منطقه آزاد ارس به یک شاه بندر و مرکز بزرگ لجستیک تبدیل خواهد شد

به گزارش اخبار آزاد مناطق، هشتمین اجلاس مشترک حمل و نقل جمهوری اسلامی ایران و ترکیه پس از هفت سال از گذشت آخرین اجلاس مشترک، هفته گذشته در محل وزارت راه و شهرسازی برگزار شد و در جریان آن، طرفین روی اتصال هر چه سریع‌تر شبکه ریلی ایران به ترکیه از طریق نقطه مرزی «چشمه‌ثریا» مذاکره کرده و به توافق رسیدند.

به بهانه همین توافق، خبرنگار روزنامه مهدتمدن با ایرج حاتمی، معاون فنی و زیربنایی سازمان منطقه آزاد ارس گفت‌وگو کرده است که اوایل اسفند پارسال خبر انعقاد قرارداد مطالعات امکان سنجی احداث خط‌آهن جلفا-‌چشمه‌ثریا را رسانه‌ای کرد. او در این مصاحبه از اهمیت مسیر ریلی جدید بین ایران و ترکیه از طریق نقطه مرزی چشمه‌ثریا که در آن سازمان منطقه آزاد ارس هم ذی‌نفع است، گفت و البته توضیح داد که عملیاتی شدن این طرح چه دستاوردهای عظیمی را برای اقتصاد ارس و ایران به ارمغان خواهد آورد. دکتر حاتمی در این گفت‌وگو همچنین از طرح‌های ریلی دیگر این منطقه آزاد سخن به میان آورد که متن آن را در زیر مرور می‌کنید:

? همه می‌دانیم که چند ماه قبل مطالعات امکان‌سنجی اتصال خط‌آهن ارس به ترکیه و اروپا از نقطه مرزی چشمه‌ثریا شروع شد. به تازگی و در جریان سفر وزیر حمل و نقل ترکیه به کشورمان نیز اتصال هر چه سریع‌تر شبکه ریلی ایران به ترکیه از طریق همین نقطه مرزی، مورد رایزنی و توافق قرار گرفت. آیا این رخداد را می‌توان جدیت دولت در به سرانجام رساندن طرح یاد شده و همچنین تمایل ترکیه به شکل‌گیری مسیر ریلی جدید با ایران، تعبیر کرد؟

قطعا همین طور است. اوایل اسفندماه سال قبل که قرارداد مطالعات امکان‌سنجی فنی و اقتصادی احداث خط‌آهن جلفا-‌چشمه‌ثریا منعقد و اعلام عمومی شد؛ بیان کردم که دولت از این طرح حمایت می‌کند و این مسیر ریلیِ جدید بین ایران و ترکیه جزء گزینه‌های مورد حمایت وزارت راه و شهرسازی است. این که ایجاد اتصال شبکه سراسری راه‌آهن ایران با ترکیه از طریق چشمه‌ثریا در جریان اجلاسیه‌ای که اشاره کردید، در دستور مذاکرات وزرای راه ایران و حمل و نقل ترکیه قرار داشت، موید همین جدیت است؛ ضمن اینکه نشان می‌دهد ترکیه نیز تمایل دارد برای توسعه ارتباطات خود با آسیای مرکزی، شبکه راه‌آهن خود را از این نقطه مرزی به شبکه ریلی سراسری ما متصل کند.

? فارغ از رایزنی‌ها و اقداماتی که در سطح کلان دولت صورت می‌گیرد، شما هم در منطقه آزاد ارس برای تحقق این طرح، پیگیر هستید؟

من هر روز گزارش پیشرفت برنامه مطالعات امکان‌سنجی را تعقیب می‌کنم و قرار است مشاور این طرح مطالعاتی، هفته آینده به جلفا آمده و گزارش جامعی ارائه کند.

