مطرقه ابزار نظارتی مجلس بر سر مناطق آزاد

به گزارش اخبار آزاد مناطق، اصولا بسیاری از کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه برای دستیابی به هدف‌هایی همچون توسعه اقتصاد ملی‌، جذب سرمایه‌گذاری‌، استفاده از مزیت‌های نسبی مناطق و ایجاد فرصت اشتغال، دست به احداث مناطق آزاد می‌زنند تا موجب توسعه فعالیت‌های اقتصادی و گردشگری در این مناطق شوند؛ چراکه این موضوع نیز یکی از راهبردهای مهم جهت رسیدن به اهداف مذکور تلقی می‌شود.

اما با تمام این اوصاف منتقدین اذعان می‌دارند که مناطق آزاد کشور بعضا در دسترسی به اهداف اصلی خود موفق نبوده‌اند و نحوه عملکردشان بارها مورد انتقاد کارشناسان و حتی مسئولین ارشد کشور قرار گرفته است. از مهم‌ترین این انتقادها، تمرکز مناطق آزاد بر واردات است؛ در حالی که بایستی توسعه صادرات در این مناطق محور قرار می‌گرفت.

با تمام این احوالات شاهد بودیم که مجلس قبلی چراغ سبزی به لایحه افزایش مناطق آزاد نشان داد، هر چند نتیجه نهایی آن هنوز مشخص نیست؛ اما رویکرد مجلس نیز در راستای خواسته دولت یعنی موافقت با افزایش مناطق بوده است‌. طبق این رویکرد‌، عملکرد هیچ کدام از مناطق را نباید به منطقه‌ای دیگر نسبت داد، ضمن اینکه براساس این نگاه، توسعه منطقه آزاد با توجه به اهمیت اقتصاد مقاومتی می‌تواند در شرایط تحریم راهگشایی برای برون رفت از وضع اقتصاد کشور باشد. البته مجلس دهم صرفا به این مصوبه اکتفا نکرد، بلکه مناطق آزاد را زیرمجموعه وزارت اقتصاد قرار داد تا بتواند ابزار نظارتی خود را بیش از قبل پررنگ کند، غافل از آنکه نه تنها نسبت به گذشته بر عملکرد مناطق آزاد تاثیر مثبتی گذاشته نشد، بلکه به گفته مسئولان مناطق این تفویض اختیارات، موجب تضعیف جایگاه مدیران در مناطق آزاد و نبود استقلال مالی و اداری شده است.

اکنون با مجلس یازدهم روبه‌رو هستیم و قطعا تصمیم‌گیری‌های آنان در رابطه با عملکرد مناطق آزاد و بهبود شرایط سرمایه‌گذاری می‌تواند موثر باشد، هر چند طبق اظهارات نمایندگان‌، این مجلس رویکرد مثبتی نسبت به مناطق آزاد ندارد، اما ظاهرا عزم خود را برای استفاده از ابزار نظارتی جهت بررسی موشکافانه عملکرد مناطق آزاد جزم کرده است.

در ادامه، گفت‌وگوی ما را با تنی چند از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و اعضای فراکسیون مناطق آزاد و ویژه اقتصادی می‌خوانید.

احمد دنیامالی، رئیس مجمع نمایندگان استان گیلان در مجلس:

کارکرد مناطق آزاد براساس منافع ملی نیست

احمد دنیامالی رئیس مجمع نمایندگان استان گیلان در گفت‌وگو با نشریه، عملکرد مناطق آزاد در دولت آقای روحانی را ارزیابی کرد و گفت: چیزی که در بدو تاسیس مناطق آزاد و قانون آن هدف و اساس قرار گرفته، این است که این مناطق به بحث تولید‌، اشتغال به ویژه توسعه صادرات کمک کنند‌. یکی از مباحثی که درخصوص مناطق آزاد خیلی مهم و حائز اهمیت می‌باشد، موضوع صادرات مجدد است؛ اما متاسفانه خیلی از مناطق آزاد ما به کارهایی که دیگران، بخش خصوصی و سایر از مجموعه‌ها می‌توانند به راحتی انجام دهند، وارد می‌شوند.

نماینده مردم بندر انزلی در مجلس افزود: اساسا مزیتی که برای مناطق آزاد تعریف شده، عموما در بحث توسعه صنعتی و صادرات بوده است. اکنون بخشی از مناطق مثل منطقه کیش و قشم در حوزه گردشگری عملکرد خوبی داشتند و البته که اقدامات مسئولان در این زمینه قابل دفاع است، اما خیلی از مناطق را که می‌بینیم، وارد کار یا اقداماتی می‌شوند که مردم عادی نیز می‌توانند انجام دهند، در حالی که اصلا لزومی ندارد مناطق آزاد در کاری که مردم انجام می‌دهند، ورود پیدا کنند‌. به هر حال  این اقدام مناطق آزاد، حوزه اشتغال مردم تحت تاثیر قرار می‌دهد.‌ اینکه مناطق آزاد ما فقط باید خود را به عنوان یک بنگاه اقتصادی ببینند، درست نیست.

وی در ادامه تاکید کرد: مناطق آزاد باید اساس فعالیتشان در رابطه با بحث منافع ملی کشور باشد. امتیازاتی که به مناطق آزاد داده شده، اگر با هدف منافع ملی و توسعه صادرات و پیشرفت اقتصاد کشور صورت بگیرد، آن وقت می‌توان رفتاری مناسب از مناطق آزاد داشته باشیم.

این نماینده مجلس اظهار داشت: قرار نیست مناطق آزاد ما هووی سرزمین اصلی باشند، اکنون همین بحث را در منطقه آزاد انزلی داریم؛ این منطقه آزاد اثرات ملموسی بر اوضاع و احوال مردم شهر انزلی نگذاشته است، در حالی که این موضوع باید برعکس باشد. یعنی اینکه مسئولان مناطق آزاد باید هم‌افزایی ایجاد نموده و با اثرات ناشی از فعالیت‌ها، وضع اقتصادی مردم را ساماندهی کنند؛ لذا به نظر می‌آید در بخش‌هایی، از هدف اصلی تاسیس مناطق آزاد متاسفانه دور شده‌ایم‌.

