پیشتازی استارت‌آپ‌ها در بستر مناطق آزاد جهت توسعه اقتصادی کشور

به گزارش اخبار مناطق آزاد، استارت‌‌آپ‌ها نقش بی‌بدیلی در رشد و توسعه جوامع در دنیای کنونی ایفا می‌کنند؛ خلق اندیشه، کارآفرینی، رشد صنعت گردشگری، کسب و کارهای متنوع جدید، فناوری‌های نوآورانه و ظهور اقتصاد جدید مبتنی بر آن، نقطه عطفی در عرصه اقتصاد به شمار می‌رود که پنجره جدیدی برای کشورهای توسعه‌ یافته و در حال توسعه باز کرده است تا اینگونه بتوانند بهره‌‌مندی بیشتری از توسعه در حوزه اقتصاد دانش‌‌بنیان بدست بیاورد.

با نگاهی به روند روبه رشد سرمایه‌گذاری جهانی بر روی استارت‌آپ‌ها در دو دهه اخیر، می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین ارکان و موثر بر زیست‌بوم این مقوله، سرمایه و وجود موسسات و نهادهای سرمایه‌گذاری است که نقش روانی و عملیاتی مهمی در شکل‌گیری، رشد و موفقیت کسب و کارهای نوپا دارند، که با توجه به اهمیت این مفهوم جدید، در چند سال گذشته در مناطق آزاد کشور بسترهای بسیار خوبی در جهت تقویت جهش‌دهنده‌های استارت‌آپی مناطق بنا شده است و حمایت‌های قابل قبولی از شرکت‌های نوپا در حوزه استارت‌آپ‌ها در مناطق آزاد صورت می‌گیرد.

شاید یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف در این حوزه، عدم سرعت مناسب در جهت رشد استارت‌آپ‌ها و مباحث حمایتی از این شرکت‌های عمدتا خصوصی توسط دولت و بخش‌های دولتی است که از این رو، دولت باید با فراهم آوردن راهبردهای صحیح و مناسب برای گذار سریع در همه زمینه‌ها، تسهیلات لازم را برای ارتقای شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها ایجاد کند تا به رشدی چشمگیر در مدت زمانی کوتاه برسد‌.

بهبود فضای کسب‌وکار و افزایش سرمایه‌گذاری با نگاه به توان استارت‌آپ‌ها

مطلوبیت فضای کسب و کار ازجمله شاخص‌‌های تعیین‌ کننده وضعیت اقتصادی هر کشوری به شمار می‌رود که هر چه این فضا شفاف‌تر و رقابتی‌تری باشد، سریع‌تر به طرف رونق اقتصادی پیش خواهد رفت. بر پایه گزارش رسمی بانک جهانی، ایران در رتبه‌ مناسبی به لحاظ فضای کسب و کار قرار نگرفته است که این جایگاه نشان می‌دهد در منطقه خاورمیانه نسبت به دیگر کشورهای عربی وضعیت مطلوبی نیست. اینکه ایران برای دستیابی به رفاه، کارآفرینی، نوآوری و اشتغال باید مقررات مربوط به کسب و کارها را اصلاح کند، جزء ملزومات است؛ در همین راستا توجه به استارت‌آپ‌ها که نماد موفقی از کسب و کارهای نوین هستند، گام بزرگی در راستای شکوفایی اقتصادی به شمار می‌رود که با مدیریت صحیح به خودکفایی‌هایی منتج می‌شود.

بر پایه اطلاعات منتشره رسمی از طرف وزارت ارتباطات، هر استارت‌آپ به طور میانگین توانسته است هفت نفر نیروی متخصص را مشغول به کار کند، این در حالی است که در سال‌های اخیر تعداد زیادی استارت‌آپ تخصصی فعالیت خود را آغاز کرده‌اند و در صورت ادامه فعالیت می‌توانند همچنان نقش بسزایی در افزایش اشتغال ایفا کنند.

