کسب درآمدها‌ی پایدار از مسیر توسعه گردشگری مناطق آزاد

به گزارش اخبار آزاد مناطق، ایران براساس اسناد بالادستی باید در افق‌۱۴۰۴ میزبان ۲۰میلیون گردشگر خارجی در سال باشد و بر طبق آمارها، سهم ایران از تعداد گردشگران جهانی باید به یک‌ونیم درصد در سال‌۱۴۰۴ افزایش یابد؛ سهم کشور از درآمدهای گردشگری جهانی نیز باید به ۲درصد ارتقا یابد و همچنین پیش‌بینی شده است در سال نهایی، ما به درآمد ۲۵میلیارد دلاری از صنعت توریسم دست یابیم.

با این مقدمه به طور حتم موضوع گردشگری در مناطق آزاد کشور نیز می‌تواند به یکی از شاخه‌های مهم گردشگری و جزء منابع پایدار درآمدزایی در این مناطق بدل گردد.

نواحی مناطق آزاد ایران به علت برخورداری از جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی بسیار زیادی که در محدود خود دارند، غالبا مقاصد ارزشمندی برای گردشگری و گردشگران محسوب می‌گردند. وجود جاذبه‌های متنوع و بزرگی شامل موزه‌ها، بناهای تاریخی و باستانی، پارک‌ها، مراکز تفریحی متنوع دریایی و ساحلی، مراکز خرید، اماکنی با معماری‌های تاریخی را دارا هستند که خود، گردشگران بسیاری را با سلایق متنوع جذب می‌کند.

بی‌شک با توسعه گردشگری در مناطق آزاد کشور، برای برآوردن نیازهای گردشگران‌، خدمات حمایتی بیشتری نظیر رستوران و محل اقامت ساخته می‌شود؛ بی‌تردید گردشگران، تنها کسانی نیستند که از این امکانات بهره‌مند می‌شوند و خود ساکنین و مردم مناطق آزاد و شهرهای پیرامونی نیز هم از این زیرساخت‌ها بهره‌مند می‌گردند و قطعا این اتفاق در حوزه اقتصادی و رضایت‌مندی نقش مهمی در جوامع محلی در مناطق آزاد خواهد داشت.

یکی از مهم‌ترین موضوعات درآمدزایی در مناطق آزاد، نقش منابع مالی ناپایدار در تامین منابع مالی سازمان‌های مناطق آزاد کشور است، مانند فروش زمین، اعطای مجوز و… که در توسعه اقتصادی مناطق به منابع ناپایدار شناخته می‌شوند؛ ولی تقویت و گسترش حوزه گردشگری پایدار در مناطق آزاد باعث افزایش درآمد‌های ثابت و ایجاد منابع پایدار برای سازمان‌های مناطق آزاد کشور در بلندمدت خواهد کرد.

مناطق آزاد و اقتصاد گردشگری

پیش از هر چیزی، گردشگری یک مسئله اقتصادی است که در آن در مبادله آزاد بازدیدکننده شکل می‌گیرد و تجارت مسافرت بر پایه کنش‌ پذیرش سرمایه‌داری در قالب فوردیسم و سودآوری را در تسخیر فضا به وسیله گردشگری به نمایش می‌گذارد؛ از این رو گردشگری در فرآیند عرضه و تقاضا جلوه‌هایی از توسعه را باز می‌نماید.

کارشناسان اقتصادی با تاکید بر جنبه‌های مختلف گردشگری، نقش آن را در پویایی اقتصادی بسیار مهم دانسته و سعی بر آن دارند تا با شناخت ابعاد گردشگری، راه‌های توسعه را در این افق بازجویند؛ از این رو اقتصاد گردشگری را می‌توان از زوایا و چشم‌اندازهای مختلف مورد بررسی قرار داد.

گردشگری، فعالیت اقتصادی پردامنه‌ای است که شامل صدها بنگاه اقتصادی می‌شود که برخی از آنها بزرگ بوده، ولی بخش زیادی از آنها کوچک هستند، ازجمله شرکت‌های هواپیمایی، خطوط حمل و نقل، آژانس‌های مسافرتی، صنعت هتلداری، رستوران‌ها و مراکز خرید را می‌توان نام برد و همچنین می‌توان به خدمات پذیرایی و بخش‌هایی از مغازه‌های خرده‌فروشی، فروشگاه‌های مواد غذایی و پمپ بنزین و… به عنوان مدل‌های کوچک نگریست. با این زاویه نگاه، اقتصاد گردشگری در برگیرنده انبوهی از هم برکنش‌های بهم پیوسته اقتصادی است که همچون تاری به هم تنیده، تشکیل دهنده جریانی از عرضه و تقاضا را در محدوده مناطق آزاد کشور ایجاد می‌کنند.