در حال حاضر شاهد هستیم که برخی مناطق آزاد به اسم شهری هستند، اما آن شهر در بحث اشتغال و در عرصه امکاناتی که در آن منطقه باید ایجاد کند، خیلی سهمی ندارد و مردم آن شهر احساس می‌کنند که مغموم واقع شدند.

این موضوع را درخصوص بعضی مناطق آزاد به وضوح داریم؛ مثلا یک زمانی در مورد چابهار هم این شرایط حاکم بود. با این وجود باید تاکید داشت که رفتار مناطق آزاد باید در راستای منافع ملی باشد؛ مناطق آزاد بنگاه اقتصادی صرف نیستند، این مناطق قرارشان این است که اقتصاد کشور را با محوریت صنعت‌، صادرات و گسترش اشتغال توسعه دهند، لذا به طور کلی نمی‌گویم رفتار مناطق آزاد بد است، ولی به هر حال خیلی جای کار دارند.

دنیامالی در پاسخ به انتقادی که مسئولان مناطق آزاد درخصوص نبود استقلال مالی و اداری و تضعیف جایگاه‌شان در رابطه با تصمیم‌گیری‌ها در مناطق مطرح می‌کنند‌، گفت: فکر نمی‌کنم جایگاه مناطق آزاد ضعیف شده باشد؛ علت اینکه مناطق آزاد زیر نظر وزارت اقتصاد برده شد، این بود که مناطق آزاد پاسخگوی بخش نظارتی مثل مجلس به صورت عام نبودند؛ لذا مجلسی که این اتفاق را رقم زد، تمام تلاشش را کرد که قانون را بچرخاند و به این سمت  ببرد که مناطق آزاد را زیر نظر وزارت اقتصاد بیاورد تا بتوانند بهتر کارهای نظارتی‌شان را به عهده بگیرد.

وی در ادامه تصریح کرد: بزرگترین مشکل این است که اگر دستگاه‌های ما زیر نظر هیچ وزارتخانه‌ای نباشند و در واقع دستگاه مستقلی قلمداد شوند، در حوزه نظارتی نمی‌توان این دستگاه را مورد سوال و بررسی عملکرد قرار داد‌. این موضوع در مورد ورزش نیز صادق است؛ در یک زمانی، شان رئیس سازمان ورزش کشور به اندازه معاون رئیس‌جمهور بود، لذا مجلس در رابطه با عملکردش نمی‌توانست وارد شود و کسی را احضار کنند. بنابراین در رابطه با سازمان‌هایی که پاسخگو نیستند، اگر ابعاد و الزامات نظارتی مجلس رعایت نشود، چنین اتفاقاتی درخصوص تفویض اختیارات به نهادهای دولتی ممکن است صورت بگیرد.

دنیامالی در پاسخ به اینکه آیا با تفویض اختیارات مناطق آزاد به وزارت اقتصاد ممکن است استقلال مالی و اداری مسئولان این مناطق از بین برود، گفت: به اعتقاد ما در چهارچوب درآمدهای عمومی خزانه این اتفاق باید برای مناطق آزاد بیفتد که درآمدهایی  که سازمان‌های دولتی ایجاد می‌کنند، بایستی از یک مسیر مشخصی وارد خزانه عمومی کشور شود و از طرف دیگر به صرف مسائلی که آن حوزه و آن مجموعه که درآمد را ایجاد کند، برود. به عقیده بنده استقلال مناطق آزاد با تصمیم مجلس قبلی در راستای تفویض اختیارات به وزارت اقتصاد زیر سوال نرفته است؛ آنچه را که من می‌بینم این است که مناطق آزاد ما خیلی وقت‌ها کارکردشان براساس منافع ملی نیست.

این نماینده مجلس در رابطه با میزان ثبات مدیریتی و عدم سلیقه‌ای عمل کردن در مناطق آزاد اظهار کرد: این موضوع نسبت به گذشته بهتر شده و شرایط مطلوب‌تری پیدا کرده است، به اعتقاد من کار مناطق آزاد ما تخصصی است و مسئولان مناطق آزاد باید خیلی همه‌جانبه‌نگر باشند، یعنی باید قابلیت‌های ارزنده‌ای داشته باشند که بتوانند مناطق را اداره کنند‌.

وی تصریح کرد: قرار بود مناطق آزاد ما مرکزی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی باشند، مثلا بحث توسعه صادرات را داشته باشند، ولی بیشتر به گونه‌ای عمل کردند که اهداف اولیه نیز محقق نشد. متاسفانه آنچه که در مجلس قبلی دنبال شد، افزایش مناطق آزاد جدید بود که به نظر بنده مغایر با منافع ملی است. اکنون همه تلاش می‌کنند که هر منطقه‌ای را آزاد کنند، اما هیچ هدفمندی جامعی در این رابطه صورت نمی‌گیر‌د. در این راستا باید ببینیم عملکرد مناطق آزاد چقدر در راستای توسعه کشور، صادرات، تولید و اشتغال بوده است، پس از آن باید به فکر توسعه مناطق باشیم.

دنیامالی تاکید کرد: برای مناطق آزادی که در این سال‌ها ایجاد کرده‌ایم و توسعه داده‌ایم، چه اتفاق بزرگی افتاده که حالا بخواهیم در مناطق دیگر هم این رویه را حاکم کنیم؟ بعضا اتفاقاتی که افتاده مثبت نبوده که بخواهد به نفع مردم و حل مشکلات آنان باشد.

نماینده مردم بندر انزلی در مجلس در پاسخ به این سوال که تحریم‌ها چقدر در عملکرد مناطق آزاد تاثیرگذار بوده است، گفت: طبیعتا تحریم‌ها تاثیرگذار است، وقتی در حوزه اقتصاد بخواهیم کار و سرمایه‌گذاری کنیم، طبیعتا این تحریم‌ها بر نحوه عملکرد تاثیر می‌گذارد، ولی به هر حال ما در موضوعات دیگر کشور هم با مشکلات تحریم مواجه بودیم؛ به نظر می‌آید با وجود همه این بحث‌ها، کارکرد مناطق آزاد به گونه‌ای است که حتی اگر تحریم‌ها اعمال شود، باز هم توانایی این را دارند که عملکرد قابل قبولی ارائه دهند.

