وجوب تقویت پل ارتباطی رسانه با مناطق آزاد

به گزارش اخبار آزاد مناطق، هر چند طی سال‌های اخیر تلاش‌های گسترده‌ای در این مناطق توسط مسئولان مربوطه صورت گرفته است، اما به دلیل وضعیت فعلی اقتصاد کشور و اعمال شدیدترین تحریم‌ها باید بگوییم که مناطق آزاد نیز همانند سرزمین اصلی در شرایط سختی قرار دارند. شاید درک و حمایت ناکافی مسئولین از ظرفیت رسانه و عملکرد غیرحرفه‌ای رسانه‌ها، یکی از دلایلی باشد که به تحلیل رفتن توان اقتصادی مناطق در این سال‌ها دامن زده است.

محتاط بودن رسانه از انتشار اخبار مربوط به مناطق آزاد‌، عدم تصویرسازی مناسب از امکانات مناطق آزاد برای تبدیل آن مناطق به گزینه اول گردشگران و سرمایه‌گذاران خارجی و ناآشنایی با کارکردهای مناطق آزاد، یکی از لطمه‌های بزرگ به مناطق آزادی است که با قوانین دست و پاگیر دست و پنجه نرم می‌کند و دیدگاه مسئولان و تصمیم‌سازان نیز به آنان، معبر عبوری کشور از فشار تحریم‌ها و مسیری برای گذر از تنگنای اقتصادی نیست.

شاید شناخت دقیق کارکردهای مناطق توسط رسانه‌ها و انتشار اخبار صحیح و به‌روز در رابطه با عملکرد مدیریتی مناطق بتواند یکی از راهکارهای موثر در جهت توسعه و پیشرفت اقتصادی مناطق آزاد باشد؛ چراکه رسانه‌ها با طرح هوشمندانه مشکلات جامعه می‌توانند از تبدیل مخاطرات و چالش‌های جامعه به بحران‌ها پیشگیری نمایند.

البته که استفاده از ظرفیت رسانه و فراهم کردن بستری برای خبرسازی در مناطق آزاد وظیفه مسئولان و مدیران دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی نیز هست و امید است که ارتباطی قوی‌تر از آنچه که وجود دارد، میان اهالی رسانه و مناطق آزاد شکل بگیرد تا ظرفیت‌های مناطق به خوبی و بیش از گذشته به سرمایه‌گذاران شناخته و معرفی شود؛ زیرا هیچ توسعه‌ای بدون مشارکت آگاهانه‌، آزادانه و مسئولانه رسانه‌ای ممکن نیست‌.

در این گزارش با اصحاب رسانه و صاحب‌نظران این حوزه به گفت‌وگو نشستیم تا دیدگاه آنان را نسبت به عملکرد مناطق آزاد بشناسیم و صحبت‌هایشان را پیرامون اثرگذاری رسانه در جهت توسعه و پیشرفت مناطق بشنویم.

داوود پورصحت، فعال رسانه‌ای:

مناطق آزاد از خودشان شروع کنند

داوود پورصحت، فعال رسانه‌ای و سردبیر پیشین گروه میزگردهای خبرگزاری ایرنا، نگاه رسانه خود را نسبت به عملکرد مناطق آزاد تشریح کرد و درخصوص موفقیت این مناطق طی سال‌های اخیر برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و پیشبرد اهداف اقتصاد مقاومتی گفت: مناطق آزاد در ایران برخلاف سایر مناطق آزاد جهان، خارج از چارچوب‌های جهانی عمل می‌کنند و از این جهت نمی‌توان از آنها انتظارات یک منطقه آزاد با اشل بین‌المللی را داشت.

زیرا در دیگر مناطق دنیا بانک‌ها‌، بیمه‌ها و سایر ابزارهای سرمایه‌گذاری در سطح جهانی قرار دارند، ولی در ایران به دلیل مسائل و مشکلاتی نظیر تحریم‌ها و روابط ایران با جهان خارج، این شرایط اصولی پیش نمی‌رود و همه اینها در سرنوشت مناطق آزاد و حضور گسترده سرمایه‌گذاران با وجود برخی زمینه‌‌های بکر و پتانسیل‌های خوب در کشور تاثیرگذار بوده و این مقایسه به خوبی در سال‌های اول انقلاب با بعد از آن و دوره افزایش تحریم‌ها ارتباط مستقیم پیدا کرده است.

وی همچنین به این موضوع اشاره کرد که در کشور ما برخلاف دیگران، ابتدا مناطق آزاد ایجاد  شد و بعد به سراغ زیرساخت‌های آن رفته‌ایم و این برای یک سرمایه که ترس و فرار از ویژگی‌های صاحبان آنهاست، چندان مطلوب نبوده و متاسفانه کسی ریسک سرمایه‌گذاری در این مناطق را نمی‌پذیرد؛ چراکه در نزدیکی همین مناطق ما، مناطقی با زیرساخت‌ها و امکانات زیاد بدون مشکلات سیاسی وجود دارد که به مراتب مزایای آن بسیار بیشتر از ایران است.

پورصحت در پاسخ به اینکه آیا مناطق آزاد ما دچار بحران هستند و در مرحله مخاطره قرار دارند، گفت: سرنوشت مناطق هفتگانه آزاد ایران بیشتر به مسائل سیاسی گره خورده است و هر زمان که وضعیت اقتصادی و مبادلات ایران با دیگر کشورها بهبود داشته، این مناطق نیز رونق داشتند و هر زمان که تحریم‌ها افزایش یافتند، این مناطق نیز با بحران مواجه شدند‌.

این فعال رسانه‌ای تاکید کرد: در چنین شرایطی باید با افزایش برخی مزایای فعالیت در مناطق آزاد مانند معافیت‌های گمرکی و نظایر آن، زمینه حضور بیشتر سرمایه‌گذاران و مردم فراهم شود. باید تاکید داشت که اعمال هرگونه اقدامات مانند تدابیر سخت گمرکی‌، کنترل‌های متعدد و برخی محدودیت‌ها برای ورود کالاهای همراه مسافر و کنترل‌های سخت، نه تنها مناطق مزبور را از وضعیت کنونی خارج نمی‌کند، بلکه هر روز آنها را به نابودی بیشتر می‌کشاند.