عدم قطعیت در شکل‌گیری استارت‌آپ‌ها به مانند شمشیر دولبه‌ای است که می‌تواند تهدید باشد، اما هنر صاحبان آن می‌تواند این تهدید را به یک فرصت بزرگ تبدیل کند. گواه این ادعا استارت‌آپ‌هایی همچون گوگل، مایکروسافت و اپل هستند که این دغدغه را به مزیتی بزرگ تبدیل کرده‌اند.

ضرورت بهبود اکوسیستم استارت‌آپی در ایران

ترغیب شرکت‌ها و سازمان‌ها برای اضافه شدن به جمع شتاب‌دهنده‌ها، تعدیل برخی قوانین دست و پاگیر در حوزه راه‌اندازی استارت‌آپ‌ها، کاهش زمان و هزینه‌های مرتبط با راه‌اندازی و ادامه فعالیت استارت‌آپ‌ها، تدوین نقشه راه جامع و متناسب به وسیله دولت در ارتباط با سرمایه‌گذاری، تنظیم یک برنامه کوتاه‌مدت و میان‌مدت روشن با تکیه بر افزایش اشتغال، ایجاد امکان دسترسی کامل به وضعیت بازارهای مالی، پولی و سرمایه، ایجاد واحدهای حمایتی در دانشگاه‌ها و بسته‌های حمایتی برای دانشجویان کارآفرین، راه‌اندازی ساز و کار بهره‌برداری از ایده‌های جوانان خلاق ازجمله دانش‌آموزان، حمایت بدون قید و شرط از استارت‌آپ‌ها و بنگاه‌های کسب و کار و هدایت نظام‌مند بخش خصوصی به طرف حمایت از استارت‌آپ‌ها ازجمله اقدام‌های ضروری برای بهبود اکوسیستم استارت‌آپی در ایران به شمار می‌روند‌.

در بحث راه‌اندازی استارت‌آپ از نظر اقتصادی بهترین گزینه، حضور یک سرمایه‌گذار بزرگ است که در این صورت خیال کارآفرین از تامین منابع مالی آسوده خواهد بود، اما تجربه نشان داده است که بیشتر استارت‌آپ‌هایی که با سرمایه‌‌گذاری شخصی شروع به کار کرده‌اند، زودتر به موفقیت می‌رسند. تا وقتی که هنوز ایده اصلی خام است و وضعیت کسب و کار به سطح مناسبی نرسیده باشد، سرمایه‌گذار انگیزه بالایی در سرمایه‌‌گذاری ندارد و به همین دلیل به انتظار پیدا شدن سرمایه‌گذار نباید دست روی دست گذاشت، زیرا به احتمال زیاد به از دست دادن زمان منجر خواهد شد. طبق آنچه گفته شد و برخلاف تصور غالب، می‌توان بزرگترین عامل موفقیت استارت‌آپ‌ها را خلاقیت درونی و نوآوری دانست.

ارتقای صنعت گردشگری با نقش‌آفرینی استارت‌آپ‌ها

بر پایه گزارش سازمان جهانی گردشگری، ایران رتبه دهم جاذبه‌‌های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه‌‌های طبیعی را در جهان دارد و مهم‌تر اینکه یکی از امن‌ترین کشورهای منطقه و جهان از لحاظ امنیت برای گردشگران خارجی محسوب می‌شود. متاسفانه بر پایه آمارهای رسمی، سهم ایران از درآمدهای جهانی صنعت گردشگری کمتر از یک درصد است. در اینجا بحث اهمیت حضور استارت‌آپ‌ها در حوزه گردشگری به طور جدی مطرح می‌شود؛ چراکه همان طور که فعالیت استارت‌آپ‌ها نقش بزرگی در رونق اقتصادی دارد، طبق آمار به ازای ورود هر گردشگر، ۹فرصت شغلی ایجاد می‌شود و این امر به طور مستقیم بر اقتصاد تاثیر بسزایی می‌گذارد. این همکاری مشترک صاحبان کسب و کار و ایده‌پردازان حوزه گردشگری می‌تواند تحول بزرگی در صنعت گردشگری کشور و رونق اقتصادی ایجاد کند. حوزه‌های کارآفرینی در گردشگری و فرصت‌های مناسب استارت‌آپی در ایران شامل هتلداری، خدمات مسافرتی، بازاریابی‌های مربوط به صنعت گردشگری، اطلاع‌رسانی‌ها و تبلیغات مختلف در حوزه بازاریابی است.