وی درخصوص برنامه‌های پیش روی مجلس جدید برای مناطق آزاد اذعان داشت:‌ مجلس پیش رو بیشتر دنبال این است که پایش و ارزیابی گذشته را در ابتدا داشته باشد و رکوردها و طبقه‌بندی‌هایی که در حوزه‌های مختلف مناطق آزاد وجود دارد را احصا و تحلیل کند تا بتوانیم اثربخشی‌شان را در حوزه اقتصاد کلان کشور اندازه‌گیری نماییم؛ اما اگر داده‌های صحیحی نداشته باشیم، نمی‌توانیم تحلیل درستی هم ارائه دهیم‌. یکی از مشکلاتی که داریم این است که داده‌های‌مان یا اندک است و یا اینکه بعضا درست نیست؛ لذا باید ابتدا در رابطه با رفتارهای چند دهه مناطق آزاد تحلیل جامعی داشته باشیم و بعد با آمایش سرزمینی مخصوصا در ابعاد صنعتی اقتصادی منطبق کنیم.

دنیامالی تاکید کرد‌: امروز هر مجوزی را که برای توسعه مناطق آزاد صادر کنیم، به نفع اقتصاد کلان کشور نخواهد بود.

وی در رابطه با حذف بروکراسی اداری مناطق و راهکاری پیش روی سرمایه‌گذاران گفت: برای حذف بروکراسی‌، سیستم اداری کشور در کلان مشکل دارد؛ نگاه مقطعی به این موضوع در آینده گریبان‌گیرمان می‌شود‌. اگر بخواهیم موانع را برداریم، باید نقش آدم‌ها را کم کنیم و سیستم‌ها را پررنگ کنیم؛ لذا بایستی این موضوع را شبکه‌ای ببینیم‌.

رئیس مجمع نمایندگان استان گیلان در پایان، در پاسخ به این سوال که چرا عضو فراکسیون مناطق آزاد نیست، اظهار داشت: اصلا متوجه نشدیم که انتخابات این فراکسیون چه زمانی بود و نتیجه آن چه شد. در مجلس مکانیزمی درست برای فراکسیون‌ها نداریم‌. آیین‌نامه روشن و شفافی نیز در حوزه انتخابات فراکسیون‌ها حاکم نیست.

محمدعلی محسنی بندپی، عضو فراکسیون مناطق آزاد در مجلس:

استفاده از ابزار نظارتی مجلس یازدهم برای بررسی عملکرد مناطق آزاد

محمدعلی محسنی بندپی عضو فراکسیون مناطق آزاد نیز در گفت‌وگو با نشریه، به عملکرد مناطق آزاد در دولت آقای روحانی پرداخت و گفت: لازمه پاسخ به این سوال این است که به مناطق آزادی که قبل از سال‌۷۲ مجوز گرفتند برگردیم، مثل کیش‌، قشم و چابهار. بایستی عملکرد این مناطق را در طی سی سال گذشته ارزیابی کنیم. به عملکرد مناطق آزادی هم که در دولت آقای روحانی اجازه داده شد ایجاد شوند نیز بپردازیم؛ ضمن اینکه بررسی کنیم که چقدر این مناطق توانستند در جهت توسعه منطقه‌ای‌‌ و بعد هم کشور کمک کنند.

به همین خاطر فلسفه منطقه آزاد این است که راه میانبری برای توسعه هر منطقه و کشورهای در حال توسعه شوند. بسیاری از کشورها نیز به شدت در این موضوع کار کرده‌اند، اما متاسفانه ما نتیجه مطلوبی از مناطق آزادمان نگرفته‌ایم. مثلا همین شرایط تحریم ‌بر نحوه عملکرد مناطق آزاد اثرگذار بود، ضمن اینکه عدم وجود امنیت برای سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران و ضعف مدیریت در مناطق آزاد کشور مزید بر علت شد.

وی تاکید کرد: دو فاکتور بر این نحوه عملکرد مناطق آزاد تاثیرگذار بود؛ اول تحریمی که آمریکا اعمال کرد و دوم خطر ناامنی‌ که برای سرمایه‌گذاران و سرمایه‌گذاری‌شان وجود داشت. ضمن اینکه ضعف مدیریتی مناطق آزاد نیز در روند کند توسعه‌ای مناطق، سرمایه‌گذاری، تولید و اشتغال تاثیرگذار است‌. ما باید محصولاتمان را صادر و براساس صادرات و ارزی که بایستی وارد کشور می‌شد، تعادلی بین ارز خارجی و ارزش پول ملی‌مان برقرار می‌کردیم.

محسنی‌بندپی درخصوص لایحه افزایش مناطق آزاد و چراغ سبز مجلس به این موضوع گفت: مناطق آزاد هرچه بیشتر باشند، بهتر است؛ اگر به تاریخ مناطق آزاد دنیا نگاهی بیندازیم، می‌بینیم که بیشترین رشد مناطق آزاد را در ۵سال گذشته داشته‌ایم؛ در این مدت خیلی‌ها متوجه شده‌اند که در مناطق آزاد پتانسیل‌ها و ظرفیت‌هایی وجود دارد که می‌توانند با سرمایه‌گذاری در آن، به توسعه منطقه و کشورهایشان کمک کنند؛ لذا خیلی‌ها با استقبال به این سمت رفتند.

بنابراین در ۵سال اخیر، نسبت به چندین سال گذشته، بیشترین رشد را در مناطق آزاد به واسطه شناخت ظرفیت‌ها و استفاده از این پتانسیل در کشورهای همجوار داشته‌ایم. وقتی استقبال این چنینی توسط کشورها می‌شود، حتما بایستی مزایایش به معایبش بچربد؛ اگر مدیریت صحیح در مناطق داشته باشیم، نه تنها مضر نخواهند بود، بلکه مفید واقع خواهند شد. مناطق آزاد تیغ دو لبه‌ای هستند که اگر مراقب نباشیم، لبه دومش برنده‌تر از لبه اول خواهد بود. سرنوشتی که اکنون داریم، بعضا همین طور است؛ یک طرف آن آزادی بی‌رویه واردات است و طرف دیگر این است که بتوانیم سرمایه‌گذاران با سرمایه‌هایشان را بدون اخذ مالیات جذب نماییم. واقعیت آن است که معافیت‌های مالیاتی سخت است، از طرفی ورود ارز هم وجود ندارد.