وی در پاسخ به سوالی دیگر مبنی بر اینکه درک و حمایت و ناکافی مسئولان از ظرفیت رسانه‌ها و گاهی سیاسی‌کاری خود رسانه چقدر باعث می‌شود که این مخاطره به بحران تبدیل شود، اظهار داشت: در نظر داشته باشید که اگر هفت منطقه آزاد ایران در کنار مناطق ویژه اقتصادی هر کدام کارکردهای خود را به خوبی انجام دهند و با تمام ظرفیت و توانایی‌های موجود کار کنند و نتایج آن با تغییر آمارهایی مانند نرخ بیکاری‌، افزایش تولید ناخالص ملی و نظایر آن نمایان شود، آن وقت دیگر نیازی به این نیست که رسانه‌ها به این موضوع بپردازند‌.

این فعال رسانه‌ای تاکید کرد: در چنین صورتی خود رسانه‌ها از تهیه مطلب در این ارتباط استقبال می‌کنند و این خود مناطق آزاد هستند که باید شرایط را آماده برای ارائه انواع اطلاعات به رسانه‌ها کنند؛ ولی به دلیل آنکه در حال حاضر به خاطر وجود مشکلاتی در این مناطق استقبالی نمی‌شود و مردم نیز به علت مسائل و مشکلات مالی و نبود صرفه اقتصادی برای رفت و آمد به مناطق تمایلی ندارند، نمی‌توان از رسانه‌ها هم انتظار داشت که گزارش‌هایی از این مناطق تهیه کنند؛ چراکه آنان نیز براساس میل و تمایلات مخاطبان اقدام به تهیه گزارش و خبر می‌کنند و اگر دست به چنین گزارشاتی بزنند و مخاطب نداشته باشند، می‌توان گفت به نوعی خلاف انتظار مخاطبان عمل کردند و رفته‌رفته در صورت ادامه چنین وضعی، مخاطبان خود را از دست می‌دهند.

پورصحت، بهترین راهکار برای توجه رسانه‌ها به مناطق آزاد را ایجاد رونق در این مناطق با روش‌های مختلف‌، حذف برخی قوانین دست و پاگیر برای رقبت بیشتر مردم جهت رفت و آمدها به مناطق و ایجاد جذابیت‌های خاص برای سفرهای گردشگری دانست‌.

وی در پاسخ به اینکه نقش رسانه‌ها در توسعه همه‌جانبه مناطق آزاد چقدر موثر است، گفت: اگر دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی به دنبال این است که از نقش رسانه‌ها در توسعه همه‌‌جانبه استفاده کند، ابتدا باید از خود شروع کرده و با فراهم کردن بسترهای لازم و استفاده از تجارب بین‌المللی در این زمینه، شکوفایی هر چه بیشتر آنها را رقم بزند؛ در چنین صورتی این رسانه‌ها هستند که گوی سبقت را از یکدیگر برای تهیه گزارش خواهند ربود و موضوع درست برعکس امروز می‌شود.

این فعال رسانه‌ای تصریح کرد: اکنون باید در نظر داشت که بسیاری از سرمایه‌گذاران در مناطق آزاد با تمام ظرفیت و توان فعالیت نمی‌کنند و یا این که به دلیل وجود مشکلات، سرمایه‌های آنان راکد مانده و نمی‌توانند از نتایج آنها بهره‌مند شوند که البته در صورت ادامه چنین وضعیتی نباید انتظار داشت که کسی در این میدان پرخطر قدم بگذارد‌.

پورصحت در پایان تاکید کرد که سرمایه‌دار و سرمایه، ترسو هستند و تمایل دارند تا در جایی گام گذارند که دارای افق روشنی بوده و منافع آن در کوتاه‌مدت برایشان محسوس شود.

مدیر مسئول روزنامه عصر اقتصاد:

به تحلیل رفتن فضای اثرگذار رسانه

مدیرمسئول روزنامه عصر اقتصاد نیز نگاه رسانه خود را نسبت به عملکرد مناطق آزاد تشریح کرد و درخصوص موفقیت این مناطق طی سال‌های اخیر برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و نقش رسانه در این رابطه گفت: ما به عنوان رسانه تلاش‌مان این بود که برای حل مشکلات فضای جذب سرمایه‌گذاری فارغ از هویت داخلی و خارجی‌اش تلاش کنیم و برداشتن موانع فضای کسب و کار و بهبود شرایط آن که هر کدام عناوین قانونی و سرفصل‌های مختلفی دارند و دستگاه‌های مختلفی آن را دنبال می‌کند را در دستور کارمان به عنوان رسانه قرار دادیم و البته هم به آن پرداختیم و دیدگاه‌ها را مطرح کردیم.

اما آنچه که در عمل رخ داده متاسفانه با اهداف و شعارهای مطرح شده از طرف مقام معظم رهبری از یکسو و از سمت دیگر تلاش‌هایی که ما رسانه‌ای‌ها کردیم، همخوانی ندارد و شرایط مختلفی هم می‌توان برایش در نظر گرفت.

علی پاکزاد در پاسخ به اینکه چقدر افزایش کمی مناطق آزاد برای رسانه شما مهم بوده است، اظهار داشت: خیلی موافق افزایش کمی مناطق نیستیم و تاکیدمان این است که با تلاش، پتانسیل مناطق فعلی را بالفعل کنیم و با ارتقاء توانمندی همین مناطق موجود بتوانیم به نتیجه اولیه حداقلی برسیم؛ زیرا هنوز مناطق آزاد به رغم تلاش‌هایی که در دبیرخانه شورا و ریاست‌های مختلفی که در این سال‌های اخیر در این مناطق مستقر شدند، صورت می‌گیرد، اما می‌بینیم که هنوز ظرفیت‌ها مورد استفاده قرار نگرفتند و دلیلش هم به آن برمی‌گردد که چهارچوب‌های سیاست خارجی و اقتصادی که باید مکمل و متمم آنچه که در مناطق آزاد شکل می‌گیرد باشد، دچار اخلال و شکست هستند و تا زمانی که آنها ساماندهی نشوند، نمی‌توانیم انتظاری داشته باشیم.

