گردشگری تجاری، مزیت رقابتی مناطق آزاد

به گزارش اخبار آزاد مناطق، گردشگری عبارت است از هر آنچه به گردشگران و خدمات مرتبط با آن مربوط می‌شود. این تعریف شامل همه فعالیت‌های مربوط به فرآیند جذب گردشگران و پذیرایی از آنان، سازمان‌های مسافرتی، دولت‌های مبدأ، دولت‌های میزبان و مردم محلی می‌شود و مفهوم آن فرآیندهای مبادله فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی را نیز در برمی‌گیرد.

گردشگری به مجموعه فعالیتی اطلاق می‌شود که در جریان مسافرت یک گردشگر اتفاق میافتد؛ این فرآیند شامل فعالیت‌هایی از قبیل برنامه‌ریزی سفر، مسافرت به مقصد، اقامت، بازگشت و حتی یادآوری خاطرات آن نیز می‌شود. همچنین فعالیت‌هایی را که گردشگری به عنوان بخشی از سفر انجام می‌دهد، نظیر خرید کالاهای مختلف و تعامل میان میزبان و مهمان را نیز در برمی‌گیرد. به طور کلی می‌توان گفت هرگونه فعالیت و فعل و انفعال را که در جریان سفر یک سیاحتگر اتفاق میافتد، گردشگری می‌گویند.

در بسیاری از کشورهای جهان، صنعت گردشگری به عنوان یکی از بخش‌های کلیدی و اصلی جهت توسعه و پیشرفت اقتصادی عمل کرده است. این آثار، چندگانه می‌باشد که مهم‌ترین اثر آن، ایجاد اشتغال و درآمد است. نتایج تحقیقات مؤید این است که صنعت گردشگری به کاهش بیکاری و کسب درآمد منتهی می‌شود. علاوه بر درآمد و اشتغال، در رشد و توسعه اقتصادی نیز موثر است.

تفکیک آثار اقتصادی و سیاسی گردشگری به آسانی میسر نیست. جذب درآمدهای ناشی از توسعه صنعت گردشگری منوط به وجود ثبات و امنیت سیاسی و صلح و آرامش است. چنانچه کشور از ‌امنیت و ثبات برخوردار باشد، زمینه لازم برای توسعه صنعت گردشگری فراهم می‌آید؛ از طرف دیگر افزایش گردشگری در سطح جهان باعث ایجاد تماس‌های بیشتر در بین ملت‌های مختلف می‌شود و به درک و تفاهم بیشتری درباره نظام‌های اعتقادی، ارزشی، نحوه زندگی و مدل‌های رفتاری مردم مختلف در سطح جهان منتهی می‌شود و بسیاری از صاحبنظران معتقدند که این ارتباطات، در کاهش تشنجات سیاسی موثر می‌باشد و راهی برای صلح و دوستی و احترام متقابل بین جوامع مختلف ایجاد کند.

غالبا یک گردشگر مکان‌هایی را برای سفر انتخاب می‌کند که دارای جاذبه‌های مختلف طبیعی و تاریخی بوده و یا ویژگی خاص از نظر معماری، تکنولوژی، هنری و یا حتی خرید باشد و البته اینها فقط برای انتخاب مقصد گردشگری کافی نیست؛ اغلب گردشگران به جز گردشگران ماجراجو، مقاصدی را انتخاب می‌کنند که دارای آرامش و امنیت بوده و فرهنگ بومی نیز برای میزبانی مناسب باشد‌. همچنین بخش دیگری از گردشگری مربوط به سفرهای کاری-تجاری می‌باشد که اشخاص به سبب کسب و کارهای خود اقدام به سفر کرده و از امکانات مقصد بهره‌مند می‌شوند و در ازای دریافت این خدمات و سرویس‌ها، هزینه‌ پرداخت می‌کنند.

تلفیق کار و تجارت با گردشگری شاید تا چندین سال پیش بی‌معنا و مخالف تعاریف گردشگری بود؛ اما در طی سال‌های اخیر با رشد تجارت جهانی و سرمایه‌گذاری‌های عظیم در تسهیلات برگزاری همایش‌ها، سمینار‌ها و نمایشگاه‌ها، شاهد ایجاد گونه‌ای از گردشگری به نام «گردشگری تجاری» هستیم. تلفیق گردشگری و تجارت بحث مدرن و تازه‌ای است که تقریبا با توسعه تجارت در چند دهه گذشته ایجاد شده است. سفر کردن برای اهداف سیاسی، ملاقات و تجارت از دیرباز مرسوم و رایج بوده اما اکنون زمات ایجاد تغییر در بعضی تعاریف می‌باشد.

