در طول چند دهه گذشته به‌ویژه پس از جنگ جهانی دوم، بازسازی و حتی نوساخت نظام‌های اقتصادی مشخصا در دو قطب «باز و برنامه‌ریزی شده» انجام می‌گرفت. با گذر زمان، نگاهی که به کشورها می‌افکنیم، مشاهده می‌شود کشورهایی که توانسته‌اند الگوی اقتصاد کشور خویش را به الگوی اقتصاد آزاد مبدل کنند، در عمل گوی سبقت را از دیگران ربوده‌اند. می‌توان گفت این کشورها مبنای نظام اقتصادی خود را از نگرش مبتنی‌بر اقتصاد درونگرا، بر اقتصاد برونگرایی و تجارت آزاد تغییر داده‌اند.

کارویژه و کارکرد مناطق آزاد غالبا در جهت تسهیل ارتباطات تجاری با سایر کشورها به‌‌ویژه کشورهای پیرامون شکل گرفته است تا در یک منطقه محصور شده به لحاظ برخورداری از تسهیلات مطلوب، عدم‌وجود برخی قوانین گمرکی و به دور از تشریفات اداری معمول در داخل کشورها بتوانند در مسیر توسعه اقتصادی و تجاری گام بردارند.

ایران با عنایت به موقعیت ژئوپلیتیک خود در منطقه و جهان، دارای نقشی کلیدی و حساس است؛ از همین روی و با توجه به دارا بودن بیش از ۵۸۰۰کیلومتر خطوط ساحلی، دسترسی به دریا در شمال و جنوب، دسترسی به آب‌های آزاد، مجاورت با منطقه استراتژیک خلیج‌فارس و تنگه هرمز و قرار گرفتن در کریدورهای ترانزیتی بین‌المللی، می‌بایست به‌دنبال توسعه پایدار با رویکرد دریایی باشد؛ تعبیری که تحت عنوان «توسعه دریامحور» به آن اشاره می‌شود.

مناطق آزاد پدیده‌های فراگیر و موفق در عرصه اقتصادی جهان و ابزاری موثر برای تحقق استراتژی‌های توسعه برونگرا، افزایش صادرات و گسترش بخش خدمات بهینه و مولد محسوب می‌شوند؛ به همین جهت نیز، اکثر کشورهای درحال توسعه، ایجاد چند منطقه آزاد در حوزه‌های تخصصی را در دستور سیاست‌های اقتصادی خود قرار داده‌اند.

طبق گفته کارشناسان اقتصادی ‌کشور، عمل به سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، تنها راه برون‌رفت از مشکلات و معضلات اقتصادی ایران است. سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغ شده از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی، به عنوان راهنمای اصلی برای سیاستگذاران کشور جهت پیاده‌سازی در عرصه‌های مختلف می‌باشد. سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی در تاریخ ۲۹بهمن‌ماه سال‌۱۳۹۲ از سوی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای‌‌(مد‌ظله العالی) ابلاغ گردید و به عنوان نقشه‌راه با اتکاء به تولید و توان داخلی معرفی شده است.