وی ادامه داد: تا زمانی که در فضای واقعی اقتصاد کشور شاهد بهبود درست و حسابی برای سرمایه‌گذاری نباشیم، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که در کلیت و در مناطق آزاد هم اتفاق جدی هم بیفتد.

مدیرمسئول روزنامه عصر اقتصاد در پاسخ به اینکه با وجود قوانین حمایتی و مزیت‌هایی که برای سرمایه‌گذار وجود دارد، آیا در مناطق آزاد دچار بحران هستیم و یا در مرحله مخاطره قرار داریم؛ اظهار کرد: مشخصا در یکی دو سال اخیر به دلیل کارکرد ناقص مناطق، رویکرد وارداتی‌اش پررنگ شد؛ هر چند نمی‌توان به حق یا ناحقش را قضاوت کرد، زیرا هر منطقه با منطقه دیگر متفاوت است؛ اما در مجموع اتفاقی که افتاد همان مزیت‌های نسبی که از پیش برای این مناطق و جذب سرمایه‌گذاری در نظر گرفتند، توسط قانونگذاران و سیاستگذاران در بخش‌های مختلفی به صورت موقت یا طولانی مدت نقض شد‌.

چه در فضای وارداتی و چه فضای تشویق کننده مالیاتی شاهد آن هستیم که خیلی مصوبات در زمینه اجرا، مطابق آن چیزی که در کاغذ اتفاق می‌افتد و ثبت شده‌اند، نیست؛ بنابراین نمی‌توان انتظار داشت که در این فضا شاهد باشیم که کارکرد مناطق آزاد به عنوان فضای تسهیل کننده سرمایه‌گذاری با آن مشوق‌ها به نتیجه برسد.

پاکزاد در پاسخ به سوالی دیگر مبنی بر اینکه درک و حمایت و ناکافی مسئولان از ظرفیت رسانه‌ها و گاهی سیاسی‌کاری خود رسانه چقدر باعث می‌گردد که شرایط مناطق آزاد به حالت بحران تبدیل شود، گفت: در این سال‌ها به دلیل بدسلیقگی‌هایی چه از جانب خود رسانه چه از طریق آنچه که در سیاستگذاری‌ها و فضای بازار دیکته شده است، شاهد تحلیل رفتن فضای موثر رسانه هستیم‌.

ریزش مخاطب یا فضاهای دیگر، نمود عینی این مسئله است. اگر بخواهیم صادقانه صحبت کنیم و در این زمینه بی‌طرفانه ارزیابی کنیم، در این فضای تحلیل رفته متاسفانه شاهد هستیم که رسانه‌ها به جای آنکه رکن چهارم دموکراسی محسوب شوند و یا ابزارهایی که بتواند ظرفیت‌های اقتصادی را عینیت ببخشند و تقویت و تشویف کنند، تبدیل به ابزار شدند‌. آن چیزی که دارد اتفاق می‌افتد، اتفاق تلخی است که از فضای کلی اقتصاد کشور و سیاستگذاری‌های کلان نشات می‌گیرد و بازخوردش عدم کارایی و عدم توان ایفای نقش واقعی رسانه است.

وی در پاسخ به اینکه مهم‌ترین گامی که رسانه‌ها برای جلوگیری از این بحران می‌توانند بردارند چیست، اذعان نمود: اول اینکه رسانه‌ها استقلال فکری و قلم داشته باشند و در کنار این فضا بتوانند به نوعی ابزارهای رسانه‌ای خود را تقویت و به‌روزرسانی کنند تا به نحوی توان بروز داشته باشند، آن موقع می‌توانیم به ایفای نقش بپردازیم‌. مناطق آزاد یا بخش‌های دیگر هم جزئی از این فضا هستند.

این فعال رسانه‌ای در پاسخ به اینکه برای استفاده بهینه از ظرفیت‌های مناطق آزاد چقدر مسئولان مناطق از رسانه‌ها استفاده می‌کنند، اظهار داشت: یک نکته کلی را متاسفانه شاهد هستیم که در مناطق آزاد نمی‌توان ساختار مدیریت را گزینش کرد؛ یک فرهنگ و شاکله‌ای در انتخاب مدیران ما وجود دارد که باعث می‌شود در این گزینش افرادی وارد مدیریت شوند که یا علاقه‌ای به رسانه ندارند یا سواد رسانه‌ای کافی ندارند.

بنابراین این عدم آشنایی با رسانه یا تلخ‌تر، بی‌سوادی رسانه‌ای حتی از طریق مدیران روابط عمومی یا رابط‌های خبری و مشاورین هم نتوانست کامل برطرف شود؛ چراکه یک طرف زمین بازی مدیرانی هستند که سهم چندانی برای رسانه‌های مختلف در نظر نمی‌گیرد. شفاف‌تر بگویم، مدیری که در فضای سیاسی گزینش می‌شود، در نهایت در فضای سیاسی پاسخگوی رسانه‌های جناحی خواهد بود که از خود آن جناح است. ولی آن موقع به این نگاه نمی‌شود که ابزار رسانه چقدر می‌تواند برای مخاطب یا پیشبرد اهدافی که آن دستگاهی که فرد به عنوان مدیرش انتخاب شده، استفاده کند.

کارکرد رسانه اکنون برای مدیران بیشتر مثل ابزار دفاع شخصی است تا ابزاری برای نیل به اهداف سازمان یا نهادی که مسئولیت مدیریت را دارد.

