کارویژه و کارکرد مناطق آزاد غالبا در جهت تسهیل ارتباطات تجاری با سایر کشورها به‌‌ویژه کشورهای پیرامون شکل گرفته است تا در یک منطقه محصور شده به لحاظ برخورداری از تسهیلات مطلوب، عدم‌وجود برخی قوانین گمرکی و به دور از تشریفات اداری معمول در داخل کشورها بتوانند در مسیر توسعه اقتصادی و تجاری گام بردارند.

می‌گویند آنچه امروز اتفاق افتاده است، ریشه اصلی آن در گذشته و هدف بزرگی در آینده دارد. این موضوع دقیقا در ارتباط با مناطق آزاد تجاری-صنعتی ایران قابل‌وصف است؛ چراکه امروز مناطق آزاد در گردابی از چالش‌های مختلف کارکردی و هویتی گرفتار شده‌اند که دقیقا نتیجه غیرقابل اجتناب اقدامات دامنه‌دار و هدفمند عده‌ای بر علیه مناطق آزاد در گذشته است و مسلما در آینده هدف بزرگ کارشکنی‌های انجام شده، با تثبیت رکود سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی و توقف رشد و توسعه در این مناطق محقق می‌گردد.

منطقه آزاد انزلی با مساحتی در حدود 2300هکتار و درحالی که بخش عمده‌ای از این مساحت نیز جزو محدوده 5روستا می‌باشد، دارای پهنه و فضای عملیاتی به مساحتی در حدود 500هکتار؛ کوچکترین منطقه آزاد تجاری-‌صنعتی ایران لقب گرفته است؛ منطقه‌ای که محدوده آن معادل شانزده‌صدم درصد از کل مساحت استان گیلان را در برمی‌گیرد و در عین حال دارای جمعیتی بالغ‌بر 9500نفر است‌‌‍.

منطقه آزاد ماکو به عنوان یکی از پهناورترین مناطق آزاد جهان و جوان‌ترین منطقه آزاد نسل دوم ایران، دارای ظرفیت‌ها، توانمندی‌ها، موقعیت‌های منحصربه‌فرد ترانزیتی، اقتصادی، کشاورزی و گردشگری می‌باشد.

ایران با عنایت به موقعیت ژئوپلیتیک خود در منطقه و جهان، دارای نقشی کلیدی و حساس است؛ از همین روی و با توجه به دارا بودن بیش از ۵۸۰۰کیلومتر خطوط ساحلی، دسترسی به دریا در شمال و جنوب، دسترسی به آب‌های آزاد، مجاورت با منطقه استراتژیک خلیج‌فارس و تنگه هرمز و قرار گرفتن در کریدورهای ترانزیتی بین‌المللی، می‌بایست به‌دنبال توسعه پایدار با رویکرد دریایی باشد؛ تعبیری که تحت عنوان «توسعه دریامحور» به آن اشاره می‌شود.