نماینده مردم نوشهر در مجلس ادامه داد: قرار شد برای سرمایه‌گذاران دروازه‌ها باز باشد، در واقع بدون اخذ مالیات این اتفاق رقم بخورد، اما در کشور ما بیست سال و در کشورهایی دیگر صد سال این تسهیلات را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهند تا سرمایه‌هایشان بیاورند و سرمایه‌گذاران بدون اخذ مالیاتی و عوارض گمرکی سرمایه‌گذاری یا کارخانه ایجاد کنند و به دنبال آن اشتغال جوانان شکل بگیرد. ضمن اینکه مواد خام وارد شود و محصولاتی که تولید شده، صادر گردد و در پی آن ارزآوری برای کشور رقم بخورد.

وی تصریح کرد: اگر مدیریت درستی بر فرآیند مناطق آزاد اعمال می‌شد، اکنون شاید ما نه مشکل بیکاری جوانان را داشتیم و نه مشکلات ارزی که الان متاسفانه گریبان‌گیرمان شده است؛ ضمن اینکه وابسته شدن هر روزه مردم به واردات هم نداشتیم‌.

این نماینده مجلس افزود: اکنون ما تلاشمان این است که در فراکسیون مناطق آزاد به جدیت پیگیر شویم و بر عملکرد مناطق آزاد بیشتر نظارت کنیم و ضعف‌ها و مشکلاتی را که در مسیر آنها و در راستای رسالت اصلی تشکیل مناطق آزاد است را برطرف و آنان را نزدیک به رسالت اصلی خودشان در جهت توسعه‌، اشتغال‌زایی و صادرات نماییم.

محسنی‌بندپی درخصوص تفویض اختیارات مناطق آزاد به وزارت اقتصاد و تضعیف جایگاه این مناطق گفت: اقتصاد ما به اندازه کافی درگیر مشکلات دیگر است‌. یک اشتباهی که قبلا هم رخ داده  این است که اگر سازمانی به دلایلی دچار مشکل می‌شد، به جای آنکه در درون آن سازمان مشکل حل گردد، سعی می‌کردیم وظایف آن سازمان را به سازمان دیگر بسپاریم؛ مثلا در مورد سازمان بهزیستی کشور‌، معاونت امور اجتماعی‌، بحث آسیب‌های اجتماعی و رفاه مردم را در سراسر کشور پیگیری می‌کرد، اما به واسطه مشکلاتی که در این بخش بود، معاونت دیگری به موازات آن در وزارت بهداشت ایجاد شد‌.

متاسفانه این رویه وجود دارد که دستگاه‌های موازی زیادی را برای کارایی بیشتر ایجاد کنیم؛ در حالی که باید تلاش نماییم که از بزرگ کردن دولت نیز پرهیز کنیم؛ تا همین جا هم متاسفانه دولت بزرگ شده است، در واقع اندازه دولت نسبت به جمعیتش در مقایسه با کشورها توسعه یافته یکی از معضلات کشور ما محسوب می‌شود و این باعث شده که دولت هم از نظر حجم و هم از نظر خرج، سنگین باشد. بعید می‌دانم در عمل بتوانیم به این سمت برویم که ماموریت‌های مناطق آزاد را علی‌رغم حجم کارهای سنگینی که خودشان دارند، واگذار کنیم.

این نماینده در رابطه با عملکرد مجلس قبلی درخصوص مناطق آزاد اظهار کرد: شاید مشکل عمده مجلس نه تنها در بحث منطقه آزاد، بلکه در سایر عرصه‌ها، ضعف نظارت مجلس باشد.‌ اکنون اگر قوانین مناطق آزاد را نگاه کنیم، می‌بینیم که قوانین خیلی خوبی داریم، اما آیا این قوانین در بستر و شکلی که مصوب شدند، اجرا می‌شوند یا خیر؟ این کاری بود که مجلس قبلی رها کرد، اما کمیسیون تخصصی در مجلس یازدهم بر آن است تا بیشتر از آنکه قانون‌های مکرر تولید کنند، به نظارت به اجرای قوانین قبلی بپردازد.

حال اگر لازم شد، قوانینی هم اصلاح می‌کنند و این موضوع سرجایش است؛ اما تمرکز و توجه اصلی مجلس یازدهم، بیشتر بر نظارت بر عملکرد دولت در راستای قوانینی که مصوب شده خواهد بود؛ قوانین مناطق آزاد نیز قطعا یکی از این برنامه‌ها است.

حسن محمدیاری، نماینده مردم تالش در مجلس:

پیگیری مجلس برای توسعه منطقه آزاد انزلی

اما حسن محمدیاری نماینده مردم تالش در مجلس در گفت‌وگو با نشریه، از وضعیت طرح توسعه منطقه آزاد انزلی و پیگیری مجلس یازدهم در این رابطه سخن گفت.

وی تاکید کرد: ما در منطقه آزاد انزلی به دنبال موضوعی هستیم که مورد ایراد شورای نگهبان قرار گرفته و آن توسعه این منطقه است؛ لذا می‌خواهیم اجماعی در مجلس صورت داده شود تا این موضوع مورد تایید نهایی قرار بگیرد.

وی گفت‌: سابقا این مصوبه در مجلس تصویب شده بود و بعد از آن به شورای نگهبان رفت، اما شورای نگهبان موضوع را به تشخیص مصلحت ارجاع داد و مجمع هم متذکر شد که اگر نقصی که مورد نظر شورای نگهبان است، مرتفع شود، با این قانون موافقت می‌کند. دغدغه شورای نگهبان نیز این بود که با توسعه منطقه انزلی به محیط زیست آسیب نرسد؛ ضمن اینکه تغییر کاربری از اراضی که به منطقه آزاد ملحق می‌شوند نیز ایجاد نگردد. لذا این موضوع در مجلس یازدهم و کمیسیون اقتصادی دوباره مورد بررسی قرار می‌گیرد و پس از آن ان‌شاالله به صحن می‌آید‌.