سردبیر اقتصادی خبرگزاری ایسنا:

عملکرد خبری رسانه فایده ندارد

سردبیر اقتصادی خبرگزاری ایسنا نیز نگاه رسانه خود را نسبت به عملکرد مناطق آزاد تشریح کرد و درخصوص موفقیت این مناطق طی سال‌های اخیر در جذب سرمایه‌گذاری خارجی و نقش رسانه در این رابطه گفت: با توجه به موضوع تحریم‌ها، بحث سرمایه‌گذاری خارجی با مشکلات عدیده‌ای مواجه شد و یکی از راه‌هایی که می‌شود به جذب سرمایه امیدوار بود، استفاده از ظرفیت مناطق آزاد است.

در این راستا یعنی جذب سرمایه، یکسری اقداماتی انجام شده که با وجود اعمال تحریم‌های شدید اما باز هم امیدوار کننده است. هر چند که ظرفیت‌ها برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی بیش از اینهاست، ولی همین وضع و استفاده از ظرفیت‌های موجود، قابل قبول است‌.

مشکلی که در مورد رسانه‌ها در رابطه با پوشش اخبار مناطق آزاد وجود دارد، این است که دیدگاه، افکار و اذهان عمومی این است که مناطق آزاد صرفا عاملی برای واردات است؛ یعنی مناطق آزاد در ذهن مردم به عنوان عامل یا مکانی برای واردات کالا شناخته شده است. این ایراد در وهله اول به خود تشکیلات مناطق آزاد برمی‌گردد که نتواسته در اذهان و جامعه این را جا بیندازد که فعالیت‌های مناطق آزاد صرفا واردات کالا نیست، بلکه در مناطق بحث تولید نیز انجام می‌شود و با توجه ویژگی‌ها و مزیت‌هایی که در مناطق وجود دارد، به طور حتم تولید مقرون به‌صرفه‌تر و با سودآوری بیشتری همراه است‌.

حسین غلامی در ادامه اظهار داشت: دومین ایراد به رسانه‌ها بازمی‌گردد که آنها هم در این موضوع خیلی خوب ورود نکردند. شاید دلیل اصلی این باشد که خود رسانه هم دیدگاهش این است که مناطق آزاد با تفکر و هدف واردات کالا فعالیت می‌کنند؛ اگر این فرهنگ درست شود و راجع‌به فعالیت‌های تولیدی که در مناطق آزاد صورت می‌گیرد اطلاع‌رسانی شود و اگر بر جذابیت و شرایطی که برای تولید در مناطق آزاد فراهم شده، بیشتر کار شود؛ به نظر می‌رسد که انگی که به مناطق آزاد مبنی بر اینکه صرفا واردات کالا انجام می‌شود و به ویژه در مورد قاچاق کالا همیشه انگشت اتهام به سمت مناطق آزاد است را بتوان برطرف کرد.

وی در پاسخ به اینکه نگاه رسانه‌ شما نسبت به توسعه کمی مناطق آزاد چگونه است، اذعان نمود: اگر قرار بر این باشد که کل کشور را به ویژه مناطق معمولی را به عنوان منطقه آزاد قرار دهیم، خیلی کار معقول و صحیحی نیست. ایجاد منطقه آزاد باید هدفمند و با مطالعات انجام شود. ما مناطقی داریم ‌که وسعت زیادی دارند، ولی در نهایت عملکردشان در نگاه اول به نظر می‌رسد که آنقدری نیاز نبوده که وسعت داشته باشند.

تعداد مناطق آزاد اگر بیشتر از این شود به شرط آنکه اهداف و برنامه‌هایش برای افکار عمومی مشخص شود و مردم باور و قبول کنند که مناطق آزاد صرفا کارکردشان بحث واردات کالا نیست، طبیعتا می‌تواند حائز اهمیت باشد؛ منتها در شرایط فعلی و با این وضعیتی که اکنون داریم، افزایش مناطق آزاد نمی‌تواند هدف اقتصادی را برای مردم برآورده کند.

غلامی در پاسخ به اینکه آیا با وجود مزیت‌های سرمایه‌گذاری، مناطق آزاد در شرایط بحران و مخاطره قرار دارند، گفت: خیر؛ چنین فرضیه‌ای باطل است؛ زیرا قوانین مربوط به مناطق آزاد خوب و کافیست، اما مشکل مناطق آزاد این است که مسئولان در مناطق خیلی از ظرفیت‌های موجود به خوبی استفاده نمی‌کنند‌.

سردبیر اقتصادی خبرگزاری ایسنا در پاسخ به سوالی دیگر مبنی بر اینکه درک و حمایت ناکافی مسئولان از ظرفیت رسانه‌ها و در کنار سیاسی‌کاری رسانه‌ها چقدر باعث می‌شود که شرایط مناطق آزاد به حالت بحران تبدیل گردد، تصریح کرد: این موضوع خیلی می‌تواند اثرگذار باشد؛ چراکه طیف مافیای واردات و قاچاق به طور حتم بیکار نمی‌نشیند و برای آنکه عملکرد خود را توجیه کنند، اتهام را به سمت مناطق آزاد وارد می‌کنند؛ اتهاماتی مبنی بر اینکه واردات غیررسمی از مناطق آزاد انجام می‌شود و در موارد مختلف هم می‌بینیم که هر از چندگاهی این فشار روی مناطق آزاد وارد می‌شود و متاسفانه چون اطلاع‌رسانی خوبی هم از سوی مناطق آزاد به مردم صورت نگرفته، این موضوع بسیار اثرگذار و باورپذیر است‌.

بخش عمده مردم کشور اکنون این تفکر و تصور را به واسطه طیف مافیا دارند که قاچاق کالا از مناطق آزاد صورت می‌گیرد، در حالی که واقعیت چیزی دیگر است‌. رسانه‌ها هر چقدر هم پافشاری کنند که چنین چیزی صحت ندارد و آمار بدهند، چون هدفگذاری که از طریق این افراد درخصوص فشار به مناطق آزاد برای توجیه عملکردشان شده‌، به نظر می‌رسد اثربخشی آنان خیلی بیشتر است.