گردشگری تجاری در مقایسه با گردشگری معمولی که اغلب به قصد تفریح انجام می‌شود، طیف خاص‌تری از جامعه را شامل می‌شود که با انگیزه‌های متفاوت و اهداف از پیش تعیین شده به سفر می‌روند. مقاصد گردشگری تجاری برخلاف گردشگری تفریحی، محدودتر است و بیشتر شامل کشورها و نواحی صنعتی و پیشرفته و توسعه یافته می‌شود. به همین دلیل، جای تعجب نیست که گردشگران تجاری به طور میانگین ثروتمندتر از گردشگران تفریحی هستند و انتظار می‌رود که پول و هزینه‌های بیشتری در کشور یا شهر مقصد خرج کنند. همین موضوع اهمیت بالای گردشگری تجاری را بیش از پیش نشان می‌دهد. گردشگری تجاری می‌تواند یک فرد یا گروه کوچکی از افراد را شامل شود و مقاصد گردشگری تجاری هم اغلب محل برگزاری جلسات، کنفرانس‌ها و همایش‌های کوچک و بزرگ، نمایشگاه‌های تجاری و صنعتی مختلف است.

عمده‌ترین فعالیت‌هایی که در سفرهای کاری انجام می‌شوند، شامل قرارهای ملاقات و شرکت در کنفرانس‌ها و نمایشگاه‌ها هستند. با وجود کلمه‌ تجاری در عبارت گردشگری تجاری، زمانی که افراد از طرف دولت‌ها یا سازمان‌های غیرانتفاعی در چنین فعالیت‌هایی شرکت می‌کنند، سفرشان در دسته‌بندی گردشگری تجاری قرار می‌گیرد.

البته همه‌ فعالیت‌های یک گردشگر در سفر کاری به فعالیت‌های تجاری و مرتبط با کار مربوط نمی‌شود. یک مسافر تجاری ممکن است در مقصد مورد نظر به فعالیت‌های تفریحی نیز بپردازد؛ به عنوان مثال برای تهیه‌ سوغات و خرید به مراکز خرید سر بزند، به رستوران برود، از جاذبه‌های گردشگری بازدید کند یا از تورهای طبیعت‌گردی استفاده کند. به علاوه، گردشگری تجاری می‌تواند سکوی پرتابی برای بازار سفرهای تفریحی باشد. در بسیاری از مواقع افرادی که برای سفر کاری، به شهر یا کشوری سفر می‌کنند، بار دیگر با اهداف تفریحی و گذران اوقات فراغت به همان مقصد برمی‌گردند.

رابطه‌ بین اقتصاد ملی کشورها و گردشگری تجاری، رابطه‌ای مستحکم است؛ در واقع این دو مفهوم، لازم و ملزوم یکدیگر هستند. این بخش از گردشگری عموما صنعت ملی را ارتقاء می‌بخشد، کانال‌های ارتباطی را افزایش می‌دهد و کیفیت نیروی انسانی در بخش‌های مختلف اقتصادی را بهبود می‌بخشد. گردشگری تجاری می‌تواند سود فراوانی برای اقتصاد ملی به دنبال داشته باشد. در واقع این بخش از گردشگری یک عامل محرک برای ایجاد مشاغل دائمی و موقتی است. بسیاری از دولت‌ها در سراسر دنیا، درآمدهای حاصل از گردشگری تجاری را تولید ناخالص داخلی محسوب می‌کنند. بسیاری از کشورها برای ایجاد اشتغال برای شهروندان خود، به گردشگری تجاری تکیه می‌کنند.

در این میان مناطق آزاد ایران نیز با عنایت به اینکه علاوه بر مواهب طبیعی و وجود جاذبه‌های گردشگری، به دلیل قوانین و مقررات این مناطق ازجمله عدم نیاز به دریافت ویزا برای مسافران خارجی و همچنین معافیت‌ها مالیاتی و مشوق‌های گوناگون سرمایه‌گذاری برای فعالین اقتصادی و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی و وجود زیرساخت‌های عظیمی که نزدیک به ۳دهه در این مناطق ایجاد شده است، رونق و توسعه گردشگری تجاری امر دست یافتنی به نظر می‌رسد که نیازمند برنامه‌ریزی و توجه بیشتر متولیان امر است. در همین راستا با تنی چند از معاونین و مدیران مناطق آزاد کشور به گفت‌و‌گو نشستیم که در ذیل می‌خوانید.

