توافق‌نامه یا سرگرمی‌ بین‌المللی!

این مسئله از آن جنبه برای ما درخور توجه است که طبق شنیده‌ها و همچنین پیش‌نویس منتشر شده، مناطق آزاد ایران، نقشی محوری در این تفاهم خواهند داشت. مقصود از این نوشتار بررسی و یا اثبات درستی و یا نادرستی چنین تفاهم‌نامه‌ای نیست؛ چراکه بهتر است در این زمینه، صاحب‌نظران اقتصادی و کارشناسان امور بین‌الملل اظهارنظر نمایند، که قطعا در زمانی مناسب به گزارشی جامع در این زمینه خواهیم پرداخت.

اما موضوعی که به جد جای تامل دارد، نگاهی به توافقات و تفاهمات ایران در حوزه بین‌الملل در طول ۷سال گذشته دولت‌های یازدهم و دوازدهم است. به واقع یکی از بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین دستاوردهای دولت آقای روحانی، دستیابی و به ثمر رساندن توافق «برنامه جامع اقدام مشترک» یا همان برجام است. توافقی که میان ایران و پنج قدرت جهانی منعقد شد و سبب گردید برای دورانی هر چند کوتاه، گشایشی چشمگیر در اقتصاد کشور را شاهد باشیم.

یکی دیگر از توافقات به امضاء رسیده که در پی برجام شکل گرفت و باعث شد یکی از مهم‌ترین نقاط ایران از سیطره تحریم‌ها معاف بماند، توافق‌نامه چابهار بود که میان ایران، هند و افغانستان در راستای توسعه و بازسازی کشور دوست و همسایه، افغانستان، با سرمایه‌گذاری هند و نقش‌آفرینی بی‌بدیل ایران به عنوان بهترین نقطه عبوری و ترانزیت به ثمر نشست.

مورد بعدی که به تازگی به صورت رسمی وارد فاز اجرایی و عملیاتی شده، توافق‌نامه تجارت ترجیحی ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا است که به جرات می‌توان تصریح نمود این توافق‌نامه، اولین حرکت ایران در راستای پیوستن به اقتصاد جهانی و آزاد است. اتحادیه اقتصادی اورسیا متشکل از پنج کشور روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، ارمنستان و بلاروس می‌باشد و کشورمان در حال حاضر به صورت موقت به عضویت این اتحادیه درآمده تا در مراحل و سال‌های بعدی با عبور از برخی شروط، به عضوی دائم در این اتحادیه بدل شود.

در سه مورد فوق‌الذکر، تمامی توافقات به مرحله اجرایی و عملیاتی درآمدند و در همه موارد، مناطق آزاد نقشی بسزا در آن داشته‌اند. اما سوالی که پیش می‌آید این است که در کدامیک از این موافقت‌های بین‌المللی، مناطق آزاد استفاده حداکثری را از فضای به وجود آمده کرده‌اند که امروز برخی مناطق، بی‌تابانه در انتظار امضای تفاهم‌نامه ایران و چین هستند؟

در دوران برجام که شگفت‌انگیزترین توافق بین‌المللی در طول ۴۱ساله انقلاب اسلامی بود، کدام شرکت و برند صاحب‌نام در مناطق آزاد حضور پیدا کرد؟ کدام کارخانه بزرگ جهانی، خط تولید خود را به کشور، خصوصا مناطق آزاد آورد که امروز در بدترین شرایط تحریمی بتوانیم از آن نفع ببریم؟ کدامیک از بانک‌ها و بیمه‌های بین‌المللی اجازه حضور در مناطق آزاد را پیدا کردند؟ و متاسفانه ده‌ها و صدها کدام و چرایی دیگر…

باید قبول کنیم و بپذیریم که اگر چابهار، بالاخص بندر چابهار از تحریم‌های خصمانه امریکا مصون ماند، هیچ‌گونه ارتباطی به منطقه آزاد چابهار که نزدیک به ۳۰سال از شکل‌گیری آن می‌گذرد و همچنان در زیرساخت‌های ضروری دچار نقصان است، ندارد.

