لزوم تدقیق بر صنعت گردشگری و توریسم درمانی در مناطق آزاد

به گزارش اخبار مناطق آزاد، توسعه این صنعت، نقش موثری در کاهش بیکاری و همچنین بهبود توزیع درآمد و افزایش درآمدهای دولت‌ها دارد؛ این موضوع خصوصا از آن جهت که در کشور ما بیکاری به عنوان اصلی‌ترین مشکل اقتصادی مطرح می‌باشد، لازم است به صورت جدی‌تری موردتوجه سیاستگذاران و برنامه‌ریزان قرار گیرد.

دستیابی به ۲۰میلیون گردشگر خارجی، افقی است که سند چشم‌انداز ۲۰ساله برای گردشگری ایران تعریف کرده است. صنعت توریسم و گردشگری در ایران که از نظر تنوع اقلیمی، فرهنگ و تاریخ کهن، وجود آثار باستانی فراوان و جاذبه‌های طبیعی و دیدنی نادر و وجود اغلب زمینه‌های گردشگری جزء دهمین و یا به روایتی پنجمین کشور دنیاست، اما در میان ۱۵۰کشور عضو سازمان جهانی توریسم در امر توریست‌پذیری در مقام هفتاد‌و‌پنجم قرار دارد، درحالی که طی سال‌ها هزینه فراوانی در جهت رونق این صنعت و جذب گردشگر به‌کار گرفته شده و ولی باید گفت هنوز در خم کوچه اول قرار دارد.

گردشگری نه فقط منبعی سرشار از درآمد و عاملی مهم در رونق و توسعه اقتصادی است؛ بلکه بستری مهم و بنیادی در تعاملات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی کشورها به شمار می‌رود و از این‌رو، رونق آن با جدیت زیادی دنبال و برای آن هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی می‌شود.

نهادینه کردن فرهنگ گردشگری و توسعه آن به عنوان یک صنعت، از مولفه‌های مهم توسعه پایدار می‌باشد. از سوی دیگر، امروزه آیین‌ها، آداب و رسوم، بناها و آثار باستانی یک کشور نه فقط ثروت ملی، بلکه میراثی جهانی است که باید در حفظ و پاسداشت آنها کوشید.

در قلمرو سرزمینی ایران، اقوام و مذاهب گوناگونی با فرهنگ‌ها، زبان‌ها و گویش‌ها، آداب و رسوم و آیین‌های ویژه‌ای زندگی می‌کنند. این ویژگی در کنار وجود آثار و مفاخر ملموس فرهنگی می‌تواند به عنوان ظرفیتی بزرگ به منظور دستیابی به توسعه پایدار مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

با این همه، ثبت جهانی و ملی میراث ملموس و ناملموس کشور زمانی سودمند خواهد بود که افزون بر حفظ و پاسداری، برای بهره‌برداری‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی از آنها در راستای توسعه صنعت گردشگری زمینه‌سازی شود.

ورود گردشگران به جامعه‌ای با بافت فرهنگی و اجتماعی ویژه و منحصربه‌فرد، افزون‌بر اینکه می‌تواند زمینه‌های گسترش فرهنگ ایرانی در دیگر مناطق و کشورها را فراهم کند، گامی مهم و پایه‌ای در راستای گشایش بیشتر فضای فکری حاکم بر نظام فرهنگی و اجتماعی کشور و به طور کلی افزایش تعاملات فرهنگی و اجتماعی به شمار می‌رود.

ضرورت افزایش درآمدهای عمومی و کاهش وابستگی اقتصاد کشور به درآمد حاصل از فروش نفت ایجاب می‌کند که استفاده از ظرفیت‌های زیستی کشور، منابع طبیعی و توجه به صنعت جهانگردی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد؛ چراکه به عنوان مثال تنها ارزش مصرفی تنوع زیستی به صورت مستقیم از طریق اکوتوریسم انگیزه مهمی را برای حفاظت از تنوع زیستی به خصوص در کشورهای در حال توسعه ایجاد کرده است و ریشه‌کنی فقر و گرسنگی و ارتقای فرصت‌های اقتصادی و اشتغال در دستورکار اصول توسعه پایدار است.

توسعه پایدار در مناطق آزاد با تقویت صنعت گردشگری

با توجه به شرایط کنونی اقتصاد و افزایش تحریم‌های خصمانه بر علیه کشورمان و فشار همه‌جانبه دشمنان این مرز و بوم به مردم شریف ایران، هر چند این محدودیت‌ها مشکلاتی را بر مردم و اقتصاد کشور تحمیل می‌نماید، اما به نظر می‌رسد بهترین زمان برای جراحی زخم کهنه اقتصاد کشور که همانا وابستگی بیش از حد به صادارت نفت بوده است را مهیا می‌کند.