محمد باقری‌بنایی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس:

عملکرد مثبت مناطق آزاد در دولت اول روحانی

محمد باقری‌بنایی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس و نماینده مردم بناب نیز در گفت‌وگو با نشریه، از عملکرد دولت آقای روحانی در رابطه با مناطق آزاد سخن گفت و تاکید کرد که وضعیت سرمایه‌گذاری در دولت اول روحانی به واسطه برجام، تا حدود قابل توجهی نسبت به گذشته بهتر بوده است.

وی گفت: در دولت آقای روحانی چند منطقه آزاد توسعه داده شد و لایحه افزایش مناطق آزاد نیز در دستورکار مجلس قرار گرفت، هر چند هنوز سرانجام این لایحه مشخص نشده است.

باقری‌بنایی ادامه داد: شکل‌گیری مناطق آزاد به دلیل حل مشکلات مربوط به اشتغال، سرمایه‌‌گذاری و به ویژه سرمایه‌گذاری خارجی بوده است‌. تاکنون نیز دولت‌ها نظرات مختلفی داشتند تا بتوانند مشکلات مربوط به اشتغال را حل کنند. در استان خود ما که منطقه آزاد ارس وجود دارد، باید اذعان داشت که در دولت قبلی آقای روحانی سرمایه‌گذاری‌های خوبی شکل گرفت و سرمایه‌گذاران توانستند تا حدودی بحث اشتغال در منطقه آزاد ارس را خیلی خوب به جلو ببرند؛ البته در اینجا بحث مدیریتی هم مطرح است که در دولت اول آقای روحانی توانستند با رویکرد درست عمل کنند و سرمایه‌گذاران را تشویق و وارد عرصه سرمایه‌گذاری کنند‌.

پس از برجام مشکلاتی به کشور تحمیل و شرایط سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران سخت شد و در نتیجه عملکرد مناطق آزاد نیز به مانند گذشته، یعنی دولت یازدهم مثبت نشد و در واقع سرمایه‌گذاری خیلی جدی گرفته نشد؛ امریکا هم که به شدت سرمایه‌گذاران را زیر فشار قرار داد؛ لذا وضعیت مناطق آزاد در دولت اول آقای روحانی نسبت به دوره‌های گذشته بهتر بود، اما با اعمال تحریم‌ها، این دستاورد با مشکل جدی روبه‌رو گردید.

این نماینده مجلس در رابطه با چراغ سبز مجلس قبل نسبت به لایحه افزایش مناطق آزاد اظهار داشت: باید در این رابطه کار کارشناسی دقیقی صورت گیرد. مجلس و دولت و همه برای حل مشکلات کشور فعالیت می‌کنند، اما متاسفانه در مجلس اتفاقاتی می‌افتد که نگاه‌ها سیاسی می‌شود؛ مثل توسعه منطقه آزاد یا افزایش آن که بیشتر نگاه سیاسی در آن حاکم بود. لذا به نظر می‌رسد باید کار کاشناسی قوی انجام گیرد که مثلا در چهارمحال یا اردبیل منطقه آزاد شکل بگیرد یا نه‌؟ باید ببینیم فراهم کردن این بستر در کوتاه مدت به حل مشکلات اشتغال کمک می‌کند یا خیر؟ لذا کار کارشناسی باید دنبال شود. دولت و مرکز پژوهش‌های دولت نیز باید کار تحقیقاتی صورت دهند‌.

وی تاکید کرد: خیلی از مناطق را در جهان داشتیم که الان با توجه به فراهم کردن زیرساخت‌ها بسیار فعال هستند؛ در عین حال خیلی از مناطق را در داخل کشور داریم که با توجه به موقعیت جغرافیایی که دارند، آنگونه که باید خدمت نمی‌کنند. لذا دنبال این هستیم که در مجلس هم کار کارشناسی صورت بگیرد تا مناطقی که منافع ملی کشور را تامین می‌کند، توسعه دهیم‌.

باقری ادامه داد: ان‌شاالله هفته آینده دنبال این هستیم که آقای بانک بیاید و در رابطه با مناطق گزارش‌هایی بدهد.

نماینده مردم بناب در مجلس افزود: اولویت ما تاکنون بحث‌های ارزی و معیشتی در مجلس بوده است، هنوز به مناطق نرسیده‌ایم؛ این هفته یا هفته آتی آقای بانک به عنوان مسئول مستقیم مناطق به مجلس می‌آید. ضمن اینکه ما در کمیسیون به دنبال آن هستیم در جاهایی که بستر آماده باشد، این موقعیت را برای  سرمایه‌گذاری خارجی در کشور ایجاد نماییم تا بحث اشتغال و درآمد سرانه کشور بالا برود.

باقری تاکید نمود: ما نمی‌خواهیم بی‌گدار به آب بزنیم و همه جا را بدون در نظر گرفتن شرایط، منطقه آزاد اعلام کنیم؛ ما می‌خواهیم هر جا که لازم است و تا جایی که سرمایه‌گذاری اقتصاد داخلی کشور را تحت‌الشعاع قرار ندهد، محدوده‌ای را به منطقه آزاد تبدیل کنیم؛ چراکه مناطق آزاد می‌تواند به نحوی بستر قاچاق باشد؛ لذا جاهایی که می‌توانند این مسائل را کنترل کنند و سرمایه‌گذار به منطقه بیاورند را بایستی توسعه دهیم و با جاهایی هم که بسترسازی نشده و صرفا بحث و رویکرد سیاسی حاکم است، برخورد کنیم. بنابراین کار کارشناسی دقیق در رابطه با این موضوعات باید در مجلس صورت گیرد.

پرویز محمدنژاد، نماینده مردم لنگرود در مجلس:

عملکرد مناطق آزاد آشکار نیست

اما پرویز محمدنژاد نماینده مردم لنگرود در مجلس نیز در گفت‌وگو با نشریه، به بررسی عملکرد مناطق آزاد در دولت آقای روحانی پرداخت و به اهمیت نگاه والا به مناطق آزاد اشاره کرد.

