص در جهت بهره‌برداری تورهای گردشگری مناطق آزاد، راهنمایان تورها در حوزه معرفی جاذبه‌های گردشگری در مناطق به گردشگران.

? گسترش کیوسک‌های اطلاع‌رسانی گردشگری در نقاط مختلف مناطق آزاد و تعبیه و افزایش دستگاه‌های مکان‌یابی برای گردشگران به صورت چند‌زبانه.

? ایجاد تغییر نگرش در جوامع محلی نسبت به گردشگران برای جذب پایدار توریسم در مناطق آزاد.

? ایجاد راهکارهای مناسب برای تقویت حل مشکلات گردشگری و کنترل معظلات (تخریب فضای سبز، عدم امنیت گردشگر‌، نحوه ارائه خدمات به توریسم‌، حمل ‌و نقل داخلی و خارجی به گردشگران و…).

? ارائه مدیریت اجرایی مناسب برای ارائه اطلاعات صحیح از اماکن تاریخی و فرهنگی به گردشگران.

? رفع ناهماهنگی‌ها در جهت ارائه خدمات و برنامه‌ریزی‌های متنوع به گردشگران و مسئول بودن تمام نهاد‌های متولی نسبت به ایجاد هرگونه مشکل و تلاش همه‌جانبه برای حل مشکلات و مسائل گردشگران در مناطق آزاد.

? مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی تمام واحد‌های موثر در این حوزه برای ارائه هرگونه خدمات مناسب به گردشگران در جهت توسعه پایدار توریسم در مناطق آزاد.

? کنترل ارائه اطلاعات و جلوگیری از اطلاعات ناقص در زمینه‌های مختلف این حوزه به گردشگران.

? طراحی سایت‌های گردشگری مجازی، معرفی ظرفیت‌های گردشگری در رسانه‌های اختصاصی در جهت ترغیب گردشگران و تبلیغات وسیع در جهت معرفی ظرفیت‌های گردشگری مناطق آزاد در حوزه‌های مختلف.

? حمایت از مشارکت بخش خصوصی، انجمن‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد بومی در قالب ارائه دستاوردها و فعالیت‌های فرهنگی محلی به گردشگران در مناطق آزاد.

نتیجه‌گیری

در قرن حاضر گردش مالی صنعت گردشگری جهان از گردش مالی بخش‌های دیگر فراتر رفته است که این روند می‌تواند افق‌های روشن و جدیدی را در جهت جذب منابع مالی گسترده برای مناطق آزاد و توسعه پایدار آنها فراهم نماید.

توسعه صنعت گردشگری در نقاط مختلف دنیا، نقش موثری در کاهش بیکاری و بهبود توزیع درآمد دارد، تا جایی که در برنامه‌ریزی و مدیریت جهان، سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری در اولویت برنامه‌‎ریزی‌ها قرار گرفته و جایگزین درآمدهای ناشی از ساخت و ساز و فروش زمین شده است.

این اصل اقتصادی در دنیای امروز پذیرفته شده است که گردشگری عامل مهم توسعه اقتصادی پایدار و ایجاد اشتغال است و از صنایعی است که از لحاظ درآمد‌زایی و اشتغال‌زایی بسیار قابل توجه می‌باشد.

فعالیت در این صنعت در صورت برخورد مدبرانه و برنامه‌ریزی مناسب، موجب تعامل و رشد فرهنگ‌ها نیز شده و به بازشناسی هویت تاریخی و اجتماعی نیز در مناطق آزاد منجر خواهد شد.

مناطق آزاد ایران با برخورداری از آثار تاریخی، فرهنگی، طبیعت جذاب و تنوع شرایط اقلیمی از مراکز مهم گردشگری در کشور محسوب شوند و برای ایجاد توسعه پایدار و جایگزینی منابع جدید با هدف کسب درآمد به جای منابع سازمانی، نیازمند استفاده از تمام توان و قابلیت‌های منطقه در حوزه توسعه گردشگری هستند و در این راستا سرمایه‌گذاری مناسب در بخش گردشگری مناطق توسط مدیران و تلاش برای ساخت و ایجاد زیربنا و روبناهای این صنعت هم از طریق سرمایه‌گذاری سازمان‌ها، هم بخش خصوصی و هم جوامع محلی، تبلیغات رسانه‌ای، قوانین منعطف‌، ایجاد فرهنگ توریست‌پذیری و منابع انسانی متخصص ازجمله مولفه‌های موثر در افزایش آمار گردشگری مناطق آزاد خواهد بود.

توجه به توسعه و رونق گردشگری موجب ارتقای اقتصاد مناطق آزاد، ایجاد منابع درآمدی مستقیم برای سازمان، کمک به گردش اقتصادی در بخش‌های مختلف سازمان، کمک به رفاه و عدالت اجتماعی میان جوامع محلی و شهروندان مناطق آزاد و زمینه‌سازی برای مشارکت اجتماعی و اقتصادی شهروندان مناطق است.

مدیریت و معاونت گردشگری سازمان‌های مناطق آزاد و دبیرخانه شورایعالی با توجه به نقش اساسی خود در رونق گردشگری می‌توانند در این توسعه مداخله و مشارکت نهادهای مختلف در برنامه‌ریزی و مدیریت گردشگری و نیز سرمایه‌گذاری مستقیم در ارائه خدمات گردشگری درآمدی پایدار را برای مناطق آزاد کشور ایجاد کنند.

مناطق آزاد با تاکید بر توسعه فعالیت‌های عمران گردشگری‌، نوسازی بافت‌های تاریخی و دیدنی و بازسازی فضاهای تفریحی در این حوزه از طریق ارائه تسهیلات مناسب کمک فراوانی به توسعه پایدار و نیز افزایش درآمد سازمان‌ها خواهند کرد.

اعمال مدیریت واحد برای بهره‌گیری هر چه بیشتر از قابلیت‌های گردشگری مناطق آزاد، مسئله‌ای است که نباید از آن غافل باشیم و بدون شک درآمدی که از توسعه گردشگری نصیب سازمان‌های مناطق آزاد می‌شود، قابل اتکا است و اشتغال‌زایی بالای این حوزه، گردش اقتصادی مطلوبی را به دنبال دارد که بسیاری از سازمان‌ها موفق در زمینه درآمد پایدار از آن بهره می‌برند.

بی‌شک در دهه آینده با توجه به رشد و سرعت چشمگیر علم و تکنولوژی در فضای مجازی، زمان انسان‌ها بسیار بیش از قبل آزاد خواهد گشت و همچنین با توجه به رشد اقتصادی دنیا، میزان درآمدزایی انسان‌ها نیز روز‌به‌روز افزون‌تر خواهد شد و در پی این رشد صعودی، نیاز به حوزه گردشگری و ایجاد بسترهای جدید برای فراغت، جزء اولویت‌های مردم خواهد بود.‌