به هر حال این را ما رسانه‌ای‌ها می‌دانیم که تیترهای زرد، تیترهای غیراصولی هستند؛ ولی آنچه در عمل می‌بینیم تیترهای زرد معمولا تیترهای اثرگذار هستند و کارکردشان خیلی بیشتر از تیترهای دیگر است.

در مناطق آزاد نیز این رویه حاکم است؛ یعنی اتهاماتی که به مناطق آزاد زده می‌شود با توجه به شرایطی که در آن به لحاظ اطلاعات قرار داریم، همیشه تاثیرگذار است، هر چقدر هم که گفته شود که مناطق آزاد چنین کارکردی ندارند و چنین اتفاقی در آن نمی‌افتد و مشکل جایی دیگر است، اما متاسفانه تاثیر این موضوع به قدری بالاست که نمی‌توانیم به راحتی آن را زیرسوال ببریم یا اهداف گرداننده را برملا کنیم.

این فعال رسانه‌ای در پاسخ به اینکه رسانه‌ها چه نقشی در مسیر توسعه اقتصادی مناطق آزاد می‌توانند ایفا کنند، اظهار کرد: رسانه‌ها تا زمانی که توجیه نباشند، نمی‌توان از آنها انتظار خیلی زیادی داشت؛ در شرایطی که اکنون قرار داریم و با توجه به هجمه‌هایی که علیه مناطق آزاد از بعد واردات و قاچاق کالا وارد می‌شود، عملکرد خبری رسانه فایده ندارد؛ اینکه رسانه بیاید و بگوید چنین چیزی نیست و واردات صورت نمی‌گیرد، قابل قبول نیست؛ چراکه باید با عدد و آمار و مستدل صحبت شود‌.

متاسفانه این اطلاعات در اختیار رسانه‌ها نیست؛ گذشته از آن، هجمه‌ای که نسبت مناطق آزاد وجود دارد، باعث می‌شود خود رسانه‌ها احتیاط کنند؛ به عنوان مثال در مورد خودرو هر چقدر رسانه‌ها اطلاع‌رسانی کنند و مزایایی که برای اقتصاد کشور از بعد رشد اقتصادی و ارزش افزوده دارد را پررنگ کنند، ولی آنقدر شرایط و فشار و هجمه علیه خودرو در میان مردم و اذهان وجود دارد که خود رسانه‌ها جرات نمی‌کنند وارد این مسائل برای روشنگری شوند، زیرا رسانه هم متهم به حمایت از خودروسازان خودروهایی که از کیفیت بالایی برخوردار نیستند، می‌شوند. به

همین دلیل رسانه به تنهایی نمی‌تواند کار خاصی درخصوص مناطق آزاد برای ایجاد فرهنگ‌سازی داشته باشند؛ به شرطی که ابتدا دیتا، اطلاعات و خوراک از طریق خود مناطق آزاد به صورت هدفمند در اختیار رسانه‌ها داده شود.

در واقع رسانه‌ها باید نسبت به عملکرد مناطق آزاد توجیه شوند و بعد برنامه‌ریزی کنند در جهت اینکه چطور می‌شود با نوع اطلاعات و گزارش‌هایی که به مخاطبان می‌دهند، این دیدگاه را تغییر دهند.

مدیر مسئول پایگاه خبری نامه‌نیوز:

شناخت درست رسانه نسبت به کارکردهای مناطق آزاد

مدیر مسئول پایگاه خبری نامه‌نیوز هم در این گزارش نگاه رسانه خود را نسبت به عملکرد مناطق آزاد تشریح کرد و درخصوص موفقیت این مناطق طی سال‌های اخیر در جهت جذب سرمایه‌گذاران خارجی و نقش رسانه در این رابطه گفت: بحث جذب سرمایه‌گذاری خارجی، کلان و حاکمیتی است و ما بعد از چهل سال نتوانستیم این را حل کنیم و خیلی جاها با موانعی روبه‌رو بودیم‌‌.

به هر حال موضوع جذب سرمایه‌گذار را به مناطق آزاد بردیم و سعی کردیم‌ قوانین را تسهیل کنیم؛ ولی واقعیت این است که قوانینی که وجود دارد، همچنان ‌قوانین سرزمین اصلی است؛ یعنی سرمایه‌گذار خارجی همان پروسه و بروکراسی که در سرزمین اصلی طی می‌کند، در منطقه آزاد نیز دارد و این خود مانعی بزرگ است‌.

در مصاحبه‌هایی که ما با سرمایه‌گذاران خارجی در سفر به مناطق آزاد داشتیم، عموما گلایه‌هایی وجود داشت مبنی بر اینکه که در مناطق بروکراسی زیاد و همکاری‌ها کم است‌. واقعیت آن است که نتوانستیم چه در سرزمین اصلی و چه در مناطق آزاد قوانین را طوری تسهیل کنیم که سرمایه‌گذار خارجی بیاید، جذب شود و بخواهد کار کند‌.

مسئله دیگر نیز که سهیم است، شرایط تحریمی کشور و عدم امنیت سرمایه‌گذار است؛ یعنی سرمایه‌گذار نمی‌داند در این اوضاع تحریم چه اتفاقی می‌افتد و سرمایه‌گذاران خرد و کلان خارجی در دور جدید تحریم‌ها از کشور رفتند و این خود پیام بدی است؛ هر چقدر هم تلاش شود، تا وقتی که ما نتوانیم بحث سرمایه‌گذار خارجی و بروکراسی و شرایط تحریمی و عدم امنیت را حل کنیم، با مشکل مواجه می‌شویم.

علی‌رغم این موانع، ما می‌توانیم با جذب سرمایه‌گذار از کشورهای منطقه و با تسهیل قوانین و حمایت‌های جدی از سرمایه‌گذار موفق عمل کنیم و مناطق آزاد نیز در این رابطه تا حدودی توانسته موفق باشند. در بسیاری از مناطق مثل ارس یا جاهایی دیگر دیدیم که سرمایه‌گذار خارجی وارد شده، البته خرد بودند، ولی در مجموع می‌توانیم بگوییم با توجه به شرایط‌، عملکرد مناطق بد نبوده است.