وی گفت: نگاه به منطقه آزاد با وضعیتی که کشور ما دارد، بایستی نگاهی اساسی و اصولی و درخصوص تجارت باشد. با توجه به تحریم‌هایی که با آن روبه‌رو هستیم به ویژه تحریم یکجانبه آمریکا که در دنیا برای جلوگیری از تجارت به ما نفوذ کرده، باید تاکید کنم که نقش مناطق آزاد در کشور بی‌بدیل است. اینکه چقدر به این موضوع آگاهی داشته باشیم و به این باور برسیم که این نقش را قبول کنیم، بستگی به مدیران و دولت دارد؛ چراکه در این زمینه قدرت تصمیم‌گیری در دستان دولتمردان و البته کسانی که به نحوی به عنوان نمایندگان مردم در قوه مجریه کار می‌کنند، است.

مسلم است که نگاه به مناطق آزاد باید به چند دلیل بسیار والا باشد؛ اول اینکه انعقاد قراردادهای ما با کل دنیا به جهت تحریم‌ها می‌تواند خیلی سخت باشد، اما در عین حال مناطق آزاد می‌تواند به صورت موافقت‌نامه دوجانبه یا سه‌جانبه با کشورهای منطقه و همسایه ما کار و به نحوی این نقص را رفع کنند، به ویژه با اعمال موافقت‌نامه‌های ترجیحی.

محمدنژاد افزود: منطقه آزاد، منطقه‌ای است که برای این کار ساخته شده، اما متاسفانه تاکنون از ظرفیت‌های آن به درستی استفاده نشده است؛ اگر به برخی مناطق آزاد دقت کنیم می‌بینیم که این مناطق را به عنوان یک بازار خرید و فروش کالا می‌شناسند؛ امروز اگر کسی بخواهد به خرید فکر کند و لوازم زندگی‌اش را تهیه نماید، قطعا سمت و سویش به مناطق آزاد می‌خورد؛ این در حالیست که این موضوع با ذات منطقه آزاد همخوانی ندارد؛ اما مردم، مناطق را فروشگاه می‌بینند، چون نقش اصلی خود را ایفا نکرده و مسئولیت اصلی را به نمایش نگذاشته است‌.

در حال حاضر ما یک اتحادیه بالای خزر به نام اوراسیا داریم که بازاری غنی است و میلیاردها دلار در این بازار گردش مالی صورت می‌گیرد، اما هنوز هیچ فکری برای ورود به این بازار نشده است؛ اگر هم شده، بسیار محدود و در حد یک تنظیم صورت جلسه است و ما عملیاتی‌اش را ندیده‌ایم؛ لذا همه اینها می‌تواند نقش بی‌بدیل منطقه آزاد باشد و منطقه آزاد می‌تواند خودش را از این منظر بروز دهد‌.

نماینده مردم لنگرود در مجلس، درخصوص تفویض اختیارات مناطق آزاد به وزارت اقتصاد و تضعیف جایگاه این مناطق گفت: در زمانی که دبیرخانه زیر نظر وزارت اقتصاد قرار نداشت هم هیچ چیزی بهتر از الان نبود. آثار و گذشته مناطق آزاد پیش روی‌‌مان است و باید تاکید داشت که آمار عملکرد مثبتی در گذشته را نشان نمی‌دهد؛ لذا اینها نمی‌تواند به عنوان یک ترمز باشد.

اولین مطلب که باید مورد توجه قرار بگیرد، نگاه به این موضوع است که مناطق آزاد چقدر می‌توانند در اقتصاد نقش ایفا کنند‌؟ متاسفانه این باور وجود ندارد، منتهی تا جایی که من رصد می‌کنم و رفتار مناطق را در کل نظام اقتصادی می‌بینیم، باید بگویم که عملکرد مناطق آزاد آشکار و اثراتش هم مشخص نیست‌.

بنابراین زمانی که محدودیت وجود نداشت، هیچ چیزی بهتر از حال حاضر نبود. اینها نمی‌تواند خیلی دامن‌گیر مسئولین ما در حوزه عملکردی مناطق آزاد باشد؛ این طور دستورالعمل‌ها و نبود استقلال مالی معنایش چیست‌؟ اگر با منابع مالی ارتباط غیرمستقیم داشته باشیم، کجای کار می‌لنگد و اشکالش کجاست؟ لذا اصل موضوع که مخدوش نمی‌شود، فقط یک مقدار بروکراسی را بیشتر می‌کنند و این نیز نمی‌تواند در اصل موضوع اثر منفی داشته باشد.

وی ادامه داد: بازار منطقه آزاد برای کسانی که وارد می‌شوند، خیلی جذب کننده نیست. در واقع خبر از ارزش این منطقه ندارند‌. در این رابطه مقامات استانی و ارشد استان‌ها باید تلاش کنند و منابع ثروت را به سمت منطقه آزاد بکشانند، منابع ثروتی که سیار است و هر از چندگاهی هم به جاهایی حمله می‌کند که باعث ایجاد تورم می‌شود؛ باید در منطقه آزاد به سمت تولید رفت.

محمدنژاد تاکید کرد: رسالت مناطق آزاد تولید است؛ اما خیلی اثربخشی در این رابطه در مناطق دیده نمی‌شود. یکی از وظایف اساسی و اصلی مناطق آزاد این است که ورود کالا با تغییرات جزئی همراه باشد و بعد متعاقبا از آنجا صادرات صورت گیرد.

تجارت امروز این موضوع را برای ما تعریف کرده که سرمایه‌گذار نه به عنوان واسطه، ‌بلکه به عنوان مبدل در مناطق آزاد می‌تواند نقش بازی کند؛ یعنی کالا را وارد مناطق آزاد کند و با یک تغییرات جزئی که خیلی هزینه‌بر هم نیست، در قالب قراردادها و موافقت‌نامه‌های ترجیحی، به کشورهایی که امروز در اطراف ما نیازمند بازار هستند، فروخته شود‌.

اکنون کسب وکارهای خوبی در اطراف ما حاکم است که اگر از این فرصت استفاده نکنیم، باز به سان موقعیت‌هایی دیگر که برایمان ایجاد شد، این مزیت و بازار نیز از دستمان می‌رود‌. ضمن اینکه اتحادیه‌ای اخیرا در کشورهای روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و ازجمله خود کشور ما ایجاد شده که می‌تواند بهترین موقعیت باشد. در نتیجه باید هرچه سریع‌تر عمل کنیم و کسانی را که در حوزه تجارت، تولید‌، اقتصاد و کسب وکار زحمت می‌کشند را جمع کنیم و از نظرات کارشناسی‌شان استفاده نماییم.