نقش ویژه صنعت گردشگری در تحقق اقتصاد مقاومتی می‌تواند فرصتی مناسب برای تبدیل تهدید تحریم‌ها به فرصت باشد‌. اقتصاد مقاومتی یک راهبرد و تدبیری عقلایی و جهادمحور به منظور کاهش فشار اقتصادی و مسیری برای برون‌رفت از این شرایط حساس است. در همین راستا گردشگری به عنوان صنعت پیشرو، نقش موثری در فرآیند توسعه اقتصادی جوامع داشته و یکی از مصداق‌های بارز تحقق اقتصاد مقاومتی محسوب می‌شود.

اقتصاد مقاومتی که به عنوان یک راهبرد از سوی مقام معظم رهبری مطرح گردیده است، اصولا بر پایه قطع وابستگی به نفت و بهره‌مندی از توان و ظرفیت داخلی‌ اتفاق می‌افتد. ایران به عنوان کشوری غنی با دارا بودن منابع توسعه گردشگری و به سبب فرهنگ، تمدن، ویژگی‌های آب و هوایی و… که با معضلاتی همچون میزان بیکاری، محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک‌محصولی مواجه است، می‌تواند به کشوری فعال در صنعت گردشگری تبدیل شود و با تمرکز بر رویکرد گردشگری و تنظیم راهبردها و برنامه‌های منظم و منسجم، وابستگی خود را به منابع نفتی کاهش داده و به سمت منابع درآمدی جایگزین حرکت کند و به عنوان یک منبع پایدار از این فرصت‌ها بهره‌مند شود.

صنعت گردشگری یکی از مهم‌ترین قطب‌های توسعه و درآمدزایی محسوب می‌شود که به ایجاد اشتغال و ‏خوداتکایی کمک می‌کند و با ارتقاء جنبه‌های فرهنگی و اقتصادی، تاثیر شگرفی بر رشد و پیشرفت جامعه می‌گذارد.

این صنعت پولساز، از مهم‌ترین قطب‌های توسعه به شمار می‌رود که درآمدزایی و سوددهی بالایی دارد، به همین منظور بسیاری از کشورها از جاذبه‌های این صنعت در راستای برون‌رفت از معضلات و مشکلات جامعه و ایجاد فرصت‌های شغلی استفاده می‌کنند. این امر سبب شده است تا کشورهای توسعه ‌یافته، به گردشگردی و جهانگردی رویکرد ویژه‌ای داشته باشند و با سرمایه‌گذاری مناسب به نتیجه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی قابل توجهی دست یابند‌.

در این میان، مناطق آزاد ایران همواره فرصتی مناسب جهت برون‌رفت از تنگناهای به وجود آمده در اقتصاد کشور بوده‌اند و نقش مهمی در ایجاد روابط جدید بازرگانی و گسترش آن با همسایگان خود داشته‌اند و پل ارتباطی مهمی در عرصه تجارت جهانی در سال‌های گذشته بوده‌اند. اهمیت این مناطق بر کسی پوشیده نیست و در این برهه حساس زمانی که فشارهای همه‌جانبه بر پیکره اقتصاد کشور ایجاد شده است‌، مناطق آزاد می‌توانند نقش موثر و کلیدی در برون‌رفت از این موارد را ایفا نمایند.

گردشگری در مناطق آزاد همواره جزو برنامه‌ها و اهداف مهم در استراتژی مدیران این مناطق بوده است. بنابراین این فرصت منحصربه‌فرد می‌تواند در رشد اقتصادی مناطق و جذب گردشگران داخلی و خارجی و همچنین ایجاد اقتصاد پایدار موثر و به عنوان دروازه‌ جدید دیپلماسی تاثیرگذار بوده و به عنوان پلی مطمئن برای رسیدن به بازارهای جهانی و عبور از این تنگنای تاریخی کشور نقش‌آفرینی نمایند.

تنوع اقلیمی و فرصت‌های متنوع آب و هوایی در شمال و جنوب کشور یکی از بزرگترین امتیازات مناطق آزاد برای همپوشانی گردشگری در فصل‌های مختلف می‌باشد؛ به عنوان مثال حضور گردشگران همسایگان شمالی در فصل سرما به‌واسطه وجود مناطق آزاد انزلی، ارس و ماکو و راهنمایی و جذب آنان برای استفاده از بهترین زمان گردشگری در مناطق جنوب کشور همچون قشم، کیش، چابهار و اروند و بلعکس، می‌تواند با یک برنامه‌ریزی منسجم محقق و اجرایی گردد.

