باور بخش خصوصی، راهکار برون‌رفت از بحران

حسین شیرازی‌منش – پیسکسوت، فعال اقتصادی منطقه آزاد کیش و  مدیر انجمن دوستداران کیش

کیش فراز و نشیب‌های بسیار زیادی را تجربه کرده است؛ تا قبل از دولت نهم به واسطه قدرت اجرایی که مدیران عامل مناطق آزاد داشتند کلیه امور با قدرت پیش می‌رفت و به جرات می‌توان گفت که عمده پیشرفت کیش از سال‌های‌۱۳۶۶ تا ۱۳۸۴ بود. در دولت نهم، در یک مقطع شورایعالی مناطق آزاد را منحل کردند و این اتفاق باعث تضعیف مناطق آزاد شد و به تعبیری مسیر مناطق آزاد تغییر پیدا کرد. در طول هشت ساله دولت نهم و دهم شاهد تغییر پنج مدیرعامل در منطقه آزاد کیش بودیم، این مدل مدیریتی که به طور میانگین هر مدیرعامل یک سال و چند ماه در منطقه حضور داشته و این تغییرات در سطح مدیران عامل در کیش ضربه بسیار بزرگی را به این منطقه وارد کرد. این نگرش به نوعی در دبیرخانه شورایعالی هم در آن دوره شکل گرفت و قدرت مدیران عامل را کاهش داد و با سیاستی، دبیرخانه را به عنوان محور تصمیم‌گیری‌ها شکل دادند، خصوصا در دولت دهم. اما در دولت یازدهم این شرایط آشفته تا حدود بسیار زیادی بازسازی شد.

ورود دکتر انصاری لاری به کیش به نوعی موجی نو همراه با تفکری جدید در جزیره کیش ایجاد کرد، انتخاب مدیرانی شایسته و برخوردار از تجربیات بسیار بالا بی‌تردید کمک شایانی به توسعه هرچه بیشتر کیش خواهد داشت. برگزاری جلسات مختلف مدیرعامل منطقه با مردم و فعالین کیش، در کنار شعار توسعه‌گرایی ایشان به جرات می‌توان گفت که مردم و فعالین اقتصادی منطقه را امیدوار به فردایی بهتر برای کیش کرده است.

از جمله مشکلاتی که در حال حاضر سرمایه‌گذاران در کیش و به طور حتم مناطق آزاد دیگر با آن درگیر هستند، بحث جرائم دیرکرد ساخت پروژه‌ها است؛ سرمایه‌گذاری که در دوره‌های قبل زمین را از سازمان گرفته و بنا به مشکلاتی که داشته‌اند نتوانسته‌اند در زمان تعیین شده پروژه را تکمیل کند، در حال حاضر هم جریمه دوره دیرکرد زمان ساخت به سازمان می‌دهد و هم جریمه دیرکرد پرداخت وام به بانک، که این برای سرمایه‌گذار یک بحران شدیدی است. جناب آقای دکتر انصاری لاری و تیم ایشان در حال رفع این مشکل در جهت حمایت از سرمایه‌گذاران و نیز تمام کردن پروژه‌های نیمه‌کاره در منطقه آزاد کیش هستند.

واقعا انتظار فعالین اقتصادی در مناطق آزاد از مدیران مناطق، اجرای کامل قانون مناطق آزاد و دور شدن این مناطق از حواشی است. متاسفانه در دوره‌ای مناطق آزاد درگیری بازی‌های سیاسی شد و این آسیب زیادی به فعالین اقتصادی در مناطق آزاد وارد آورد. همه مدیران اگر در چهارچوب قانون مناطق آزاد که در سال‌۱۳۷۲ در مجلس تصویب شده است پیش روند، قطعا خیلی از مشکلات فعالین این مناطق حل خواهد شد.

یکی از مشکلات عمده در مناطق آزاد کشور به دلیل رسیدن به منابع درآمدی برای انجام امور زیربنایی، فروش زمین برای هزینه کرد در زیرساخت‌ها بوده که این مدل کاملا با ماهیت مناطق آزاد در جهان که ابتدا زیرساخت‌ها را مهیا می‌کنند و سپس سرمایه‌گذار را جذب منطقه می‌کنند متفاوت است.