علاوه بر این، به دفترم گفته‌ام نامه‌ای به مدیرعامل راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران بنویسند تا در مکاتبه با مدیرعامل راه‌آهن ترکیه، برای این طرح، جدول زمان‌بندی تدوین شود، چون ممکن است ما از طرف ایران، کارها را با سرعت به پیش ببریم اما طرف تُرک به اندازه سرعتی که ما داریم، حرکت نکند، چون آنها هم باید شبکه ریلی خود را از «قارص» به «دیل اوجی» که نقطه مقابلِ چشمه‌ثریای ماست، برسانند تا امکان اتصال راه‌آهن ها در این محل میسر شود.

? شما سال‌ها عضو ارشد سازمان منطقه آزاد ارس بوده‌اید و متخصص و استراتژیست توسعه منطقه‌ای هستید. فکر می‌کنید این طرح توجیه دارد؟

باید اجازه بدهیم کار مطالعات تمام شود. زمان‌بندی انجام برنامه مطالعات امکان‌سنجی ۱۸ماهه است که حدود سه ماه از این بازۀ زمانی، سپری شده است و بنابراین ۱۵ماه دیگر می‌توان با قاطعیت به سوال شما جواب داد؛ اما جالب است بدانید که این طرح به قدری برای سرمایه‌گذاران سودآور و جذاب است که از همین حالا یک شرکت بزرگ ایرانی-‌اروپایی برای آغاز عملیات اجرایی طرح، اعلام آمادگی کرده است. با همه این اوصاف، باید منتظر اتمام کار مطالعات فنی، اقتصادی و زیست محیطی طرح باشیم.

مزید اطلاع‌تان می‌گویم که قرار است خط‌آهن جلفا-‌چشمه‌ثریا طبق جدول زمان‌بندیِ اولیه، در طول چهار سال ساخته شود، اما این امکان وجود دارد که زمان اشاره شده، به دو سال تقلیل پیدا کند.

? اگر این طرح تحقق پیدا کند و ترکیه هم شبکه ریلی خود را از طریق چشمه‌ثریا، به خط‌آهن ایران متصل کند، انقلابی در حوزۀ لجستیک ارس رخ خواهد داد و قابلیت‌های ترانزیت این منطقه آزاد و کلا کشورمان بیش از گذشته شکوفا خواهد شد. این حرف را تائید می‌کنید؟

من اعتقاد دارم با احداث این خط‌آهن، منطقه آزاد ارس به یک شاه بندر و مرکز بزرگ لجستیک در منطقه تبدیل خواهد شد، چون فقط یک خط ریلی این مسیر توان ترانزیت حدود ۱۰میلیون تُن بار از ارس به ترکیه و سپس اروپا را خواهد داشت؛ البته در چارچوب طرح مطالعات امکان‌سنجی ایجاد دو خط ترانزیت ریلی مورد مطالعه قرار دارد.

نکته مهم‌تر این است که اگر خط‌آهن ارس از طریق چشمه‌ثریا به ترکیه وصل شود، هم می‌توان از سمت شرق به بازارهای گرجستان، کشورهای سی.آی.اس و شمال اروپا دسترسی پیدا کرد و هم از سمت مقابل، ضمن دسترسی به سوریه و عراق، می‌توان به راحتی به اوکراین و دریای سیاه در جنوب‌غرب اروپا رسید.

? و این که اتصال ریلی به ترکیه به ویژه در شرایط تحریمی، اهمیت دو چندانی دارد…

بله؛ همین طور است. فکر می‌کنید چرا امروز تحریم‌های نفتی، اقتصادمان را با مشکل مواجه کرده است؟ دلیلش این است که اقتصاد ایران، به نفت وابسته است و دشمن به شاهرگ اقتصاد ایران زده است! اگر حوزه‌های دیگر اقتصادی‌مان مثل زیرساخت‌های ترانزیت ایران توسعه می‌یافت و اقتصادمان تک‌محصولی نبود، دشمن به این راحتی نمی‌توانست چنین مشکلاتی تحمیل کند.

? چشم‌اندازی برای برقراری قطار مسافربری به ترکیه از طریق مسیر جلفا-‌چشمه‌ثریا هم ترسیم کرده‌اید؟

در احداث خطوط جدید ریلی، تکنولوژی سازگار با تردد قطارهای با سرعتِ بالاتر از ۲۰۰کیلومتر در ساعت، مدنظر قرار می‌گیرد و به همین خاطر است که فونداسیون ارتباطات در اروپا، در زمان حاضر، روی ریل بنا می‌شود.