رونق صنعت گردشگری یکی از محورهای اساسی توسعه کشور است، اما این مهم نیازمند توسعه زیربناها و زیرساخت‌های گردشگری است تا بتوان گردشگری را به عنوان یکی از اولویت مهم اقتصادی، تحت پوشش قرار داد. در اولین اقدام، نیاز است که زیر‌ساخت‌های فرهنگی در این حوزه توسعه یابد تا بتوان به نحو مطلوب گردشگران به‌‌ویژه توریست خارجی را پذیرش کرد؛ چراکه برای حضور گردشگر می‌بایست، امور رفاهی گردشگری نیز به شکل مناسبی افزایش یابد.

ظرفیت‌های توسعه توریسم درمانی در مناطق آزاد

جذب گردشگر و رونق صنعت توریسم‌، یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های نظام اقتصادی در هر کشوری می‌باشد. با نگاهی نه‌چندان کارشناسی، ظرفیت‌های بسیاری را در حوزه گردشگری در زیرشاخه‌های مختلف شامل طبیعت‌گردی، اماکن تاریخی و… در مناطق آزاد کشور می‌توان مشاهده کرد، اما سوال این است که دلیل عدم بهره‌گیری از این دست ظرفیت‌های بکر چیست؟! تنها بسنده کردن به ساختن چند واحد اقامتی، پارک، ساحل‌سازی در حد محدود و… نمی‌تواند به عنوان کارهای زیرساختی برای رسیدن به هدف توسعه گردشگری در مناطق آزاد باشد.

هدف از توجه به توسعه گردشگری در مناطق آزاد بر پایه دو محور اصلی که یک از منظر گردشگر خارجی ارز‌آوری به کشور است و دوم شناخت گردشگران خارجی از ظرفیت‌های مناطق برای سرمایه‌گذاری، حائز اهمیت می‌باشد.

یکی دیگر از پتانسیل‌های بسیار ارزشمند و مهم در مناطق آزاد کشور، سرمایه‌گذاری در حوزه توریسم درمانی با توجه به ظرفیت‌هایی بالقوه در این مناطق می‌باشد که با جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی و در اولویت قرار دادن این بخش از باب حمایت‌ها و مکمل‌های تشویقی، می‌تواند برای کشور دارای اهمیت بسیار زیادی باشد.

مناطق آزاد می‌توانند بستر مناسبی برای اجرای سیاست‌های بزرگ باشند و گردشگری سلامت در این میان می‌تواند جایگاه ویژه‌ای داشته باشد. مناطق آزاد، قطعات و اقلیم‌هایی کوچک از ایران هستند و می‌توان طرح‌ها متفاوتی در تمامی حوزه‌ها در آنها اجرا کرد و در صورتی که به موفقیت رسیدند، بتوان آن را به کل کشور تعمیم داد.

باید بررسی کرد میزان دستیابی مناطق آزاد به این اهداف و جذب و تشویق سرمایه‌گذاران در این حوزه چقدر بوده است؟ عدم ارائه گزارش‌های مستند در این بخش به رسانه‌ها و نیز عدم ‌اطلاع‌رسانی دستارودهای بزرگ حاصل شده در مناطق آزاد نیز، سستی بزرگی است که متاسفانه در بدنه این مناطق نمایان است.

گردشگری سلامت برای کشور یک الزام است؛ بیش از ۵۴کشور در دنیا بحث گردشگری سلامت را به عنوان یک اولویت در نظر گرفته‌اند و بودجه این کشورها از حوزه گردشگری سلامت تامین می‌شود. مناطق آزاد به سبب ظرفیت‌های ویژه‌ای که دارند و همجواری با کشورهایی که رابطه توریسم درمانی دارند و تقاضا از طرف آنها زیاد است، می‌طلبد که کلیه مسئولان حوزه گردشگری خصوصا گردشگری سلامت، مدیران مناطق آزاد و مدیران کلان کشوری نگاهی خاص به این حوزه داشته باشند. گردشگری سلامت امروزه نه تنها یک فضای اشتغال‌زایی و صنعت محسوب می‌شود؛ بلکه از نگاه بیشتر متخصصین، توریسم درمانی یک تبادل فرهنگی بالادستی است.