علاوه بر این موارد، گردشگری سلامت و گردشگری مذهبی در ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ نقش جاذبه‌ها و ظرفیت‌های گردشگری مناطق آزاد کشور با توجه به مزیت‌های نسبی در خصوص ورود گردشگران خارجی و عدم نیاز آنها به ویزا نیز یکی از ظرفیت‌های این مناطق است که می‌توان از این مزیت در بستر استارت‌آپ‌ها برای توسعه گردشگری در مناطق آزاد بهره برد و می‌تواند دلیل بزرگی برای آغاز فعالیت استارت‌آپی در مناطق آزاد کشور باشد.

اشتغال‌زایی با استفاده از ظرفیت استارت‌آپ‌ها

ظرفیت اشتغال شرکت‌های دانش‌‌بنیان نسبت به تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌‌ها بسیار پایین است. بنابراین در راستای ایجاد توسعه در کشور و مناطق آزاد، باید به طرف اشتغال‌زایی پیش رفت. یکی از عوامل بهبود وضعیت اشتغال در شرایط کنونی، استفاده از ظرفیت همین شرکت‌های دانش‌بنیان، کارآفرین و در صدر آنها اهمیت دادن به راه‌اندازی و توسعه استارت‌آپ‌ها است. نگاه ویژه به استارت‌آپ‌ها با توجه به پویایی، انعطاف‌پذیری بالا و تطبیق با شرایط محیطی، تحولی عظیم در اشتغال‌زایی ایجاد خواهد کرد. علاوه بر این، این کسب و کارها ظرفیت مناسبی برای روبه‌رو شدن با شرایط تحریم را نیز دارا هستند. عدم تمرکز فعالیت‌های تولیدی در شرکت‌های منتخب وابسته به دولت، مانع از تحریم آسان محصولات و مواد اولیه‌ شرکت‌ها نیز می‌شود.

یکی از اساسی‌ترین زیرساخت‌های اقتصاد دانش‌‌بنیان و کارآفرین، سرمایه‌ انسانی خلاق، نوآور و دانشی است که به عنوان بزرگ‌ترین و باارزش‌ترین سرمایه‌ کشور، باید مورد توجه قرار گیرد و بدین ترتیب با توانمند کردن، تشویق و زمینه‌‌سازی فعالیت آنان در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان، کشور توان رویارویی با هرگونه تهدید و تحریم اقتصادی را خواهد داشت.

اساسی‌ترین چالش‌ها و مشکلات استارت‌آپ‌ها

فضای استارت‌آپی، فضایی در حال رشد است و طبیعی به نظر می‌رسد که این فضا با مشکلات و چالش‌هایی روبه‌رو باشد، اما نکته حائز اهمیت، تلاش در حل این مشکلات در سریع‌ترین زمان ممکن است.

بزرگترین چالشی که استارت‌آپ‌های ایرانی با آن مواجه هستند، تامین مالی و سرمایه‌گذاری است. همچنین عدم شناخت و آگاهی سرمایه‌گذاران بخش خصوصی نسبت به فضای کسب و کارهای اینترنتی باعث عدم اطمینان و اعتماد سرمایه‌گذاران در این زمینه می‌شود. مشکل بعدی، نبود وجود نهادهای پشتیبان و کمبود شرکت‌هایی است که خدمات کسب و کاری و تجاری به استارت‌آپ‌ها ارائه می‌کنند.