این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: اتاق بازرگانی ما نتوانست آن طور که باید نقش بازی کند، در حالی که اتاق بازرگانی برایمان پتانسیل خوبی است؛ لذا باید مقامات ارشد به فکر باشند و اینها را دور جمع کنند و به مبادله افکار بپردازند.

وی در پاسخ به این سوال که چقدر در مناطق شاهد ثبات مدیریتی و عدم سلیقه‌ای عمل کردن هستیم، اظهار کرد: ثبات مدیریتی در مناطق مزایا و معایبی دارد؛ از نوع حرفه‌ای و علمی، ما تابع مقررات روز با نگاه‌های علمی به‌روز هستیم‌، یعنی لزوما از حلم و دانش روز در حوزه صادرات و کسب وکار و با نگرش جدید بر وفق رفتارهای جهانی نقش ایفا می‌کنیم و چاره‌ای جز این نداریم که تغییرات مدیریتی در برنامه خود داشته باشیم؛ چراکه تغییرات مدیریتی یعنی استفاده از افکار و برنامه‌های جدید روز. اینکه تغییرات مدیریتی ممکن است ایجاد مشکل کند را تایید می‌کنم؛ اما اگر درست عمل نکنیم و هوشمندانه وارد تغییرات مدیریتی نشویم، قطعا دچار آسیب خواهیم شد؛ اما اگر درست فکر کنیم، نه تنها تغییرات مدیریتی آسیب نیست، بلکه فرصتی برای استفاده از افکار و اندیشه‌های جدید که روز به روز تغییر می‌کند، است.

محمدنژاد در رابطه با چراغ سبز مجلس نسبت به لایحه افزایش مناطق آزاد تصریح کرد: نگاه مجلس را نمی‌توانم خیلی از اندیشه‌هایی که در ذهن نمایندگان است، عنوان کنم‌. ظرفیت مناطق آزاد ما خیلی زیاد است‌. وقتی ظرفیتی آزاد باشد، هنر این است که از منبع در اختیار که برایش سرمایه‌گذاری و ظرفیت ایجاد شده، در قدم اول استفاده شود.

نماینده مردم لنگرود در مجلس در پایان تاکید کرد: افزایش مناطق آزاد بسته به این دارد که چگونه فکر و اندیشه کنیم تا از ظرفیت‌های موجود این مناطق استفاده کنیم. در حال حاضر انزلی و سایر مناطق ظرفیت‌های خالی دارند که از آنها استفاده نمی‌شود، لذا سرمایه‌گذاری در زمینه افزایش تعداد مناطق آزاد، به معنای هدر دادن منابع مالی است.

مهرداد بائوج‌لاهوتی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس:

عملکرد مثبت مناطق آزاد در دولت روحانی

مهرداد بائوج‌لاهوتی عضو کمیسیون برنامه و بودجه و نماینده مردم لنگرود در مجلس نیز در گفت‌وگو با نشریه، عملکرد مناطق آزاد را در دولت آقای روحانی قابل توجه دانست و تاکید کرد که شرایط برای سرمایه‌گذاری در این دولت به نسبت گذشته بهتر بوده است‌.

وی تاکید کرد: مناطق آزاد وظایف صادرات را به عهده دارند و اگر بخواهیم تعریفی داشته باشیم، باید بگوییم مناطق آزاد سرزمینی هستند که بایستی در آن واردات را برای تولیدکننده سهل‌تر کنیم و در عوض شرایط برای صادرات بیشتر فراهم نماییم.

بائوج‌لاهوتی تصریح کرد: نگاه به واردات در مناطق آزاد باید کم و در مقابل صادرات بیشتر باشد.

وی افزود‌: نمی‌خواهم بگویم به نگاه آرمانی درخصوص مناطق آزاد رسیده‌ایم، اما خوشبختانه چند اتفاق مثبت رخ داد و آن اینکه در این دولت نسبت به گذشته بهتر به مناطق آزاد توجه شد و مناطق آزاد آرام آرام جایگاه خودشان را پیدا کردند و از آن طرفی هم نگاه به واردات به دلیل محدودیت ارز، کاهش یافت و نگاه به صادرات افزایش پیدا کرده است.

این نماینده مجلس افزود: در مناطق آزاد، واردات مواد اولیه و هم صادرات کالاها سهل‌تر است. اتفاق بزرگی که اکنون در حال شکل‌گیری می‌باشد، این است که در مناطق آزاد ما در گذشته بیشتر بحث تجارت دنبال می‌شد، اما حالا سرمایه‌گذاری در این مناطق شکل می‌گیرد و صادرات نیز افزایش پیدا کرده است. به نظرم اگر بخواهیم به عملکرد مناطق آزاد نمره دهیم، باید بگویم که در این دولت بهترین عملکرد را می‌توانیم به مناطق آزاد بدهیم، هرچند به نقاط قابل قبولی نرسیده‌ایم، اما ان‌شالله با این اتفاق تحریم و محدودیت ارزی که ایجاد شده، شرایط واردات مواد اولیه سهل شود و صادرات هم آسان‌تر صورت بگیرد، چراکه این رویکرد توجیه اقتصادی بیشتری دارد، امیدوارم بتوانیم این نگاه را بیشتر تقویت کنیم‌.

بائوج‌لاهوتی در پاسخ به این سوال که مهم‌ترین چالش مناطق آزاد در حوزه سرمایه‌گذاری چیست، اظهار داشت: بیشترین تلاشی که مناطق آزاد برای جبران عقب‌ماندگی‌های خود از انحرافی که در گذشته ایجاد شده باید انجام دهند، این است که مناطق باید به سمت سرمایه‌گذاری بروند؛ لذا تمام هم و غم خودشان را باید بر این بگذارند که جایگاهشان را حفظ و به اقتصاد کشور کمک کنند‌. مسئولان مناطق آزاد باید با تشویق سرمایه‌گذاران و فراهم کردن شرایط، بستر و امنیت برای سرمایه‌گذاران، امکانات لازم را برای سرمایه‌گذاری بیشتر شکل دهند، نه آنکه کالای خود را بیهوده وارد کشور کنند، بلکه می‌توانند آن مواد اولیه را با تغییر کاربری به خارج منتقل کنند.