بر این اساس، می‌توان اذعان داشت گردشگری با ارزش افزوده قابل ملاحظه در واقع در لایه‌های بالا، حرکتی اقتصادی می‌نماید که دارای فواید اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم فراوانی در محیط پیرامونی خود است.

رویکرد اقتصاد گردشگری در مناطق آزاد بر پایه اقتصاد آزاد و در چارچوب عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد، از این رو شناخت عرضه و تقاضای گردشگری‌، شناخت بازار را به دنبال دارد که راهگشای درک اقتصادی از گردشگری است. تقاضای گردشگری متجانس و یکسان نبوده و دارای الگوها و گونه‌های متفاوتی است که نشان دهنده گرایش اقتصادی بازار گردشگری به سوی مصرف‌کنندگان یا همان گردشگران است. در این راستا، یکی از شیوه‌های بررسی تقاضای گردشگری، شناخت وضعیت مسافرت گردشگران با وسیله نقلیه‌های متفاوت و همچنین زمان‌های سفر به یک مقصد گردشگری است.

عرضه گردشگری در مناطق آزاد در برگیرنده محصول گردشگری بوده که شامل مجموعه‌ای از جاذبه‌های گردشگری، دسترسی و حمل ‌و نقل، امکانات و تسهیلات زیربنایی، خدمات مهمان‌نوازی و عناصر نهادی و سازمانی است که بی‌شک مناطق آزاد با توجه به ایجاد زیرساخت‌های خوبی که در طول چند سال گذشته داشته‌اند، می‌توانند با درگیر کردن بخش خصوصی، شرایط رفاه و جذب گردشگر را بیش از بیش در مناطق ایجاد کنند و به نوعی هیچ تبلیغی برای جذب گردشگر، بهتر و تاثیرگذارتر از رضایت خود او نیست.

در این میان، برای محاسبات اقتصادی گردشگری به دو ضریب فزآینده اشاره می‌شود، که اولی ضریب افزایش درآمد و دومی ضریب افزایش اشتغال است که هر دو این معقوله‌ها دارای اهمیت بسیار بالایی هستند.

ضریب افزایش درآمد در گردشگری سبب افزایش ثروت و ضریب افزایش اشتغال موجب ایجاد مشاغل جدید از طریق گردشگری است، که در این خصوص به تبع آن رضایت و هم‌گامی جوامع محلی را نیز در پس خود خواهد داشت و این در حالی است که گردشگری خود در ارتباط مستقیم با اثرات اقتصادی است و همبستگی این فعالیت اقتصادی با دیگر پارامترهای اقتصاد به اندازه‌ای است که به عنوان مثال رشد اقتصادی موجب رشد گردشگری و افول اقتصادی موجب افول گردشگری می‌شود؛ از این رو تقویت ارتباط بین گردشگری و سایر بخش‌های اقتصاد از اهمیت زیادی برخوردار است، به گونه‌ای که تقویت این ارتباط، واردات اقلام به منظور پشتیبانی از گردشگری را کاهش و اشتغال محلی و درآمد‌های حاصل از آن را افزایش می‌دهد. از این رو، بررسی اقتصاد گردشگری در مناطق آزاد بیش از محاسبه میزان اشتغال و ضریب تکاثری، در درآمد گردشگری اهمیت دارد.

این دو پارامتر اقتصادی‌، بنیادی‌ترین بستر تحلیل اقتصادی را در ارتباط با پیامدهای اقتصاد گردشگری مناطق آزاد فراهم می‌آورد.

در این میان بعد تقاضا در رابطه با اقتصاد گردشگری‌، در چارچوب محاسبه هزینه‌های گردشگری صورت گرفته و به بررسی هزینه یک گردشگر در قبال خدماتی می‌پردازد که به آنها تعلق می‌گیرد و متمایز از خدماتی است که به میزبان یا ساکنان مناطق ارائه می‌شود.

در واقع با ورود گردشگران به مناطق آزاد، تقاضا برای خدماتی از قبیل اقامت، پذیرایی، حمل ‌و ‌نقل و نظیر اینها شکل می‌گیرد که برطرف کردن آن توسط میزبان برای گردشگران، بعدی از اقتصاد گردشگری را در ارتباط با تقاضای گردشگری در برمی‌گیرد.

سرمایه‌گذاری در گردشگری مناطق آزاد شامل توسعه قابلیت‌‌ها، فعالیت‌ها، محیط طبیعی و تاسیسات زیربنایی است که دارای منافعی برای ساکنان بومی منطقه است و این در حالی است که مدیریت گردشگری مناطق در راستای جذب سرمایه متحرک و فعالیت‌های مناطق باید در یک موقعیت رقابتی فزآینده عمل نماید تا بازگشت سرمایه در چهارچوب اقتصاد گردشگری در مناطق آزاد قابل بازگشت باشد.