نداشتن تمایل استارت‌آپ‌های موفق و شرکت‌های بزرگتر برای همکاری و مشارکت با استارت‌آپ‌های جدید و کوچک‌تر که با برقراری ارتباطات بیشتر می‌توانند به رونق گرفتن فضای کسب و کار کمک کنند و نداشتن دسترسی به زیرساخت‌های فنی مناسب، هزینه دسترسی به زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات، بی‌توجهی به فرهنگ کارآفرینی، نداشتن ریسک‌پذیری و سیاست‌گذاری‌های دولت از دیگر چالش‌های موجود بر سر راه استارت‌آپ‌ها به شمار می‌روند.

علی هاشم‌بیگی، کارشناس مسائل مناطق آزاد:

تبدیل مناطق آزاد به مرکز حمایت از استارت‌آپ‌ها

علی هاشم‌بیگی کارشناس مسائل مناطق آزاد در گفت‌و‌گو با نشریه گفت: با هدف حمایت از جوانان کارآفرین و نوآور، ایجاد و توسعه مراکز نوآوری و فناوری در مناطق آزاد با تمرکز بر توسعه استارت‌آپ‌ها باید در دستورکار قرار گیرد.

وی حمایت از کارآفرینی و تولید با رویکردهای نوآورانه و بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته با هدف تسخیر بازارهای صادراتی را، یکی از کارکردهای مهم مناطق آزاد کشور عنوان کرد.

هاشم‌بیگی با بیان اینکه توسعه کارآفرینی به عنوان یکی از برنامه‌های عملیاتی مناطق آزاد انتخاب شده‌ است، افزود: با توجه به اینکه سهم قابل توجهی از ارزش تولیدات کالا و خدمات کشور، توسط استارت‌آپ‌ها ایجاد می‌شود، حمایت از جمعیت جوان و خلاق که سرمایه اصلی کشورند، می‌بایست در سرفصل کلیدی این برنامه عملیاتی قرار گیرد. شرکت نوپا یا استارت‌آپ به کسب و کاری گفته می‌شود که مبتنی بر ایده‌های نوآورانه شکل گرفته است؛ این شرکت‌ها اغلب رشد سریعی دارند و در زمینه تکنولوژی‌های نوین فعالیت می کنند.

این کارشناس مسائل مناطق آزاد تاکید کرد: در راستای ماموریت راهبردی مناطق آزاد تجاری-‎‌صنعتی و زمینه‌سازی برای بهره‌مندی از مزیت‌های جغرافیایی، زیرساختی و قانونی این مناطق و با هدف توسعه کارآفرینی و بهبود فضای کسب و کار نوآورانه، ضروری است که اکوسیستم نوآوری در مناطق آزاد کشور توسعه یابد.

وی اظهار داشت: این اکوسیستم به عنوان حامی اصلی استارت‌آپ‌ها، نقش کلیدی در فرآیند ایجاد و توسعه کسب وکارهای نوین، توسعه محصولات و خدمات نوآورانه، توسعه اقتصاد دانش‌بنیان، خلق ثروت، ارتقای تکنولوژی و اشتغال‌زایی سالم و مولد در مناطق آزاد کشور خواهد داشت.

هاشم‌بیگی مراکز نوآوری و فناوری مناطق آزاد را میزبان اصلی نوآوری و فناوری و حامی فرآیندهای تبدیل دانش به ارزش دانست و افزود: ساختار این مراکز باید براساس مطالعات تطبیقی گسترده و نمونه‌های برتر بین‌المللی با توجه به آمایش مناطق ایجاد گردد.

وی اذعان نمود: با این روش، حمایت‌های منحصربه‌فردی از صاحبان ایده‌های نو و کارآفرین، در مراحل دانش به ایده، ایده به طرح، طرح به نمونه، نمونه به محصول، محصول به ارزش و نیز فرآیند خروج انجام خواهد شد و تامین سرمایه و مشاوره‌های کلینیکی نیز حمایت دیگر مراکز نوآوری و فناوری مناطق آزاد به شمار می‌رود.

این کارشناس مسائل مناطق آزاد در پایان‌ استفاده از زیرساخت‌های موجود و بهره‌برداری مراکز نوآوری و فناوری در مناطق آزاد را ازجمله اهداف مهم این مناطق دانست.