از دیگر مشکلات، عدم تخصیص وام برای فعالین در مناطق آزاد توسط بانک‌ها تا چند سال قبل بود و حتی اگر در مناطق آزاد هم کسی می‌توانست وامی دریافت کند، نرخ سود آن بیش از نرخ سود معمول در سرزمین اصلی بود. واقعا به ندرت سرمایه‌گذاری توانسته در مناطق آزاد با نرخ‌های ارزان تسهیلات در حوزه‌های صنعتی بگیرد. خیلی از بانک‌ها امروز هم اسناد املاک کیش را قبول نمی‌کنند و مدعی این نکته هستند که سازمان در تمام دوران تعهدات مالی فعالین خودش را به بانک‌ها انجام نداده و دوم اینکه اگر کسی با تسهیلات بانکی پروژه‌ای را پیاده‌سازی می‌کند و به هر دلیل اقساط آن به تاخیر بی‌افتد، بانک‌ها سریعا به دنبال مصادر پروژه هستند! آیا این اتفاق در کل کشور هم به همین شکل رخ می‌دهد؟ در کجای کشور بانک‌ها اجازه دارند که پروژه‌های تولیدی را به خاطر دیرکرد در پرداخت وام مصادره کنند، این روش با دستور مقام معظم رهبری در خصوص اقتصاد مقاومتی تضاد دارد. بانک‌ها باید در مناطق آزاد همراه فعالین اقتصادی باشند.

لزوم ایجاد کارگروه‌های تخصصی در مناطق آزاد، همانند کارگروهایی که دراستانداری‌ها و فرمانداری‌ها در جهت رفع مشکلات فعالین اقتصادی استان‌ها با حضور نمایندگان مجموعه‌های مرتبط با حوزه مشکلات فعالین اقتصادی، با محوریت مدیران عامل در مناطق آزاد کشور ایجاد گردد تا بتواند با نگاه کارشناسی مشکلات فعالین اقتصادی را حل کند.

به هر حال منابع ملی در همه پروژه‌ها در مناطق هزینه شده است و باید برای این پروژه‌ها که میلیاردها تومان از منابع ملی کشور را در خود درگیر کرد‌اند و بلاتکلیف رها شده‌اند، فکری کرد و مشکلات این دست پروژه‌ها را باید با تعامل بین ارگان‌ها و سازمان‌های مختلف مرتفع کرد.

نگاه بخشی، دیدگاه غلطی است که در کشور وجود دارد و این نوع نگاه متاسفانه به آحاد مردم هم تسری پیدا کرده و باعث ایجاد بدبینی و عدم اعتماد بین همه شده است. ما همه موظف هستیم که برای ارائه خدمات بهتر و جلب مخاطب، دست در دست هم با صداقت کار کنیم. من باید به عنوان فروشنده در خصوص کالایی که به مشتری ارائه می‌کنم با او صادق باشم، این عدم صداقت مانند این است که من به عنوان صاحب هتل به اسم هتل پنج ستاره به مشتری سرویس هتل یک ستاره را هم ندهم. این موضوع در تمامی بخش‌ها وجود دارد، در حوزه خدمات، گردشگری، تجارت و… ما نباید خودمان با دست خودمان برند کیش را نابود کنیم، اگر به هر دلیلی گردشگر وارد جزیره نشود، مقصر خود ما هستیم؛ زیرا توان جذب را نداشتیم. من مطمئن هستم که همه مردم ما علاقه‌مند سفر به مناطق آزاد هستند، اتفاقات بسیار خوبی در کلیه مناطق آزاد کشور رخ داده و این ظرفیت بسیار باارزش است و معتقدم که هر منطقه‌ای که در حوزه جذب گردشگر موفق بوده، مردمش توانسته‌اند که اعتماد گردشگران را جلب کنند.

ما با مشکلی در اقتصاد مناطق آزاد مواجه هستیم، به این شکل که نه سازمان‌ها پول دارند، نه سرمایه‌گذار و نه بنگاه‌های مالی کشور، کل زنجیره مالی ما در مناطق آزاد با مشکل عدم نقدینگی مواجه است. باید راهکار جذب سرمایه‌های سرگردان در کشور را پیدا کنیم، به طور مسال در یک دوره‌ای در ترکیه تورم بسیار شدید بود و حتی بانک‌ها تا حدود ۷۰درصد هم سود به مردم می‌دادند، شبیه همین مشکلی که ما در کشور به نوع دیگر درگیر آن هستیم، مثلا ظرف یک ماه دلار در کشور بالا می‌رود، بعد مردم هجوم می‌آورند و دلار می‌خرند. در گزارشی خواندم که بیش از ۲۵میلیارد دلار پول در دست مردم و در خانه‌ها به شکل دلار وجود دارد! این سرمایه عظیم چرا باید به این شکل و در خانه‌ها باشد؟ چون اعتمادسازی در حوزه اقتصادی در کشور صورت نگرفته است؛ ما اگر می‌توانستیم در سازمان بورس درست عمل کنیم آیا امروز شاهد این اتفاقات بودیم، یا مشکلاتی که در موسسات مالی درکشور داریم؛ چرا؟ زیرا مسیری که در کشور معرفی شده، که با سرمایه خودتان کار نکنید و پول‌تان را در بانک بگذارید و سود بالا بگیرید درست نبوده است؛ ما باید سرمایه‌های سرگردان در کشور را در مسیر اجرای پروژه‌ها سوق دهیم و اگر این کار را نکنیم مطمئنا این رکود در کشور ادامه خواهد داشت.