حسین اله‌بداشتی، مدیرگردشگری و میراث فرهنگی دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی:

گردشگری تجاری، شتاب‌دهنده جذب سرمایه‌ها در مناطق آزاد

مدیر گردشگری و میراث فرهنگی دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی درخصوص گردشگری تجاری اظهار داشت: گردشگری تجاری یکی از زیرمجموعه های توریسم و گردشگری است که افراد به دلایل مختلف مثل شرکت در کنفرانس‌ها، جلسات و همایش‌های بین‌المللی، حضور در نمایشگاه‌ها و عقد قراردادهای تجاری، ممکن است به دیگر کشورها سفر کنند.

حسین اله‌بداشتی افزود: گردشگری تجاری در قرن بیستم و با رشد و توسعه کسب و کارها رونق گرفته است و بیشتر شامل نواحی صنعتی، اقتصادی و توسعه یافته است و به طور میانگین گردشگران تجاری، ثروتمندتر از گردشگران تفریحی هستند.

وی با اشاره به اینکه گردشگری تجاری، تاثیر مستقیم و غیرمستقیم در صنعت گردشگری و صنایع و خدمات وابسته به آن خواهد داشت، اظهار نمود: تاثیر مستقیم بر صنعت گردشگری شامل هزینه‌های اقامت، حمل و نقل و خدمات توریستی، شرکت‌های برگزار کننده نمایشگاه‌ها و کنفرانس‌ها، حامیان و اسپانسرهای رویدادها، فروش و اجاره غرفه‌ها، فروش محصولات رسانه‌ای مثل کتاب‌ها و نشریات و کادوها و هدیه‌های مختلف می‌باشد و تاثیر غیرمستقیم مثل هزینه‌هایی که برای خدمات عمومی و تفریح می‌پردازند همچون خرید سوغات، تشویق به سرمایه‌گذاری در مقصد و توسعه زیرساخت‌های شهری و… می‌باشد.

اله‌بداشتی با بیان اینکه این بخش از گردشگری، دارای مزیت‌هایی نسبت به مدل‌های دیگر گردشگری می‌باشد، تصریح کرد: از مزایای این نوع گردشگری غیرفصلی بودن آن است و می‌تواند در تمام طول سال اتفاق بیافتد و همچنین می‌تواند به عنوان شتاب‌دهنده برای مقصد به جذب سرمایه‌ها و بهبود زیرساخت‌های مقصد کمک کند.

مدیر گردشگری و میراث فرهنگی دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در پایان تاکید کرد: مناطق آزاد تجاری-‌صنعتی و ویژه اقتصادی ایران با توجه به لغو روادید و وجود زیرساخت‌های لازم برای این نوع از گردشگری می‌تواند مقصد خوبی برای سرمایه‌گذاران و گردشگران تجاری دنیا باشد.

مهدی خلف‌خانی، معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد ماکو:

ظرفیت رونق گردشگری تجاری در مناطق آزاد

گردشگری بزرگترین صنعت جهان است که مسئولیت بیش از یک از ده شغل در سطح جهان را به عهده دارد. این بخش همچنین سهمی ۲۰درصدی از کل مشاغلی که طی پنج سال گذشته در جهان ایجاد شده، داشته است. در بسیاری از اقتصادهای در حال توسعه و در حال گذار، گردشگری به عنوان ابزاری مهم برای رشد اقتصادی ظاهر شده است. گزارش سازمان جهانی گردشگری (UNWTO)، نشان می‌دهد تعداد گردشگران بین‌المللی در سال‌۲۰۱۸ میلادی با رشد ۶درصد نسبت به سال‌۲۰۱۷ همراه بوده و به ۱.۴میلیارد نفر رسیده است.

گردشگری تجاری بخش پرسود و در حال رشد از بزرگترین بخش صنعت در جهان است؛ به طوری که سازمان جهانی گردشگری برآورد کرده است که میزان گردشگری تجاری در سطح جهان به زودی به ۳۰درصد خواهد رسید. گردشگری تجاری اگرچه در قرن بیست و با رشد کسب و کارها و صنایع مختلف رشد قابل توجهی پیدا کرد، اما یکی از قدیمی‌ترین زیرمجموعه‌های گردشگری به شمار می‌رود. در حقیقت مدت‌ها قبل از آن که انسان‌ها برای تفریح سفر کنند، برای مقاصد کاری و تجاری و مبادله کالاها به نقاط مختلف سفر می‌کردند. افراد به دلایل مختلف مثل شرکت در کنفرانس‌ها، جلسات و همایش‌های بین‌المللی، حضور در نمایشگاه‌ها و عقد قراردادهای تجاری ممکن است نیاز به سفر کاری داشته باشند. پیش‌بینی می‌شود که گردشگری تجاری یکی از گرم‌ترین بازارهای رشد برای ارائه‌دهندگان صنعت سفر در سال‌های آینده باشد.