نماینده مردم لنگرود در مجلس ادامه داد: سرمایه‌گذاران می‌توانند از قانون رفع موانع تولید نیز استفاده کنند؛ در این قانون آمده است که سرمایه‌گذارانی که قصد سرمایه‌گذاری دارند و می‌خواهند سی درصد کالای خود را صادر کنند، با سرمایه‌گذاری در کشور می‌توانند امتیازاتی را از آن خود کنند. پس بستر سرمایه‌گذاری نیز در داخل فراهم است، اما باید تلاش کنند که این اتفاق بیفتد، چراکه هرچه سرمایه‌گذاری بیشتر، جایگاه مناطق آزاد نیز در کشور بیشتر مورد اهمیت قرار می‌گیرد.

وی در پاسخ به انتقادی که مسئولان مناطق آزاد درخصوص نبود استقلال مالی و اداری و تضعیف جایگاه‌شان در رابطه با تصمیم‌گیری‌ها در مناطق مطرح می‌کنند‌، گفت: مناطق آزاد یک استقلال کاملی در خودشان دارند و دبیرخانه نیز از این موضوع مستثنی نیست؛ دبیرخانه بیشتر نقش هماهنگی بین مناطق آزاد و سیاستگذاری‌ها را دارد، در واقع مثل یک اتحادیه عمل می‌کنند‌. مثلا یک صنفی می‌خواهد اتحادیه‌ای داشته باشد تا کارها به صورت پراکنده انجام نگیرد؛ دبیرخانه هم نقش هماهنگی دارد و به خوبی ایفای نقش می‌کند.

در حال حاضر دبیرخانه مناطق آزاد و ویژه، لایحه افزایش مناطق آزاد را از طریق دولت به مجلس آورده و اکنون هم پروسه‌اش در حال طی شدن است. موضوع مالیات بر ارزش افزوده، فعالیت دبیرخانه بود که توانستند معافیت‌هایی را مجددا برای مناطق آزاد فراهم کنند، لذا نه تنها فعالیت دبیرخانه ضعیف‌تر نشده، بلکه قوی‌تر عمل می‌کند.

بائوج‌لاهوتی در رابطه با ثبات مدیریتی و عدم سلیقه‌ای عمل کردن مدیران مناطق تصریح کرد: در مجموع نگاه انتخاب مدیر در مناطق آزاد قابل قبول است. معمولا هیات مدیره و مدیرعامل را از افرادی انتخاب می‌کنند که سوابق مدیریتی قوی داشته باشند؛ برخی مدیران قبلا معاون وزیر یا وزیر و استاندار بوده‌اند و مسئولیتی مهمی در کشور داشته‌اند. با این حال در انتخاب مدیران مناطق آزاد باید دقت کنیم که افرادی را برگزینیم که تجربه بلند و کافی داشته باشند.

وی در رابطه با لایحه افزایش مناطق آزاد عنوان کرد: من مناطق آزاد را برای کشور فرصت می‌دانم، اما در صورتی که مناطق آزاد با نگاه صادرات‌محور حرکت کنند و بتوانند نقش خود را به گونه‌ای هدایت کنند که دنبال جذب سرمایه‌گذار در سرزمین اصلی باشند و شرایط را برای سرمایه‌گذار سهل کنند. سرمایه‌گذاران باید مواد اولیه را وارد کنند تا از آنجا بتوانند صادرات داشته باشند. اگر مناطق آزاد ما بتوانند نگاه صادرات‌محور داشته باشند، افزایش آنها نه تنها مشکلی ندارد، بلکه توسعه‌محور و به نفع اقتصاد کشور خواهد بود.

این نماینده مجلس تاکید کرد که لایحه افزایش مناطق بر روی هر منطقه می‌تواند متفاوت باشد، اما به اعتقاد بنده منطقه آزاد در جاهایی باید انتخاب شود که از نظر موقعیت، تمایلی برای سرمایه‌گذاری وجود داشته باشد.

وی گفت: اگر جایی را انتخاب کنیم که امکان صادرات وجود نداشته باشد، طبیعتا سرمایه‌گذاری و تاسیس منطقه آزاد در آنجا فایده ندارد؛ مثلا قشم و انزلی با توجه به ارتباطشان با کشورهای آسیای میانه می‌توانند فرصت خوبی باشند.

نماینده مردم لنگرود در مجلس خاطرنشان کرد: حمل و نقل، موضوع مهمی در صادرات است و می‌تواند در قیمت تمام‌شده کالا نقش داشته باشد و باید این موضوع نیز برای تشکیل مناطق آزاد جدید لحاظ شود.

بائوج‌لاهوتی تاکید کرد: اگر به بحث صادرات و فراهم شدن امکانات لازم برای سرمایه‌گذاری و سهل‌تر ‌شدن شرایط در برخی مکان‌ها دقت کنیم، می‌توانیم بگوییم که افزایش مناطق آزاد نیز می‌تواند نکته‌ای مثبت قلمداد شود.

وی در رابطه با راهکار مجلس درخصوص عملکرد بهتر مناطق آزاد گفت: مجلس جدید شاید نگاهی که در رابطه با مناطق آزاد دارد، خیلی مثبت نباشد و متاسفانه این موضوع را نیز تبلیغ می‌کنند؛ لذا باید دقت کرد و با ارزیابی دقیق، نمایندگان را توجیه اقتصادی کرد. اگر مجلسی‌ها توجیه شوند، قطعا در قانونگذاری و اصلاح قوانین کمک خواهند کرد.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در پایان در پاسخ به این سوال که مجلس جدید آیا راهکاری جهت حذف بیشتر بروکراسی اداری برای سرمایه‌گذاران دارد، اظهار داشت: در این رابطه باید دبیرخانه تلاش کند تا بتواند نمایندگان را توجیه کند، زیرا جز تعدادی محدود، اکثرا نمایندگان جدید هستند و در جریان امور نیستند. اگر اهداف اصلی مناطق آزاد و رویکرد مسئولان تبیین شود، ان‌شالله مجلس جدید نیز همراهی و همکاری لازم را برای فراهم کردن شرایط سرمایه‌گذاری سهل‌تر می‌کند.