پیشنهاد آقای انصاری‌لاری به تشکیل یک صندوق توسعه، بسیار می تواند در روند مشکلات مالی فعالین اقتصادی راهگشا باشد، می توان این صندوق در قالب یک شرکت سهامی خاص ثبت و در سازمان بورس ورود نماید و از این مسیر این صندوق توسعه را به بازار مالی کشور متصل کنیم و بتوانیم با اعتمادسازی در کیش به عنوان یک پایلوت این طرح را در جهت جذب سرمایه‌های سرگردان پیش ببریم.

از دیگر مشکلات پیش روی فعالین مناطق آزاد این است که شرایط کار در مناطق آزاد بسیار سخت‌تر از سرزمین اصلی شده است، چراکه قانون مناطق آزاد توسط مجموعه‌های داخلی و بیرونی مناطق آزاد اجرا نمی‌شود و هر سیستمی تفسیر خود را در خصوص این مناطق دارد. باید این قبیل مقررات دست و پاگیر را از مناطق آزاد جمع کنیم. جناب آقای انصاری‌لاری دیدگاه مثبتی داشتند و اشاره کردند که اتاق فکر را باید بخش خصوصی در مناطق آزاد پیش ببرد، باید مسیری درست کنیم که بتوانیم سرمایه‌گذاران واقعی را شناسایی و در کمترین زمان ممکن شرایط را برای سرمایه‌گذاری آنان آماده کنیم. این دیدگاه واقعا در حال حاضر در کیش وجود دارد و می‌طلبد که مجموعه‌های بیرونی هم کمی همت کنند.

عدم پایش درست سرمایه‌گذاران از دیگر مسائل و مشکلات مناطق آزاد است و این عدم پایش، هم برای سرمایه‌گذار و هم برای سازمان‌ها ایجاد مشکل کرده است؛ مثلا توان یک سرمایه‌گذار با توجه به نقدینگی و اعتبارات بانکی که داشته، ساخت یک زمین در حدود ۵۰۰۰متر است، ولی سازمان‌ها به سرمایه‌گذار یک زمین ۱۰۰۰۰متری داده‌اند، قطعا سرمایه‌گذار توان انجام پروژه را ندارد و مجبور است که در ابتدای کار شروع به پیش فروش کند تا پروژه را تکمیل کند و به جز سازمان و خود، دیگران را هم درگیر می‌کند و این رفتار باعث ایجاد نارضایتی در پروژه و به تبع آن در مناطق آزاد کشور می‌شود. اتفاق خوبی که در مسیر مدیریت این قبیل پروژه‌ها در کیش رخ داده، این است که جناب دکتر انصاری‌لاری در حال حاضر فروش و واگذاری زمین را در کیش تا تعیین تکلیف پروژه‌های باقی مانده ممنوع کرده‌اند.

امروز باید نگاه ملی در مناطق آزاد رخ دهد، سرمایه‌گذاران باید در کنار هم مجموعه‌های بزرگ و هلدینگ شکل دهند و با کمک سازمان‌های مناطق آزاد در مسیر جذب نقدینگی برای این مجموعه‌ها، این گروه‌ها را حمایت کنند؛ حتم بدانید خیلی از مشکلات حل می‌شود.

دیدگاه دیگری که در نوع واگذاری‌ها در مناطق آزاد جریان داشته است، واگذاری یکسری از طرح‌ها پروژه‌ها به بخش‌های شبه‌دولتی به اسم بخش خصوصی است؛ آیا واقعا این واگذاری‌ها به بخش خصوصی صورت گرفته است، آیا واقعا این طرح‌ها اگر در دست بخش خصوصی بود هم‌اکنون شاهد این شرایط بودیم؟ باید نگاه ملی را تقویت کنیم، باید یک نهاد مالی مردمی به کمک سازمان‌های مناطق آزاد کشور و بورس شکل بگیرند و با سرمایه‌های سرگردان مردمی کارهای بزرگ را با ایجاد ارزش افزوده برای مردم انجام شود.

باید بخش خصوصی را بیشتر درگیر همفکری با سازمان‌ها کنیم و باید استقبال کنیم از انتقادات و پیشنهادات بخش خصوصی، مطمئن باشید که کلید گشودن قفل اقتصاد در مناطق آزاد همراهی و حمایت از بخش خصوصی در جهت توسعه مناطق آزاد کشور است.