گردشگری تجاری در مقایسه با گردشگری عمومی که اغلب به قصد تفریح انجام می‌شود، طیف محدودتر و خاص‌تری از جامعه را شامل می‌شود که با انگیزه‌های متفاوت و اهداف از پیش تعیین شده، به سفر می‌روند. گردشگران تجاری به طور میانگین ثروتمندتر از گردشگران تفریحی هستند و عمدتا در هتل‌های لوکس نیز اقامت می‌کنند. بنابراین، گردشگران تجاری در مقایسه با گردشگران تفریحی نسبت به هزینه‌ها کمتر حساس هستند و به طور متوسط دو برابر در روز هزینه می‌کنند. از آنجایی که دو سوم مسافران شغلی سفرهای شغلی خود را برای لذت بردن در مواقع ممکن افزایش می‌دهند، پتانسیل عظیمی در این بازار برای مناطق آزاد ایران وجود دارد؛ چراکه ارتباط بین تجارت و گردشگری یک ارتباط دوسویه است. از یک طرف مسافرت‌های تجاری به مناطق آزاد به دلیل موقعیت استراتژیک آنها می‌تواند یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های سفر به این مناطق باشد و از طرف دیگر، رونق تجارت در مناطق آزاد، رونق گردشگری را در این مناطق به دنبال دارد.

ایران دارای هفت منطقه آزاد تجاری-‌صنعتی (کیش، قشم، اروند، ارس، انزلی، چابهار و ماکو) است که تمامی این مناطق از قابلیت‌هایی گردشگری تاریخی، طبیعی، شهری و تفریحی برخوردار هستند. این مناطق به دلیل داشتن موقعیت و شرایط ویژه و همچنین پتانسیل‌های موجود، از مناطق بسیار مساعد برای توسعه گردشگری تجاری در ایران می‌باشند.

در مناطق آزاد موقعیت‌های خوبی برای گردشگری تجاری وجود دارد که می‌تواند به طور مستقیم یا غیرمستقیم باعث به وجود آمدن صدها و هزاران شغل شود. اما یکی از مزیت‌های مهم گردشگری تجاری برای مناطق آزاد این است که در فصول کم گردشگر هم این نوع سفر از رونق نمی‌افتد و به همین دلیل حوزه درآمدزا و باثباتی برای این مناطق به حساب می‌آید. از طرف دیگر، گردشگری تجاری می‌تواند شتاب‌دهنده‌ای برای احیای مناطق آزاد به عنوان مقاصد گردشگری باشد؛ زیرا به جذب سرمایه‌ها کمک می‌کند و باعث بهبود زیرساخت‌های این مناطق به ویژه زیرساخت‌های گردشگری می‌شود.

با توجه به موارد مطرح شده فوق، می‌توان دریافت که گردشگری تجاری برای مناطق آزاد بسیار سودآور و جذاب است. ولی به ‌طور غیرقابل باوری رقابتی است و به تسهیلات و خدمات بسیار باکیفیتی نیاز دارد. همین امر رقابت در این عرصه را به فاکتورهای دیگری نظیر امکانات رفاهی و زیربنایی، سابقه و وجهه مناسب و امنیت محل برگزاری نشست‌ها و‌… گرده زده است.

مناطق آزاد می‌توانند خود را به عنوان محلی مقرون به صرفه برای فعالیت‌های اقتصادی و تجاری در بازار معرفی کنند. مهم این است که روندهای رقابتی را شناسایی کرده و نیازهای مسافرین شغلی را هم برای کارآیی و هم برای آرامش و استراحت فراهم کنند. مناطق آزادی که علاقه‌مند به گسترش درآمدهای حاصل از گردشگری تجاری هستند، باید هم در مسافر تجاری شخصی و هم بر بازار نمایشگاه‌ها، همایش‌ها، کنفرانس‌ها، کنوانسیون‌ها و… متمرکز شوند؛ چراکه همایش‌ها، نمایشگاه ها و کنوانسیون‌ها بیشترین میزان مسافرت شغلی را شامل می‌شود.