درخصوص اینکه رسانه ما چقدر توانسته در جذب این موضوع کمک کند، باید بگویم ما یک مطلبی درخصوص مناطق آزاد تولید می‌کنیم و دیده هم می‌شود، منتها جذب سرمایه‌گذار برای رسانه‌ای است که چندزبانه است و نیازمند همکاری‌های بین‌المللی حتی با رسانه‌هایی که در کشور مقصد سرمایه‌گذار جذب می‌کند، است. تولید محتوا نیز به زبان کشور مقصد باید باشد و این نیازمند هماهنگی است. رسانه ما در این خصوص صرفا چند مطلب تولید کرده، اما اینکه مطلب ما دیده و ترجمه شود، نیازمند بازاریابی قوی است تا مطالب داخلی ما در کشورهای مقصد ترجمه و دیده شود‌.

پورمحمدی در پاسخ به اینکه نگاه رسانه‌ شما نسبت به توسعه کمی مناطق آزاد چگونه است، اظهار داشت: به شخصه تیم خبری و اقتصادی ما با افزایش کمی مناطق آزاد مخالف هستند؛ به عقیده بنده مشکلی ما ‌که داریم این است که یک مقدار نگاه کمی‌مان غالب بر نگاه کیفی است.

سوال من در مورد تعداد مناطق این است که آیا ما توانستیم از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌هایی که در مناطق فعلی وجود دارد، استفاده کنیم؟ ما کیش را ایجاد کردیم برای آنکه آنجا مقصد گردشگری شود، اما چقدر توانستیم آنجا را توسعه دهیم؟ چقدر توانستیم در شرایط تحریمی توریست خارجی داشته باشیم تا برایمان ارزآوری داشته باشد‌؟ چقدر توانستیم از همین کشورهای منطقه توریست به ارس و چابهار بیاوریم؟

لذا ما باید نگاهمان را عوض کنیم. ظرفیت گردشگری، تولید و زیرساخت در خیلی از این مناطق دیده نشده است. در ماکو هنوز زیرساخت‌ها فراهم نیست، در حالی که ما ارتباط تجاری‌مان با ترکیه خیلی زیاد است، اما هنوز خیلی از زیرساخت‌ها آماده نشده است. به قدری امکان ایجاد معدن و کارخانه سنگ‌بری و… در این منطقه وجود دارد که قابل تصور نیست؛ آن وقت ما دنبال این هستیم که یکسری مناطق دیگر را ایجاد کنیم و آنها را هم زخمی کنیم‌.

باید تمرکز پویا روی مناطقی که وجود دارد، داشته باشیم و از تمام ظرفیت‌ها استفاده کنیم و بعد به سراغ توسعه کمی برویم.

مدیر مسئول پایگاه خبری نامه‌نیوز در پاسخ به سوالی دیگر مبنی بر اینکه درک و حمایت ناکافی مسئولان از ظرفیت رسانه‌ها و بعضا سیاسی‌کاری رسانه‌ها ‌چقدر باعث می‌شود که شرایط مناطق آزاد به حالت بحران تبدیل شود، گفت: مناطق آزاد ما دچار بحران نیستند؛ واقعیت این است که مناطق آزاد در دولت یازدهم و دوازدهم پیشرفت‌های خوبی در زمینه تولید، زیرساخت و گردشگری داشتند.

تعریف منطقه آزاد برای خیلی‌‌ها جزیره کیش بود، بعد نهایتا قشم شد که خریدی انجام می‌گرفت و حیات خلوتی شده بود برای دولت‌ها تا بتوانند یکسری کارهای مالی و مراودات را از طریق این مناطق انجام دهند.

اما واقعیت این است که دولت یازدهم و دوازدهم با توجه به بازدیدهایی که مدیریت مناطق برای رسانه‌ها صورت داده بود، در حوزه زیرساخت‌، تولید و  گردشگری موفق بودند و انقلابی در این زمینه صورت گرفت و عزم جدی ایجاد شد که ما این مناطق را توسعه دهیم و این توسعه هم چندجانبه بوده است، یعنی در قشم می‌بینیم همزمان گردشگری، توسعه زیرساخت و تولید انجام و در نظر گرفته شده است. در چابهار انقلابی صورت گرفت و در این شرایط تحریمی توانست این منطقه از تحریم‌ها مستثنی شود و اگر توسعه و زیرساخت و کارهایی انجام نشده بود، نمی‌توانستیم از این فضا استفاده کنیم‌.

وی تاکید کرد: در قشم هم کارهای مهمی از لحاظ زیرساخت صورت گرفته که قبلا نبود؛ در نتیجه نمی‌توان گفت مناطق آزاد دچار بحران شدند و یا در مرحله مخاطره قرار دارند، اگر تحریم‌ها نبود و شرایط سال‌۹۶ را داشتیم، اکنون شاهد ورود و حضور سرمایه‌گذارها چه داخلی و خارجی به مناطق بودیم.

پورمحمدی راهکار موفقیت را اینگونه ذکر کرد: مناطق آزاد باید وابستگی خود را به سرزمین اصلی و قوانین سرزمین اصلی کمتر کنند تا بتوانند در جذب سرمایه‌گذار خارجی حتی توریست داخلی و خارجی موفق باشند؛ البته طبیعی است اینکه بخواهد وابستگی کم شود و استقلال پیدا کند‌، مقاومت‌ها از سوی قانونگذار و مسئولین وجود دارد که اگر قوانین مستقل و تسهیل شود، ممکن است استقلال خصوصا در مناطق مرزی از نظر امنیتی برای حاکمیت کشور ناامنی محسوب شود؛ اما رسانه اینجاست که باید وارد شود.