توسعه و درآمدهای پایدار، با حوزه گردشگری مناطق آزاد

با توسعه گردشگری و بازدید گردشگران از حوزه‌های جذاب مناطق آزاد، نیاز گردشگران به بخش‌های گردشگری بیشتر می‌شود. توسعه گردشگری باعث پویایی اقتصاد سایر بخش‌های مناطق می‌گردد و سود اقتصادی و درآمد حاصله از فعالیت گردشگری به صورت مستقیم و غیرمستقیم برای سازمان‌های مناطق آزاد قابل بررسی می‌باشد.

رشد اقتصادی که خود ناشی از سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری در مناطق است، در آینده می‌تواند ایجاد درآمد و اشتغال پایدار نماید و به لحاظ اقتصادی درآمد حاصل از گردشگری خارجی و حتی داخلی برای هر کشوری در حکم صادرات قلمداد می‌شود.

منافع و درآمدهای مستقیم گردشگری، پول‌هایی است که گردشگران و مسافران مستقیما صرف خرید کالا و خدمات می‌کنند و سازمان‌های ارائه دهنده محصولات و خدمات آن را دریافت می‌‌نمایند و مزایای غیرمستقیم هم از طریق گردش، وجوهی است که مسافر در مقصد خرج می‌کند و این پول در سامانه‌های اقتصادی مناطق آزاد به جریان می‌افتد و سبب تحرک چندباره اقتصادی مناطق و افزایش سطح درآمدی مردم می‌شود، که این همان اثر تکاثری است که حوزه گردشگری به شکل غیرمستقیم بر مناطق آزاد می‌گذارد.

بی‌شک توسعه اقتصاد مناطق آزاد و ایجاد منابع درآمدی پایدار، همواره از دغدغه‌های مدیران مناطق آزاد کشور بوده است که تحقق بسیاری از انتظارات و مطالبات سازمان‌ها و مراکز هزینه‌کرد به آن وابسته است.

نتیجه‌گیری

مناطق آزاد ایران با برخورداری از آثار تاریخی، فرهنگی، طبیعت جذاب و تنوع شرایط اقلیمی از مراکز مهم گردشگری در کشور محسوب شوند و برای ایجاد توسعه پایدار و جایگزینی منابع جدید با هدف کسب درآمد به جای منابع سازمانی، نیازمند استفاده از تمام توان و قابلیت‌های منطقه در حوزه توسعه گردشگری هستند و در این راستا سرمایه‌گذاری مناسب در بخش گردشگری مناطق توسط مدیران و تلاش برای ساخت و ایجاد زیربنا و روبناهای این صنعت هم از طریق سرمایه‌گذاری سازمان‌ها، هم بخش خصوصی و هم جوامع محلی، تبلیغات رسانه‌ای، قوانین منعطف‌، ایجاد فرهنگ توریست‌پذیری و منابع انسانی متخصص ازجمله مولفه‌های موثر در افزایش آمار گردشگری مناطق آزاد خواهد بود.

توجه به توسعه و رونق گردشگری موجب ارتقای اقتصاد مناطق آزاد کشور، ایجاد منابع درآمدی مستقیم برای سازمان، کمک به گردش اقتصادی در بخش‌های مختلف سازمان، کمک به رفاه و عدالت اجتماعی میان جوامع محلی و شهروندان مناطق آزاد کشور و زمینه‌سازی برای مشارکت اجتماعی و اقتصادی شهروندان مناطق است.

مناطق آزاد کشور با تاکید بر توسعه فعالیت‌های عمران گردشگری‌، نوسازی بافت‌های تاریخی و دیدنی و بازسازی فضاهای تفریحی در این حوزه از طریق ارائه تسهیلات مناسب کمک فراوانی به توسعه پایدار و نیز افزایش درآمد سازمان‌ها خواهند کرد.

اعمال مدیریت واحد برای بهره‌گیری هر چه بیشتر از قابلیت‌های گردشگری مناطق آزاد، مسئله‌ای است که نباید از آن غافل باشیم و بدون شک درآمدی که از توسعه گردشگری نصیب سازمان‌های مناطق آزاد کشور می‌شود قابل اتکا است و اشتغال‌زایی بالای این حوزه گردش اقتصادی را به دنبال دارد که بسیاری از سازمان‌ها موفق در زمینه درآمد پایدار از آن بهره می‌برند.

بی‌شک در دهه آینده با توجه به رشد و سرعت چشمگیر علم و تکنولوژی در فضای مجازی، زمان انسان‌ها بسیار بیش از قبل آزاد خواهد گشت و همچنین با توجه به رشد اقتصاد دنیا میزان درآمدزایی انسان‌ها نیز روز به روز بیشتر خواهد شد و در پی این رشد صعودی نیاز به حوزه گردشگری و ایجاد بسترهای جدید برای فراغت جزء اولویت‌های مردم خواهد بود.‌