بنابراین، مناطق آزاد به طور فزآینده باید به دنبال راه‌هایی برای افزایش جذابیت خود به عنوان مقصد همایش‌ها، سمینارها و نمایشگاه‌ها باشند و برای جذب رویدادهای تجاری در کلاس‌های ملی و بین‌المللی، امکانات مدرن، مراکز تفریحی، خدمات باکیفیت و جاذبه‌های فرهنگی برجسته ارائه نمایند. در واقع، این مناطق می‌توانند در کنار ایجاد مراکز مهم همایش‌ها، نمایشگاه‌ها و… با ایجاد زیرساخت‌های استراحتی، تفریحی و فراغتی از قبیل هتل‌های مدرن و مجهز، مراکز تفریحی و تجاری مدرن و همچنین برگزاری رویدادهای مهم شامل تورهای شهری، خرید، تفریح و… در کنار همایش‌ها و نمایشگاه‌ها، به عنوان مقصد مهم برای گردشگران تجاری باشند. با تامین این امکانات و برنامه‌ها، مسافران تجاری اقامت خود را در مناطق آزاد طولانی‌تر کرده و یا برای سرگرمی و فراغت و تفریح، سفرهای کاری دیگری را نیز به منظور استفاده از امکانات و خدمات به این مناطق انجام می‌دهند. نکته مهم دیگر این است که تعداد فزآینده‌ای از مسافران تجاری، خانواده‌های خود را در سفرهای کاری همراه دارند. این فرصتی برای هتل‌ها، مراکز تفریحی و مراکز نمایشگاهی در مناطق آزاد است که خدماتی مناسب برای خانواده‌های مسافرین تجاری ایجاد کنند.

مناطق آزاد به عنوان یک مقصد گردشگری تجاری، به یک رویکرد بازاریابی هدفمند نیز نیاز دارند. رشد موفقیت‌آمیز گردشگری تجاری در این مناطق نیاز به همکاری طیف وسیعی از بازیگران داخلی از‌جمله فرودگاه‌ها، خطوط هوایی و حمل و نقل زمینی، هتل‌ها، مراکز همایش و خدمات پشتیبانی گردشگری دارد. مناطق آزاد ایران به عنوان مقاصد گردشگری تجاری می‌بایست امکانات و خدمات خود را به عنوان مقصد تجاری افزایش دهند و این امکانات و خدمات با استفاده از اینترنت در دسترس و جذاب باشد.

عدنان حسینی، مدیر گردشگری سازمان منطقه آزاد چابهار:

برنامه‌های منطقه آزاد چابهار، در راستای توسعه گردشگری تجاری

بنا بر تعریفی که لاندربرگ از اقتصاد گردشگری ارائه داده است، میزان مسافرت‌ها و تبعات و اثرات اقتصادی آنها اعم از مستقیم و غیرمستقیم و القایی مورد سنجش و اندازه‌گیری قرار می‌دهد. آدریان بول نیز معتقد است که علم اقتصاد در بسیاری از حوزه‌ها نقش مهمی را ایفا می‌کند، به ویژه آن اثرات اقتصادی و اقدامات مربوط به کنترل آثار گردشگری و نیروهای بازار که تقاضای گردشگری را به عرضه و کالاهای گردشگری مرتبط می‌کند، مورد تحلیل قرار بگیرند؛ با توجه به رابطه متقابلی که بین علم اقتصاد و جامعه شناسی و جغرافیای گردشگری وجود دارد، باعث می‌شود تا علم اقتصاد نقش مهمی در برنامه‌ریزی، مدیریت و بازاریابی سازمان‌ها و مقصدهای سفر و گردشگری برعهده گیرد.

ازجمله عوامل اثرگذار گردشگری بر اقتصاد، کیفیت امکانات و جاذبه‌های گردشگری، ایجاد انگیزه، مشارکت دولت در ایجاد زیرساخت‌های صنعت گردشگری، میزان پاسخگویی به تقاضای گردشگران برای بازدید در هر منطقه می‌باشد که در این بین سهم منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار کم از بقیه مناطق کشور نبوده است.

مقاصدی که گردشگران برای سفرهای خود انتخاب می‌کنند بستگی به علاقه‌مندی و یا شرایط کاری آنان در حوزه‌های مختلفی مانند زیارتی، ماجراجویی، سیاحتی، علمی، سلامت، ماموریت کاری و یا گردشگری دارد که هر کدام از این موارد می‌تواند برای مقصد مورد نظر، اثرات مثبت و منفی فراوانی داشته باشد و بر میزان اقتصاد و درآمدهای منطقه اثرگذار باشد. اینکه هر منطقه چگونه بتواند از صنعت گردشگری بیشترین منفعت را ببرد و اقتصادی پویا در زمینه گردشگری داشته باشد، به برنامه‌ریزی و مدیریت منابع موجود در هر منطقه بستگی دارد.