متقاضیان سفرهای ریلی علاوه بر زمان که در قطارهای سریع‌السیر به شدت کاهش پیدا کرده است، به امنیت بالای مسافرت با قطار و پایین بودن هزینه این نوع از مسافرت‌ها هم توجه دارند که همه این عوامل می‌تواند زمینه‌ساز برقراری قطار مسافربری بین جلفا و ترکیه باشد.

? اجازه بدهید در استفاده از فرصت این گفت‌وگو، از پروژه اتصال ریلی ارس با ارمنستان هم بپرسم. در این مورد پروژه، خبر تازه‌ای دارید؟

مطالعات پروژه خط‌آهن جلفا-‌قلی‌بیگلو تمام شده و اکنون در مرحله فراخوان بین‌المللی شناسایی پیمانکار است. این پروژه که ۲۰۵کیلومتر طول دارد، در کیلومتر‌۵۵ به مرز نوردوز یعنی مرز جلفا و ایران با ارمنستان، می‌رسد و در طرح اولیه آن، ایجاد پل اتصالی برای ارتباط ریلی نوردوز با شبکه سراسری خط‌آهن این کشور دیده شده است.

در نقطه مقابل، ارمنستان باید خط‌آهنی به طول۶۰کیلومتر حد فاصل مرز با ایران تا منطقه‌ای به نام «سه‌راهی نخجوان» در داخل خاک خود احداث کند تا امکان ارتباط ریلی ارس با ارمنستان برقرار شود.

کل ارزش پروژه خط آهن جلفا-‌قلی‌بیگلو، ۷۰۰میلیون دلار است و به روش بی.او.تی در پنج سال ساخته خواهد شد.

? در حوزه ایجاد یا توسعه خطوط آهن، اقدام دیگری در منطقۀ آزاد ارس، در دست پیگیری دارید؟

بررسی راه‌های افزایش سرعت قطار جلفا-‌مرند-‌تبریز را به عنوان یکی از برنامه‌های مهم منطقه آزاد در حوزه توسعه زیرساخت‌های ریلی، تحت مشاوره و مطالعه داریم. کارهای مطالعاتی این پروژه امسال به اتمام خواهد رسید و مقرر است راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران با کمک مالی منطقه آزاد ارس، اقدام به افزایش سرعت سیر قطار در این مسیر، از ۷۰کیلومتر در ساعت به ۱۰۰کیلومتر در ساعت کند.

? چند دقیقه قبل از سرعت ۲۰۰کیلومتر در ساعت قطار گفتید. چرا اراده‌ای برای این که سرعت قطار جلفا-‌تبریز، به ۲۰۰کیلومتر و زمان سیر قطار به ۴۵دقیقه برسد، وجود ندارد؟

اختلاف ارتفاع تبریز و جلفا بسیار شدید است و برای حذف شیب‌ها به اعتبارات بسیار زیادی احتیاج است. قیمتی که دو سال قبل برای اجرای این طرح برآورد شد، ۳۰۰میلیارد تومان بود که با به‌روزرسانی قیمت‌ها، امروز به بودجه ای بالاتر از ۷۰۰میلیارد تومان نیاز خواهیم داشت؛ این مقدار بودجه نیز همسنگ اعتبار موردنیاز برای احداث خط‌آهن جدید است که طبیعتا توجیه ندارد.

چیزی که ما اکنون دنبال می‌کنیم، این است که زمان سیر قطار بین جلفا تا تبریز از ۲.۵ساعتِ فعلی به ۱.۵ساعت برسد که زمان نسبتا قابل قبولی است و با اقداماتی نظیر اصلاح مسیر یا تغییر واگن‌ها، عملیاتی است. البته باید روش بهینه و مطلوبی که باعث کاهش زمان سیر قطار بین جلفا به تبریز می‌شود را مشاور، تعیین کند که همان طور که اشاره کردم تا پایان امسال گزارش آنها نهایی خواهد شد.