گردشگری مناطق آزاد؛ دروازه‌ای جدید به سوی دیپلماسی اقتصادی
به گزارش اخبار آزاد مناطق، نگاهی اجمالی به توسعه این صنعت در دنیا ما را به این امر رهنمون می‌کند که چشم‌انداز کشورهای مختلف دنیا به توسعه گردشگری با اهداف مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و… کاملا متفاوت بوده است؛ اما اکثر این کشورها توسعه ابعاد اقتصادی را در اولویت خود قرار داده‌اند، به همین جهت گردشگری به سرعت رشد یافته و در حال تبدیل شدن به بزرگترین صنعت دنیا است و می‌تواند منافع عظیم اقتصادی را به اقتصاد ملی کشورها وارد کند.
ایران به عنوان کشوری غنی به لحاظ دارا بودن منابع توسعه گردشگری و به سبب فرهنگ، تمدن، ویژگی‌های آب و هوایی و… می‌تواند به کشوری فعال در این صنعت تبدیل شده و با تمرکز بر رویکرد گردشگری و تنظیم راهبردها و برنامه‌های منظم و منسجم، وابستگی خود را به منابع نفتی کاهش داده و به سمت منابع درآمدی جایگزین خصوصا گردشگری حرکت کند و به عنوان یک منبع پایدار از آن بهره‌مند گردد.
مهم‌ترین مزیت گردشگری، ایجاد شغل برای افراد کم‌مهارت و ارزآوری از طریق فروش کالا و خدمات به گردشگران است. ویژگی مهم دیگر گردشگری، ارزآوری کالاهای غیرقابل صادرات مثل مسکن در کشور پذیرای گردشگران است. در برخی از کشورهای توسعه یافته، صنعت گردشگری علاوه بر موارد فوق، یک منبع عمده برای رشد بخش خصوصی و توسعه زیرساخت نیز به شمار می‌رود. در واقع به دلیل آنکه گردشگری نسبت به سایر فعالیت‌های اقتصادی، بسیار بیشتر وابسته به طیف وسیعی از خدمات زیرساختی نظیر فرودگاه، راه‌آهن، جاده، بندر، رستوران و مراکز خرید است، نقش بسیار مهمی در توسعه این عوامل به عهده دارد. به عبارت دیگر گرچه گردشگری خود یک شاخه جدا در اقتصاد است، اما این شاخه ارتباط نزدیکی با سطح توسعه و رشد سایر بخش‌های اقتصادی داشته و به شدت به آنها وابسته است. توانایی یک اقتصاد برای بهره‌مندی از مزیت‌های گردشگری، بستگی به در دسترس بودن سرمایه‌های لازم برای توسعه زیرساختهای ضروری و امکان عرضه نیازهای گردشگران دارد.
باید به این نکته توجه داشت که مزایای گردشگری تنها به مزیت اقتصادی محدود نمی‌شود و در برخی مطالعات تاثیرات گردشگری را به هفت گروه اقتصادی، زیست محیطی، فرهنگی و اجتماعی، ترافیک و حمل و نقل، خدمات، مالیات و نگرش جامعه طبقه‌بندی می‌کنند که خود نمایانگر نقش و اهمیت گردشگری در کلیه شئون جوامع است.
توسعه گردشگری، عامل افزایش رفاه اجتماعی
مقوله گردشگری فعالیتی چندوجهی است که در راستای برنامه‌ریزی، پویایی و توسعه این صنعت می‌بایست به موازات این فعالیت، سایر بخش‌های اقتصادی و اجتماعی جوامع میزبان بهبود یابد، به بیان دیگر توسعه صنعت گردشگری در یک مکان علاوه بر شرایط خاص اجتماعی، ویژگی‌های اقتصادی ویژه‌ای را می‌طلبد؛ صنعت حمل و نقل مناسب، صنعت ساختمان پیشرفته، تکنولوژی اطلاعاتی به‌روز، زیرساختهای قابل قبول و خدمات بهداشتی و مالی مطمئن، پاره‌ای از این ویژگی‌ها هستند که توسعه صنعت گردشگری به خاطر ارتباطات متقابل با بخش‌های فوق موجب رشد و توسعه این موارد خواهد شد. به نوعی توسعه صنعت گردشگری به جهت همین ارتباط متقابل خود، عاملی برای توسعه سایر بخش‌های اقتصاد کشور می‌شود که این امر پویایی اقتصاد را در پی دارد.
