کارویژه و کارکرد مناطق آزاد غالبا در جهت تسهیل ارتباطات تجاری با سایر کشورها به‌‌ویژه کشورهای پیرامون شکل گرفته است تا در یک منطقه محصور شده به لحاظ برخورداری از تسهیلات مطلوب، عدم‌وجود برخی قوانین گمرکی و به دور از تشریفات اداری معمول در داخل کشورها بتوانند در مسیر توسعه اقتصادی و تجاری گام بردارند.

ایران با عنایت به موقعیت ژئوپلیتیک خود در منطقه و جهان، دارای نقشی کلیدی و حساس است؛ از همین روی و با توجه به دارا بودن بیش از ۵۸۰۰کیلومتر خطوط ساحلی، دسترسی به دریا در شمال و جنوب، دسترسی به آب‌های آزاد، مجاورت با منطقه استراتژیک خلیج‌فارس و تنگه هرمز و قرار گرفتن در کریدورهای ترانزیتی بین‌المللی، می‌بایست به‌دنبال توسعه پایدار با رویکرد دریایی باشد؛ تعبیری که تحت عنوان «توسعه دریامحور» به آن اشاره می‌شود.

مناطق آزاد پدیده‌های فراگیر و موفق در عرصه اقتصادی جهان و ابزاری موثر برای تحقق استراتژی‌های توسعه برونگرا، افزایش صادرات و گسترش بخش خدمات بهینه و مولد محسوب می‌شوند؛ به همین جهت نیز، اکثر کشورهای درحال توسعه، ایجاد چند منطقه آزاد در حوزه‌های تخصصی را در دستور سیاست‌های اقتصادی خود قرار داده‌اند.

طبق گفته کارشناسان اقتصادی ‌کشور، عمل به سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، تنها راه برون‌رفت از مشکلات و معضلات اقتصادی ایران است. سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغ شده از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی، به عنوان راهنمای اصلی برای سیاستگذاران کشور جهت پیاده‌سازی در عرصه‌های مختلف می‌باشد. سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی در تاریخ ۲۹بهمن‌ماه سال‌۱۳۹۲ از سوی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای‌‌(مد‌ظله العالی) ابلاغ گردید و به عنوان نقشه‌راه با اتکاء به تولید و توان داخلی معرفی شده است. 

اهداف شکل‌گیری مناطق آزاد بر کسی پوشیده نیست، اهدافی که مناطق بر‌اساس آن تشکیل شدند و فعالیت خود را به‌طور رسمی در سال‌1372 آغاز کردند. رشد و توسعه اقتصادی‌، ایجاد اشتغال، حضور فعال در بازارهای جهانی و منطقه‌ای، صادرات غیرنفتی، ایجاد اشتغال مولد‌، جلب و تشویق سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و صادرات مجدد مهم‌ترین اهدافی بود که منجر به تصویب قانون چگونگی اداره مناطق آزاد شد.