به خوبی به یاد دارم در نشست مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار با مدیران و مسئولین رسانه‌های سراسری کشور، بزرگ‌ترین ناراحتی و نگرانی آقای عبدالرحیم کردی بابت نبود زیرساخت‌ها خصوصا راه‌آهن و جاده مناسب بود. ایشان تاکید داشت که به شدت دلواپس سرعت عمل هندی‌ها در توسعه بندر هستیم؛ چراکه چشم‌انداز این بندر، ۸میلیون تن کالاست و زیرساخت‌های ما حتی قادر به تحمل و عبور ۲میلیون تن کالا برای رساندن به افغانستان هم نیست.

همچنین دیگر دلخوری مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار، عدم اجازه تاسیس بانک خارجی خصوصا بانک‌های هندی از سوی بانک مرکزی بود و اعلام داشت که این موضوع یکی از چالش‌های عظیم طرف هندی است!

توافق‌نامه اوراسیا هم که سال‌ها برای تایید و تصویب معطل مانده بود، حال رسیده است ‌به نقطه‌ عدم آگاهی، اطلاع‌رسانی و آموزش از سوی مسئولین امر، که موجب سردرگمی تجار و سرمایه‌گذاران شده و نگرانی و ترس تولیدکنندگان را در پی داشته که اگر این تجارت ترجیحی وارد مدار اجرایی به شکل واقعی شود، قطعا بخش اعظمی از تولیدکنندگان داخلی مجبور به تعطیلی خواهند بود. در نتیجه این توافق‌نامه هم تاکنون عملیاتی نشده؛ چراکه یکی از مهم‌ترین دلایل آن نیز نبود زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در کشور است.

امروز در شرایطی برخی مدیران سمت و سوی خود را به طرف چین تغییر داده‌اند که از سه توافق قبلی نه تنها عایدی مالی و جذب سرمایه‌گذاری نداشته‌اند، بلکه حتی تجربه یک موافقت‌نامه بین‌المللی را به شکل صحیح کسب نکرده‌اند و همین مدیران اکنون در مصاحبه‌های پرطمطراق، دم از محاسن و مزیت‌های تفاهم‌نامه ۲۵ساله ایران و چین می‌زنند!

جناب مدیر عزیز؛ لطفا برای یک بار هم که شده، با خودتان و عمری که در سازمان و پشت میزتان می‌گذرانید، صادق باشید؛ بی‌شک ما مخاطبین و اصحاب رسانه، از شما بزرگوار انتظاری بیشتر همچون احترام به شعور و درک مخاطب و یا صادق بودن با ما را، نخواهیم داشت.

امروز که هلهله‌ای کر کننده به پا شده و ساز چینی نواخته می‌شود، خوب است برای چندمین بار یادآوری کنیم که مناطق آزاد بخش اعظم و مهمی از قوانین خود را در خواب سنگین متولیان امر، از دست داده‌اند. بنابراین اگر قرار است به فردایی بهتر فکر کنیم، از هم‌اکنون باید بسترسازی را آغاز نماییم.

نباشد آن روزی که دوستان چینی، هواپیما هواپیما آن هم احتمالا ماهان، در ایران صف بکشند، تفریح کنند، به جلسات طولانی و صرفا پر از حرف‌ بروند و ایران زیبای ما را به نظاره بنشینند و در نهایت با دستانی خالی، اما ذهنی دوگانه و مشوش از جذابیت‌های بصری و تاریخی ایران به همراه حرف‌های پوچ و بدون پشتوانه، خاک سرزمین‌مان را ترک کنند.

لطفا تجربیات گذشته را قاب گرفته و دیوار دفتر خود را به آن مزین کنید تا همیشه در مقابل چشمانتان باشد؛ سپس به جلسات مصاحبه و کنفرانس بروید. باشد که خداوند متعال همه ما را به راه راست هدایت فرماید.