اینکه رسانه چه کمکی می‌تواند کند، باید بگویم اولا در انعکاس کارهایی که انجام شده در این چند سال باید کمک کند؛ واقعیت این است که مردم خیلی‌ها نمی‌دانند در مناطق چه اتفاقی افتاده؛ اینجا باید از ظرفیت رسانه استفاده شود.

این فعال رسانه‌ای تصریح کرد: کارهای بسیار زیادی در مناطق صورت گرفته و روابط عمومی‌ها تلاش‌های زیادی کرده‌اند، ولی واقعا آن طور که شایسته و بایسته بوده، کار رسانه‌ای انجام نشده است و هنوز جای کار دارد و ثانیا ما باید با توجه به نگاه ماهوی به مناطق آزاد و وظیفه‌ای که قرار بوده داشته باشد، کمک رسانه‌ها هم برای استقلال بیشتر مناطق و رفع موانع موجود برای این استقلال داشته باشیم.

البته این خلا را سازمان‌های مناطق به خوبی شناسایی کرده‌اند، سفرهایی که مدیران رسانه و بعضا نمایندگان مجلس به این مناطق داشتند، بسیار مفید بوده است؛ اما مشکل اینجاست که بعد از پایان این سفرها چه از سمت رسانه و چه سازمان‌های مناطق این پیگیری‌ها انجام نشده و این مطالبه خواسته نشده و به رسانه دیتا داده نشده است‌. این ارتباط طبیعتا اگر بیشتر شود، حتما مفید واقع خواهد شد‌.

وی در پاسخ به اینکه نقش رسانه در توسعه همه‌جانبه مناطق آزاد چقدر موثر است، اظهار داشت: اولین گام این است که مناطق آزاد را بشناسیم؛ در واقع مدیران رسانه و خبرنگاران اقتصادی به خوبی مناطق آزاد را بشناسند؛ البته ساز و کارهایی انجام شده و در مقطعی هم اطلاعات داده شده است، اما مشکل اینجاست که اطلاعات به‌روزرسانی نمی‌شود، مثلا نمی‌دانم کارخانه‌ای که در چابهار بوده، چه وضعیتی دارد و یا اینکه الان بحث آبرسانی در روستا به کجا رسیده است. اگر فضایی ایجاد شود که این اطلاعات به‌روز گردد، قطعا رسانه‌ها هم کمک می‌کنند. حداقل رسانه ما انگیزه کافی دارد که اگر اطلاعات داده شود، به نشر اخبار و گزارش‌ها بپردازد.

اما مسئله مهمی که وجود دارد و باید شفاف گفته شود، این است که رسانه‌ها خودشان دچار بحران مالی هستند و باید انگیزه کافی برای تولید اخبار و انتشارش داشته باشند؛ این مستلزم ایجاد کارگروه رسانه که تولید و انتشار اخبار را در دستورکار داشته باشد، است.

در واقع باید فضایی ایجاد شود که روابط عمومی سازمان‌های مناطق آزاد، ماهی یکبار جلسه‌ای با مدیران رسانه داشته باشند، یکسری اطلاعات داده و تولیدات خواسته شود و بعد از آن هم بالاخره در مناطق آزاد شرکت‌های تولیدی هستند و می‌توان از ظرفیت‌های تبلیغاتی آنها استفاده کرد. قرار نیست مناطق آزاد هزینه مستقیمی به رسانه بدهد، بلکه از ظرفیت‌ شرکت‌هایی که آنجا هستند، استفاده کند و به طریقی ارتباط بین رسانه را تقویت کند. این راه حلی است که شدنی است و می‌تواند کمک کننده باشد.

پورمحمدی در پاسخ به سوالی دیگر مبنی بر اینکه مسئولان مناطق آزاد چقدر از ظرفیت رسانه‌ها استفاده کرده‌اند، اذعان نمود: نگاه مدیران متفاوت است، برخی از مدیران درک درستی از ظرفیت رسانه پیدا کرده‌اند، خصوصا شبکه‌های اجتماعی که در اختیار رسانه‌های رسمی است و در این زمینه موفق بودند؛ اما به نظر می‌آید که از این طرف ما رسانه‌ای‌ها هم خیلی سعی نکردیم خودمان را آماده کنیم و بگوییم که ما این ظرفیت و امکانات را داریم. روابط عمومی سازمان‌های مناطق آزاد هم باید به درک ظرفیت‌ها و واقعیت‌های رسانه‌ها کمک کند، خصوصا فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی که مهم‌تر است.

مدیر مسئول پایگاه خبری نامه‌نیوز در پایان تاکید کرد: با توجه به وضعیت دلار، گرانی و بیماری کرونا، سفرهای خارجی فعلا غیرممکن شده است، لذا مردم مقاصد داخلی را برای سفر انتخاب می‌کنند؛ اما چقدر از مناطق آزاد شناخت وجود دارد؟ چقدر مناطقی که جدیدا اضافه شده و یا توسعه پیدا کرده‌اند مثل چابهار، از رسانه‌ها استفاده می‌کنند؟ این خلایی است که وجود دارد. در بحث سرمایه‌گذاری نیز همین است؛ سرمایه‌گذار نمی‌داند چه فرصت‌ها و تسهیلاتی در این مناطق وجود دارد، لذا این کانال ارتباطی قطعا رسانه است؛ بنابراین برای آن که کار رسانه انجام شود، باید این پل ایجاد گردد.

سردبیر استان‌های روزنامه همشهری:

مناطق آزاد باید بستر خبرسازی فراهم کنند

سردبیر استان‌های روزنامه همشهری، نگاه رسانه خود را نسبت به عملکرد مناطق آزاد تشریح کرد و درخصوص موفقیت این مناطق طی سال‌های اخیر در جهت جذب سرمایه‌گذاری خارجی و نقش رسانه در این رابطه گفت: مناطق آزاد برای کشورهایی که مشکلات تحریم دارند و مثل  ما ورود سرمایه به سختی در آنجا انجام می‌شود یا توزیع سرمایه در داخل کشور با مشکلاتی روبه‌رو است، بسیار موثر است؛ حتی در کشورهای مختلفی که درگیر تحریم و مشکلات اقتصادی نبوده‌ا‌ند نیز وجود مناطق آزاد در جذب سرمایه‌گذار و توسعه اقتصادی بسیار موثر بوده است.