یکی از این حوزه‌ها که شایان توجه است، گردشگری تجاری می‌باشد که دارای پتانسیل بالایی بوده و باعث رونق در بخش توریسم می‌شود. سازمان جهانی گردشگری که به اختصار (UNWTO) نامیده می‌شود، توریست و گردشگر را اینگونه تعریف می‌کند: هر فردی که برای اهداف تفریحی‌، کاری و تجاری و سایر اهداف به مکان یا مکان‌های خارج از محل زندگی معمولش سفر کند و کمتر از یکسال  آنجا بماند، توریست یا گردشگر نامیده می‌شود.

گردشگری تجاری یا همان سفر کاری یا تجاری، یکی از زیرمجموعه‌های توریسم  و گردشگری محسوب می‌شود که در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته است. افراد بنا به دلایل مختلفی مثل شرکت در سمینار‌ها، کنفرانس، جلسات و همایش‌های بین‌المللی، حضور در نمایشگاه‌ها، عقد قرارداد‌های تجاری با کشورهای دیگر ممکن است نیاز به سفر کردن داشته باشند؛ همچنین وقتی دولتمردان سیاسی برای شرکت در همایش‌ها به نمایندگی از ملت سفر می‌کنند نیز شامل همین گردشگری تجاری می‌شود. این بخش از گردشگری یکی از قدیمی‌ترین زیرمجوعه‌های گردشگری محسوب می‌شود، مانند اینکه انسان‌های برای شکار، مبادله کالا به کالا و کسب و کار اقدام به سفر می‌کردند در حقیقت ریشه پیدایش گردشگری تجاری همین مبادلات بوده که از طریق کاروان‌های بزرگ و کوچ انجام می‌شده است.

از اواخر قرن بیستم هم این بخش رشد چشمگیری داشته و بر‌اساس اعلامی که سازمان گردشگری داشته است، این بخش به زودی در سطح جهان رشد ۳۰درصدی خواهد داشت. تاثیراتی که یک گردشگر تجاری می‌تواند بر اقتصاد یک کشور داشته باشد و به تبع آن بر بخش‌های دیگر گردشگری، چه بسا قابل توجه‌تر باشد و بیشترین پول و هزینه را به چرخه اقتصادی آنان وارد نماید که در هزینه‌های هر شب اقامت در هتل‌ها، هزینه حمل و نقل و‌… نمود پیدا می‌کند.

گردشگر تجاری بعد از پایان ساعات کاری و اتمام جلسه، زمانی را برای بازدید از جاذبه‌های گردشگری منطقه و یا خرید اختصاص دهد که باعث به وجود آمدن ده‌ها و هزاران شغل شده که به صورت مستقیم و غیرمستقیم با این صنعت در ارتباط هستند.

تسهیلاتی که گردشگر تجاری به آن نیاز دارد فرودگاه، رستوران و هتل و… می‌باشد که برای تمام حوزه‌های گردشگری مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از برتری‌هایی که این بخش نسبت به سایر بخش‌های گردشگری دارد، این است که در فصول کم گردشگر سال هم این نوع سفر از رونق نمی‌افتد و همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد؛ چراکه گردشگر تجاری بنا به شرایط کاری مجبور به سفر به مناطق مختلف می‌شود. چابهار نیز که از قدیم‌الایام به عنوان بارانداز و بندرگاهی برای کالاهای تجاری از اقصی نقاط دنیا بوده همچنان نقش خود را در این سال‌ها حفظ نموده و هم گردشگری پویایی داشته است.

صنعت گردشگری در استان سیستان و بلوچستان و علی‌الخصوص منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار که یکی از مناطق آزاد هفتگانه و تنها بندر اقیانوسی ایران در استان سیستان و بلوچستان است و با توجه به آب هوای بهاری خود که تنها گذرگاه ارتباطی بین کشورهای آسیای میانه محصور در خشکی با آب‌های آزاد می‌باشد، سهم بسزایی در رواج گردشگری و صنایع وابسته آن در منطقه دارد. از آنجایی که منطقه آزاد چابهار تنها راه ارتباطی کشورهای آسیای میانه با آب‌های آزاد بوده، امکان حمل و نقل زمینی، هوایی و ریلی نیز بین این منطقه و کشورهای همسایه نیز فراهم شده است.

صنعت گردشگری در حالی به عنوان یک استراتژی توسعه اقتصادی، فرهنگی، امنیتی و سیاسی مورد توجه جدی تمام دولت‌ها قرار گرفته است که بسیاری از کشورها مهم‌ترین منبع درآمد اقتصادی آنان وابسته به صنعت گردشگری بوده و آنان را در زمره کشورهای توسعه یافته قرار داده است.

منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار که دارای موقعیت استراتژیکی می‌باشد، همیشه و در تمام فصول مقصد گردشگران چه تجاری و چه تفریحی بوده که به همین نحو اقتصاد آن براساس حضور گردشگران در حال گردش است و روز به روز بر تعداد آنها افزوده می‌شود؛ چراکه منطقه آزاد چابهار تمام برنامه‌های مدون خود را در راستای توسعه گردشگری در تمامی زمینه‌ها قرار داده است.

مقاصدی که گردشگران برای خود انتخاب می‌کنند، به علاقه‌مندی آنان بستگی دارد و استان سیستان و بلوچستان با توجه به جاذبه‌های گردشگری که دارد، همیشه مورد توجه مسافران و گردشگران بوده است. جدای از اینکه چابهار دارای جاذبه‌های گردشگری فراوان در بخش مبادلات تجاری و مجتمع‌های بزرگ تجاری است، همواره یکی از مقاصد اصلی برای مسافران بوده که علاوه بر خرید از مراکز تجاری و چرخه اقتصادی شرکت‌ها، برای افراد بومی منطقه ایجاد شغل و درآمدزایی نموده است.

ماهان مدون، مدیر توسعه گردشگری و میراث فرهنگی سازمان منطقه آزاد کیش:

توسعه گردشگری تجاری، رویکرد اصلی سازمان منطقه آزاد کیش

گردشگری تجاری حاصل رونق کسب و کار در یک منطقه است و هنگامی که تجارت و کسب و کار در یک منطقه توسعه پیدا کند؛ موضوع گردشگری تجاری مطرح می‌شود. در تعریف کلی گردشگری بیان می‌گردد که اقامت بیش از یک شبانه‌‍‌روز در یک مقصد، گردشگری نامیده می‌‍‌شود که با کیفیت‌های گوناگونی می‌تواند تعریف شود.

در مبحث گردشگری تجاری، اگر شخصی برای امور تجاری و کسب و کار از یک مکانی به مکان دیگری مراجعه کند، به طوری که برای شرکت در یک رویداد یا میتینگ صورت پذیرد و در این سفر از خدمات و امکانات آن نقطه ازجمله حمل و نقل و اقامت و… استفاده ‌نماید، نوعی گردشگری است که به ذات، گردشگری باکیفیت هم محسوب می‌شود که به طور و مستقیم و غیرمستقیم درآمدزایی و اشتغال بالایی را ایجاد می‌کند.

از منظر دیگر می‌توان به این نکته توجه کرد که افرادی که برای مقاصد تجاری و اقتصادی به یک مقصد مراجعه می‌کنند، در اوقات فراغت خود می‌توانند به اقتصاد گردشگری عمومی منطقه کمک کرده و آن را تقویت نمایند، که تمامی این موارد می‌تواند موجب شناخت و معرفی هر چه بیشتر آن مقصد و بازایابی جهت توسعه گردشگری منطقه مورد نظر گردد. به عنوان مثال وقتی یک رویداد بین‌المللی پزشکی و یا صنعت نفت در جزیره کیش برگزار می‌شود، تعدادی کثیری به این جزیره ورود پیدا می‌کنند که تا پیش از این رویداد، اطلاعاتی درخصوص کیش نداشته و این جزیره را نمی‌شناختند؛ اما با سفر به این نقطه هم با کیش آشنا می‌شوند و هم روش‌های رسیدن به جزیره را تجربه می‌کنند و امکانات را به لحاظ گردشگری و پشتیبانی ملاحظه می‌نمایند و ذهن آنان حک می‌شود؛ در واقع این افراد سفیران بازاریابی و تبلیغات ما در کشور و یا سازمان متبوع خود هستند که این موضوع به نوعی فعالیت تبلیغانی محسوب می‌شود و شاید اگر بسیاری هم در رسانه‌های بین‌المللی در خصوص بخش هزینه شود، تا این اندازه بازخورد مطلوبی نداشته باشد.

از سوی دیگر، کسب و کارهای جزیره کیش با وجود مسافرین و گردشگران رونق خواهد داشت که مهم‌ترین آنها نیز مبحث اقامتی می‌باشد؛ چراکه در رابطه با موضوع اقامتی، دو بازه زمانی «های ‌سیزن» در کیش وجود دارد، یکی فصل زمستان خصوصا بهمن‌ماه و دیگری عید نوروز است که این دو زمان، گردشگری عمومی کیش را هدف قرار می‌دهد و جزیره میزبان مسافرین تفریحی و گردشگری است.