مناطق آزاد دارای امتیازات ویژه‌ای ازجمله مبادله آسان، رفت و آمد آسان، حل مشکل روادید و ظرفیت‌های تسهیل ورود و خروج و وجود زیرساخت‌هایی می‌باشند که نزدیک به ۳دهه فراهم شده است. این مناطق به عنوان ویترین کشور مطرح هستند و باید در بحث ورود گردشگر برنامه‌ریزی کلان داشته باشند. اگر ویژگی‌های مناطق آزاد را به سه محور اساسی تقسیم کنیم، یکی از این ویژگی‌ها، بحث گردشگری سلامت است.

گردشگری سلامت در کشور ما از جایگاه خوبی برخوردار است. در مناطق آزاد بحث ظرفیت‌های گردشگری تندرستی و گردشگری طبیعت درمانی به عنوان دو محور اساسی گردشگری سلامت مورد توجه قرار گرفته و مطلوب است که شهرک‌هایی در غالب دهکده سلامت و نیز برنامه‌های مرتبط همچون ایجاد هتل-بیمارستان‌ها را در دستورکار قرار گیرد.‌

باید بتوانیم به گردشگران سلامت که سفیران نانوشته جمهوری اسلامی ایران هستند، خدمات خوب و شایسته ارائه کنیم تا زمانی که به کشورشان باز می‌گردند، خاطره‌ای خوب از ایرانیان به همراه داشته باشند و زمینه ترویج فرهنگ ایرانی را در کشورشان فراهم کنند.

ایجاد شهرک‌های سلامت یکی از طرح‌های بسیار خوب و مثبت در حوزه زیرساختی در جهت سوق به تقویت توریسم درمانی در کشور می‌باشد، که با توجه به ظرفیت‌های بسیار زیادی که در مناطق آزاد کشور داریم، بهترین بستر برای ایجاد این شهرک‌ها در مناطق است.

گردشگری سلامت متمرکز بر گردشگری پزشکی و خدمات درمانی است. مناطق آزاد، از پتانسیل‌های مطلوبی برای تقویت رشد گردشگری پزشکی برخوردار هستند.

با توجه به اینکه مناطق آزاد محدودیت صدور روادید وجود ندارد و از طرفی قواعدی که در نظام سلامت در سرزمین اصلی وجود دارد و خدمات‌رسانی به بیماران خارجی را با محدودیت مواجه می‌کند؛ این مناطق می‌تواند نقش موثری در جذب گردشگر سلامت ایفا کند. از سوی دیگر در برخی از مناطق آزاد ازجمله کیش، قشم و انزلی این پتانسیل وجود دارد که در مقوله گردشگری پزشکی رشد کرده و بتوانند درآمدزایی خوبی را عاید کشور نمایند؛ که بی‌شک این راه نیازمند همکاری و تعامل موثر وزارت بهداشت و درمان است.

در مجموع می‌توان به این نتیجه رسید که هدف و همت در اجرای این دست طرح‌های ملی در حوزه گردشگری و توریسم درمانی در مناطق آزاد بسیار زیاد است و شاید بیشتر مشکلات در عدم‌پیگیری و یا عدم‌تعریف بستر اجرایی در این مناطق باشد.

ورود توریست از دریچه مناطق آزاد ایران

جاذبه‌های طبیعی، ویژگی‌های فرهنگی، آثار و بناهای باستانی کشورمان می‌تواند سهم چشمگیری از گردشگران را به خود جذب کند و افزون‌بر معرفی هویت ایرانی به جهان، پیامدهای اقتصادی همچون درآمدزایی ارزی، کارآفرینی و رونق اقتصادی به همراه داشته باشد و هدف‌های ترسیم شده در چشم‌انداز‌۱۴۰۴ را به واقعیت تبدیل کرده و به یکی از قطب‌های گردشگری جهان تبدیل شود.

توسعه گردشگری، نیازمند برنامه‌ریزی و به‌کارگیری سیاست‌های مناسب در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است و مدیریت در این حوزه حساس باید بتواند با هدف‌گذاری‌های بنیادی و پایدار، بسترسازی‌های متوازن و سرمایه‌گذاری‌های خرد و کلان، میان دولت، بخش خصوصی و مردم هماهنگی ایجاد کرده و به رشد و گسترش این صنعت جامه عمل بپوشاند.

در شرایط اقتصادی کنونی کشور، قطعا بهترین، منطقی‌ترین و حتی آسان‌ترین راه ورود ارز به کشور و عبور از این کمبود نقدینگی، جذب گردشگر از طریق مناطق آزاد است. شاید در این برهه زمانی، مدیران مناطق آزاد باید بیشترین بخش از پتانسیل و انرژی را بر روی این حوزه متمرکز کنند تا در موقعیت سخت فعلی، یارای کشور عزیزمان باشند.