به گزارش اخبار آزاد مناطق، با توجه به طولانی بودن فرآیند جهانی‌سازی، منطقه‌گرایی راه حلی برای توسعه تجارت کشورها است، زیرا این روش از حیث قابلیت دسترسی به بازارها، از کارایی بیشتری به خصوص برای کشورهای در حال توسعه که آمادگی ورود یکباره به تجارت آزاد را ندارند، برخوردار است.
از مهم‌ترین اتحادیه‌های اقتصادی منطقه که در همین راستا تشکیل شده و می‌تواند نقش موثری در توسعه روابط تجاری ایران با کشورهای حوزه قفقاز ایفا نماید، اتحادیه اقتصادی اوراسیا است. این اتحادیه که فعالیت خود را به طور رسمی با ۵کشور عضو شامل روسیه، بلاروس، قزاقستان، ارمنستان و قرقیزستان از سال۲۰۱۵ آغاز نموده است، تاکنون موضوعاتی ازجمله مسائل اقتصادی، سیاسی و امنیتی را مورد توجه قرار داده و هدف از آن ایجاد فضای واحد اقتصادی، توسعه بازار مشترک و دستیابی به حرکت آزاد کالا، سرمایه، خدمات و مردم در بازار واحد کشورهای عضو، کاهش قیمت کالاها با کاهش هزینه‌های حمل و نقل مواد خام، ترویج رقابت سالم در بازار مشترک، سیاست‌های مشترک در کشاورزی، انرژی، فناوری و حمل و نقل اعلام گردیده است. کشورهای عضو اوراسیا هم‌اکنون ۲۰میلیون کیلومترمربع مساحت و بیش از ۱۸۰میلیون نفر جمعیت دارند.
شورای عالی اقتصادی اوراسیا، مهم‌ترین رکن اتحادیه اقتصادی اوراسیا است که از سران کشورهای عضو تشکیل شده است. دومین رکن اتحادیه، شورای بین دولتی اوراسیا است که اعضای آن، نخست وزیران کشورهای عضو هستند.
کمیسیون اقتصادی اوراسیا، رکن اجرایی اتحادیه است. مقر این کمیسیون به عنوان سازمان نظارتی بر اتحادیه گمرکی، در مسکو قرار دارد، متشکل از ده نفر است که از هر پنج کشور عضو، دو نفر نماینده در آن حضور دارد. در کمیسیون اقتصادی اوراسیا بیش از یک هزار نفر از متخصصان مربوطه مشغول به فعالیت هستند.
تصمیمات کمیسیون اقتصادی اوراسیا در صورتی که توسط دو سوم آراء در هیات ده نفره تصویب شود، برای تمامی کشورهای عضو الزام‌آور خواهد بود. با این حال، هر یک از اعضا از طریق کمیسیون شورای اقتصادی اوراسیا که شامل معاونان نخست وزیران کشورهای عضو است، دارای حق وتو هستند. در صورتی که میان اعضا در خصوص موضوعی اختلاف وجود داشته باشد، موضوع اختلاف به نخست وزیران کشورهای عضو که دو بار در سال در قالب شورای بین دولتی اوراسیا با یکدیگر ملاقات می‌کنند، ارسال می‌شود.
معمولا موضوعات خطیر و بحث‌برانگیز به شورای عالی اقتصادی اوراسیا، که سالانه در سطح سران برگزار می‌شود، ارجاع داده می‌شود. همچنین یک نهاد قضایی تحت عنوان دادگاه اتحادیه اقتصادی اوراسیا وجود دارد که به حل اختلاف و تفسیر مسائل حقوقی اتحادیه می‌پردازد.
اتحادیه اقتصادی اوراسیا با جمعیتی بالغ بر ۱۸۲.۷میلیون نفر، ۲.۷تریلیون دلار تولید ناخالص داخلی و ۱.۳تریلیون دلار تولیدات صنعتی دارد و همچنین تجارت خارجی کشورهای عضو با خارج از اتحادیه بالغ بر ۸۷۷میلیارد دلار یعنی برابر ۳.۷صادرات و ۲.۳واردات کل جهان است.
همچنین اتحادیه اقتصادی اوراسیا دارای سهم ۲۰.۷درصد از تولید گاز طبیعی در جهان، سهم ۱۴.۶درصد از تولید جهانی نفت، سهم تولید ۵.۵درصد از کشاورزی جهان و ۳.۷درصد تولیدات صنعتی جهان را داراست. محصولات کشاورزی، مواد غذایی، ماشین‌آلات، انرژی عمده کالاهای صادراتی اعضای اتحادیه است.
در تاریخ ۵تیرماه سال۱۳۹۸ سخنگوی شورای نگهبان از تصویب لایحه یک فوریتی موافقت‌نامه موقت تشکیل منطقه آزاد تجاری، میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در جلسه این شورا خبر داد و همچنین موافقت‌نامه تجاری میان ایران و کشورهای عضو اوراسیا از آبان‌ماه۱۳۹۸ وارد فاز عملیاتی گردیده است.
در متن این موافقت‌نامه بر اهمیت افزایش روابط دوستی دیرینه و همکاری‌های سنتی چند‌جانبه میان جمهوری اسلامی ایران و اعضای اتحادیه اوراسیا و تمایل به ایجاد محیط و شرایط مناسب برای توسعه تجارت دو‌جانبه، روابط اقتصادی و ارتقای همکاری اقتصادی در زمینه‌های مورد علاقه متقابل میان همه طرف‌ها تاکید شده است.