همچنین برای ایام «لو سیزن» باید برنامه‌ریزی داشته باشیم و گردشگری تجاری را رونق دهیم. بخشی از گردشگری تجاری، رویداد محور است و بخش دیگر آن به زیرساخت‌های کسب و کار در منطقه مربوط می‌شود. آنچه که بخش رویداد محور است، به واحد گردشگری مرتبط می‌باشد و آن قسمت ‌که به ماهیت کسب و کار و مدیوم بودن جزیره کیش در کسب و کار منطقه و جهانی مطرح است، فراتر رفته و شاخص‌های اقتصادی منطقه و بین‌المللی در آن دخیل هستند.

توسعه گردشگری تجاری، جزء رویکردهای سازمان منطقه آزاد کیش است و انتظار می‌رود در آینده به هاب گردشگری تجاری در کشور و منطقه تبدیل شود، به طوری که لابی‌های منطقه‌ای در صنایع گوناگون در کیش انجام گردد و مرکزیت پیدا کند و در واقع تجارت در این منطقه آزاد صورت گیرد.

در حال حاضر اشکالی درخصوص مبحث رویدادها در جزیره کیش وجود دارد که در حال برنامه‌ریزی هستیم تا این مورد کم‌کم مرتفع گردد و آن، زمان‌بندی لو سیزن و های سیزن رویدادهای جزیره می‌باشد؛ چراکه اکنون در بهمن‌ماه که های سیزن است، عمده رویدادهای گردشگری تجاری منطقه مانند نمایشگاه صنایع دریایی، ساختمان و نمایشگاه‌هایی در صنایع دیگر که به صنعت گردشگری وارد می‌شوند، اتفاق می‌افتد و این موضوع منجر به این می‌شود که هم سرویس‌دهی مناسبی به گردشگران صورت نگیرد و هم اینکه قیمت تمام‌شده سفر به جزیره برای گردشگران عمومی و تجاری افزایش پیدا می‌کند؛ که امیدواریم بتوان با هماهنگی و برنامه‌ریزی‌ مناسب، با ایجاد مشوق‌هایی، رویدادها را به سمت فصول لو سیزن کیش انتقال داده تا بهتر از ظرفیت و پتانسیل گردشگر تجاری در بخش رویدادی برای تبدیل منحنی ورود گردشگر به جزیره کیش به یک منحنی نرمال بهره برد تا ان‌شاالله به اقتصاد جزیره نیز کمک شود.

مناطق آزاد هفتگانه کشور باید رویکرد‌هایی را در زمینه گردشگری تجاری در نظر بگیرند و این رویکردها نباید در بین مناطق آزاد همپوشانی داشته باشد و ماموریت‌های مناطق مکمل یکدیگر باشد؛ در واقع به این معنا که مناطق نباید با هم به رقابت بپردازند و اگر با همان رویکرد بتوانند به شکل مکمل اقدام نمایند، قطعا علاوه بر گردشگری تجاری، در سایر بخش‌های گردشگری می‌توانند موفقیت‌های چشمگیری را کسب کنند.

درخصوص تبادل گردشگر میان مناطق آزاد باید گفت که نزدیک به ۳سال است که بر روی این مبحث تلاش‌هایی صورت گرفته است و با توجه به اینکه مناطق آزاد کیش و ماکو جزء معدود مناطقی هستند که دارای فرودگاه اختصاصی بین‌المللی می‌باشند، برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفت که تورهای گردشگری را میان این دو منطقه برقرار کنیم، همچنین برنامه‌ریزی شد تا میان کیش و قشم گردشگری دریایی را فعال نماییم؛ اما عمده دلایلی که این اتفاقات تا به امروز رخ نداده است، فاصله منطقه آزاد کیش با سایر مناطق آزاد کشور از منظر امکانات زیرساختی است؛ چراکه کیش در یک فاز توسعه‌ای قرار دارد و مابقی مناطق در فاز توسعه‌ای دیگر و هماهنگ کردن این دو فاز با هم کار بسیار سختی است؛ البته راهکارهای برای این موضوع پیدا شده و در حال تلاش هستیم تا این هدف محقق گردد؛ اما نباید این انتظار وجود داشته باشد که این مسئله با سرعت و به زودی پیش رود و موجب رونق برای تمامی مناطق آزاد شود، اما به عنوان پایلوت برنامه‌هایی در زمینه تبادل گردشگر، تورهای مشترک و برگزاری رویدادهایی که همه مناطق منتفع شوند، در دست اقدام است تا به صورت مشترک انجام گیرد.