اهمیت و عظمت گردشگری به ایجاد فرصت‌های شغلی و درآمد محدود نمی‌شود. در صورت برنامه‌ریزی و توسعه از پیش اندیشیده شده، گردشگری قادر است منافع مستقیم و غیرمستقیم اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، محیطی و سیاسی را ایجاد و سهم قابل توجهی را در توسعه ملی ایفا کند؛ به عبارتی به بهبود شاخص‌های عدالت اجتماعی، ارتقاء سطح زندگی، رفاه عمومی و تعادل و توازن منطقه‌ای منجر شود. در مواردی کارشناسان اقتصاد منطقه‌ای، گردشگری را به عنوان تنها عامل استقرار منابع و توسعه مناطق کمتر توسعه یافته دانسته‌اند.
اگر منافع گردشگری در سطح جوامع و مناطق یک کشور به درستی توزیع شود، می‌تواند زندگی مردم را بهبود بخشد؛ به همین دلیل توسعه گردشگری به ویژه در کشورهای کمتر توسعه یافته، عامل موثری در مقابله با فقر است و موجب افزایش درآمد قشرهای مختلف، کاهش بیکاری و رونق اقتصادی و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی مردم و افزایش رفاه اجتماعی می‌شود.
گردشگری، عاملی مهم در رونق و توسعه اقتصادی کشور
گردشگری از دیرباز پاره‌ای جدا نشدنی از علاقه‌مندی‌های انسان بوده است که روز‌به‌روز بر دامنه و اهمیت آن افزوده میگردد و در هزاره سوم نیز به عنوان صنعت سفید و پاک در جهان شناخته شده و در این حوزه سرمایه‌گذاری‌های کلانی صورت پذیرفته است.
در اقصی نقاط جهان به لحاظ مزیت‌های گردشگری، به این صنعت پرداخته می‌شود و هر کشور، سرزمین و جامعه با توجه به توانمندی‌ها و ذخایر فرهنگی، تاریخی، طبیعی، اجتماعی خود، زمینه‌های شکوفایی و بهره‌مندی از این بسترها را فراهم می‌آورد.
تنوع فعالیت‌های مربوط به صنعت گردشگری باعث شده تا رونق این حوزه، اثرگذاری چشمگیری بر کلان اقتصاد کشورها در مقایسه با سایر بخش‌های اقتصادی داشته باشد. مطالعات انجام شده نشان داده‌اند توسعه این صنعت، نقش موثری در کاهش بیکاری و همچنین بهبود توزیع درآمد و افزایش درآمدهای دولت‌ها دارد. این موضوع خصوصا از آن جهت که در کشور ما بیکاری به عنوان اصلی‌ترین مشکل اقتصادی مطرح می‌باشد، لازم است به صورت جدی‌تری مورد توجه سیاستگذاران و برنامه‌ریزان کشور قرار گیرد.
صنعت توریسم و گردشگری در ایران که از نظر تنوع اقلیمی، فرهنگ و تاریخ کهن، وجود آثار باستانی فراوان و جاذبه‌های طبیعی و دیدنی نادر و وجود اغلب زمینه‌های گردشگری جزء دهمین و یا به روایتی پنجمین کشور دنیاست، ولی در میان ۱۵۰کشور عضو سازمان جهانی توریسم در امر توریست‌پذیری در مقام هفتاد و پنجم قرار دارد، در حالی که طی سال‌ها هزینه فراوانی در جهت رونق این صنعت و جذب گردشگر و توریست به کار گرفته شده و می‌توان گفت پس از گذشت چند دهه هنوز در خم کوچه اول قرار دارد و باز، در حالی که براساس داده‌های آماری، حجم پولی که از راه گردشگری در طول یک سال در جهان جابه‌جا می‌شود، حدود دو و نیم برابر درآمد سالانه کشورهای عضو اوپک از محل فروش نفت است، سهم ایران حدود یک‌دهم درصد می‌باشد.
نهادینه کردن فرهنگ گردشگری و توسعه آن به عنوان یک صنعت، از مولفه‌های مهم توسعه پایدار می‌باشد. از سوی دیگر، امروزه آیین‌ها، آداب و رسوم، بناها و آثار باستانی یک کشور نه فقط ثروت ملی، بلکه میراثی جهانی است که باید در حفظ و پاسداشت آنها کوشید.