در این سند آمده است: این موافقت‌نامه نخستین گام برای همگرایی تجاری و اقتصادی بیشتر میان ایران و اوراسیا و کشورهای عضو آن خواهد بود و تشکیل منطقه بزرگ آزاد تجاری میان ایران و اوراسیا و اعضای آن به عنوان هدف اصلی این موافقت‌نامه تعیین شده است.
در این موافقت‌نامه همچنین بر نیاز به گسترش بیشتر روابط متقابل میان طرف‌ها بر پایه اعتماد متقابل، شفافیت و تسیهل تجاری، حمایت از الحاق سریع به سازمان تجارت جهانی و تصدیق مراتب عضویت ایران و اتحادیه اوراسیا تاکید و اعلام شده است؛ این اقدام سبب ایجاد شرایط مناسب برای افزایش همگرایی آنان در نظام تجارت چند‌جانبه خواهد شد و همکاری میان طرف‌های این موافقت‌نامه را گسترش خواهد داد.
از اهداف مهم این اتحادیه اقتصادی، تسهیل تجارت، ایجاد بازار مشترک در حوزه کشورهای مستقل هم‌سود عضو، حذف تدریجی قوانین گمرکی در داخل اتحادیه، برقراری تعرفه خارجی مشترک در میان کشورهای عضو و هماهنگ‌سازی تشریفات گمرکی می‌باشد.
با توجه به تنوع بازار و تنوع منابع موجود در کشورهای عضو این اتحادیه، پیوستن به آن یک فرصت قابل توجه برای اقتصاد ایران ایجاد می‌کند و می‌توان از این طریق، بخشی از اثر تحریم‌ها را جبران کرد. ازجمله مزیت‌های پیوستن ایران به این قرارداد، می‌توان به تخفیف‌های تعرفه‌ای برای صادرکنندگان ایرانی به کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا اشاره کرد. همچنین از آنجا که اتحادیه اوراسیا با کاهش استفاده از دلار، سهم پرداخت‌های تجاری با ارز ملی را به ۷۰درصد افزایش داده، می‌توان به کاهش استفاده از دلار در مبادلات تجاری خوش‌بین بود.
با عنایت به مذاکرات انجام شده در سال‌های گذشته و توافق ایجاد منطقه موقت آزاد تجاری مشترک بین ایران و کشورهای عضو، می‌توانیم برای تسهیل و افزایش مبادلات کالا میان ایران و کشورهای عضو، اقدامات موثری انجام دهیم. ایران می‌تواند با ایجاد پل ارتباطی به بازار بیش از ۱۸۰میلیون نفری و بالقوه کشورهای عضو و بازار ۳۰۰میلیونی کشورهای حاشیه خزر، برای افزایش صادرات کشور حساب ویژه‌ای باز نماید و این امر نشان‌دهند آینده روشن و موثر این اتحادیه در اقتصاد جهانی می‌باشد.
پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا منجر به جهش بزرگی در صادرات نفتی و از آن مهم‌تر، غیرنفتی ایران خواهد شد. این اتحادیه قابلیت تبدیل شدن به بازاری بزرگ و مطمئن برای کالاهای صادراتی ایران را دارد. از سوی دیگر به دلیل نزدیکی و دسترسی کشورمان به اتحادیه اقتصادی اوراسیا، امکان گسترش همکاری‌ها در بخش‌های مختلف اقتصادی فراهم است.
از مزیت‌های بسیار مهم ایران برای کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا، نقش کلیدی ایران در شاهراه‌های موجود منطقه یعنی جاده ابریشم، راه‌آهن سراسری آسیا و کریدور شمال-جنوب می‌باشد. تقویت ارتباط با ایران برای اعضای اتحادیه اوراسیا دارای اهمیت است، چراکه ایران با توجه به اهداف سیاسی مشترک با اغلب کشورهای عضو و همچنین قرار گرفتن در بهترین موقعیت ترانزیتی، یعنی قرار داشتن میان دریای خزر در شمال و خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند در جنوب و همچنین قرار گرفتن در موقعیت ترانزیتی شرق به غرب، می‌تواند مسیری مناسب برای ترانزیت کالاهای مورد نیاز و همچنینی محصولات کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا باشد.
آنچه که برای ایران حائز اهمیت است، برنامه‌ریزی صحیح جهت استفاده حداکثری از مزیت‌های بالفعل و بالقوه در کشور برای دستیابی حداکثری به منافع ملی می‌باشد. با عنایت به موافقت‌نامه تشکیل منطقه آزاد موقت بین ایران و کشورهای عضو، یکی از مزیت‌های مهم ایران درخصوص تسریع و تقویت همکاری با اوراسیا، مناطق آزاد انزلی، ارس، ماکو و چابهار و مناطق ویژه اقتصادی امیرآباد و شهید رجایی می‌باشند.
مناطق آزاد شمالی ایران به جهت داشتن مرزهای زمینی و دریایی با کشورهای عضو و بهره‌گیری از زیرساخت‌های مناسب بندری، جاده‌ای و ریلی، با استفاده از معافیت‌های قانونی برای تسهیل مبادلات کالایی، می‌توانند نقش موثری در افزایش حجم مبادلات کالا و به تبع آن حضور فعالان اقتصادی داخلی و خارجی در این مناطق باشند. مناطق آزاد ایران در شمال