طبیعتا این مناطق دو بخش هم دارند، مناطق آزاد تجاری و صنعتی؛ هر دوی اینها در ۸منطقه برای کشور ما از دهه‌۷۰ به این طرف شکل گرفت، اما اینکه موفق بوده یا نه، باید بگویم این موفقیت قابل توجه نبوده است؛ هر چند که استعداد قابل توجهی در این رابطه داشته و توانستند تا حدودی رغبت‌هایی را برای برخی سرمایه‌گذاران ایجاد کند.

ولی به یک دلیل روشن مناطق آزاد ما هنوز در ابتدای کار قرار دارند؛ دلیل اصلی این است که یک توافق جامع در نظام سیاسی و به ویژه بخش‌های دولتی درخصوص کارکرد مناطق آزاد وجود ندارد.

ما در خیلی از این مناطق می‌بینیم که مناطق آزاد کار خودشان را می‌کنند، اما نهادهای دولتی مثل استانداری، فرمانداری و یا شهرداری‌ها نیز کار خود را پیش می‌برند و گاهی می‌شود که به رغم استعداد و ظرفیت مناطق آزاد برای توسعه و پویایی آن منطقه، با موانعی روبه‌رو می‌شوند که این موانع ناشی از آن است که استاندار یا شهردار فکر می‌کند که اگر قرار به ترقی یا رشد است، باید درون‌سرزمینی باشد؛ در واقع آنها منطقه آزاد را برون‌سرزمینی می‌دانند.

مسئولان منطقه آزاد نیز معتقدند که حضور تاثیرگذاری در توسعه مناطقی که در اختیارشان است، دارند و موانع گمرکی و نظارت‌های ورود و خارج کالا که زیر نظر دولت قرار دارد، باعث سختی کار در جریان فعالیت کارشان می‌شود. مناطق آزاد بیشتر عکس‌العمل و واکنشی بوده به وضعیت تحریمی که در کشور حاکم است و قرار بود که خلا سرمایه‌گذاری را مرتفع کند؛ اما علی‌رغم اینکه برخی مناطق ما مثل قشم یا چابهار تا حدودی توانستند از این مانع به شکلی عبور کنند و نقش تاثیر‌گذاری داشته باشند، اما هنوز شاهد عبور از وضعیت نامطلوب نیستیم.

جلال خوش‌چهره‌ تاکید کرد: البته بسیاری از مناطق را از نزدیک دیدم و شاهد فعالیت مجدانه مدیران بودم که در تلاش هستند تا تاثیر توسعه‌گرانه نسبت به زیرساخت‌های منطقه داشته باشند و در عین حال برای جذب سرمایه‌گذار تلاش می‌کنند؛ اما همان طور که گفتم، همچنان مسئله گمرک به صورت جدی مطرح است و نبود فهم و درک مشترک از کارکرد مناطق آزاد نیز وجود دارد و در عین حال در فضای رسانه‌ای هم بالطبع این اختلاف نظر یا عدم شناخت کافی از این که مناطق آزاد می‌توانند کارا باشند، بازتاب کمی دارد و اگر هم بازتابی دارد، مناسبتی است‌.

این بخش به نوع تعامل مناطق آزاد با رسانه‌ها برمی‌گردد که موردی برخورد می‌کنند. بخش دیگر هم یا وجود اختلاف نظر نسبت به کارکرد مناطق است و یا عدم شناخت آنها نسبت به کارکرد مناطق. اما در روزنامه همشهری تلاش شده تا جایی که ممکن است درک کارکردی که مناطق آزاد به ویژه در شرایط حاضر می‌توانند داشته باشد، به وجود آید؛ خصوصا چابهار و اسکله شهید بهشتی یا قشم باید کارکردشان را برجسته کنیم.

وی در پاسخ به اینکه مهم‌ترین گام رسانه‌ها برای جلوگیری از بحرانی شدن شرایط مناطق آزاد چیست، اظهار داشت: مهم‌ترین مسئله در وهله اول، حل اختلاف‌نظر است؛ حتی اگر کابینه را نگاه کنیم، دیدگاه متفاوت و گاه متعارضی در مورد وجود مناطق آزاد مطرح است، به ویژه در زمان برجام این اختلاف نظر بالا گرفت و گفته می‌شد حالا که تحریم‌ها برداشته شده، اصولا مناطق آزاد برای کشورهایی است که جنگ‌زده هستند، اما وقتی که تحریم‌ها برداشته شده چرا باید سرمایه‌گذار را در منطقه آزاد بیاوریم که خلاص از تعرفه‌های گمرکی است؟!

این حرف در جای خود درست است، مناطق آزاد در شرایط بحرانی کاربرد دارد، وگرنه در شرایط عادی نیاز به جذب سرمایه‌گذار نیست، حتی بالا بردن فعالیت اقتصادی در داخل سرزمین باید انجام شود؛ اما نقشی که دولت می‌توانست به تنهایی در توسعه مناطق آزاد ایفا و زیرساخت‌ها را کامل کند و ما به روندی منسجم و قابل قبول برسیم هم وجود نداشت‌.

ضمن اینکه با مشکلات اقتصادی، جذب سرمایه‌گذار و صادرات و واردات نیز روبه‌رو هستیم؛ بنابراین در مناطق آزاد باید فعالیت‌ها انجام شود‌. از طرفی این رقابت در دولت و بخش بروکراسی هم وجود دارد و کار به جای قابل قبولی نرسیده است. لذا خود مناطق آزاد باید خبرسازی و بستری را فراهم کنند که کارکردهایشان را ببینیم؛ اما وقتی زیرساختی آماده نیست یا مدیران مناطق با مشکلاتی روبه‌رو هستند، طبیعتا صرفا دامنه‌اش به عرصه رسانه کشیده می‌شود.