در قلمرو سرزمینی ایران، اقوام و مذاهب گوناگونی با فرهنگ‌ها، زبان‌ها و گویش‌ها، آداب و رسوم و آیین‌های ویژه‌ای زندگی می‌کنند. این ویژگی در کنار وجود آثار و مفاخر ملموس فرهنگی می‌تواند به عنوان ظرفیتی بزرگ به منظور دستیابی به توسعه پایدار مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
با این همه، ثبت جهانی و ملی میراث ملموس و ناملموس کشور زمانی سودمند خواهد بود که افزون بر حفظ و پاسداری، برای بهره‌برداری‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی از آنها در راستای توسعه صنعت گردشگری زمینه‌سازی شود.
ورود گردشگران به جامعه‌ای با بافت فرهنگی و اجتماعی ویژه و منحصربهفرد، افزون بر اینکه می‌تواند زمینه‌های گسترش فرهنگ ایرانی در دیگر مناطق و کشورها را فراهم کند، گامی مهم و پایه‌ای در راستای گشایش بیشتر فضای فکری حاکم بر نظام فرهنگی و اجتماعی کشور و به طور کلی افزایش تعاملات فرهنگی و اجتماعی به شمار می‌رود.
توسعه و رونق گردشگری در هر کشوری بیش از همه، پیامد شرایط و ویژگی‌های آن و متاثر از سیاست‌ها و خط مشی‌های نظام سیاسی و دولت و همچنین موقعیت جغرافیایی، عوامل اجتماعی و فرهنگی، کشش جاذبه‌ها و کیفیت خدمات و تسهیلات ارائه شده به گردشگران است.
مناطق آزاد و کمک به بهبود صنعت گردشگری
حال با توجه به موارد ذکر شده، باید به یک موضوع کلیدی اشاره کرد و آن نقش مناطق آزاد کشور در رونق و شکوفایی صنعت نحیف گردشگری ایران است.
یکی از مهم‌ترین مزیت‌های مناطق آزاد این است که گردشگران خارجی بدون اخذ روادید می‌توانند به این مناطق از کشور سفر کرده و هنگامی که به ورودی مناطق رسیدند، برای آنان ویزا صادر می‌شود. بنابراین مسائل و چالش‌های سرزمین اصلی برای دریافت ویزا و ورود به کشور برای آنان از بین می‌رود.
دیگر موضوع قابل توجه، فضا، امکان و امکانات جذاب برای یک توریست است که در بیشتر مناطق آزاد کشور مهیا و آماده است.
– همان‌گونه که همگان مطلع هستند، جزیره زیبای کیش به عنوان قدیمی‌ترین و اولین منطقه آزاد تاسیس شده در ایران، یکی از برترین نقاط گردشگری کشور محسوب می‌شود و با گذشت بیش از سه دهه از عمر منطقه آزاد آن، زیرساخت‌ها، هتل‌ها، مراکز خرید و تفریحی-تجاری بسیاری با استانداردهای روز دنیا در آن احداث شده است.
علاوه بر بخش توریست سیاحتی، توریست درمانی نیز در جزیره کیش به جایگاه خوبی دست پیدا کرده است؛ تا جایی که بسیاری از ستارگان و هنرمندان اروپایی و امریکایی با طیب‌خاطر، زیبایی و سلامت خود را به پزشکان بیمارستان تخصصی کیش می‌سپارند.
– پس از کیش، جزیره منحصربهفرد قشم در آب‌های نیلگون خلیج فارس به عنوان یکی از زیباترین جزایر دنیا خودنمایی می‌کند؛ جزیره‌ای که به لحاظ مساحت از بیش از ۲۲کشور دنیا وسیع‌تر و یکی بزرگترین جزایر در این دهکده خاکی با انبوهی از جاذبه‌های طبیعی گردشگری در دل خود است.
زیبایی‌های بی‌بدیل این جزیره آن را به نگینی در نزدیکی تنگه هرمز تبدیل کرده است، ضمن این که در سال‌های اخیر مجددا به جمع خانواده ژئوپارک‌های جهانی یونسکو بازگشته و به عنوان تنها ژئوپارک در خاورمیانه فخرفروشی می‌کند.
جنگل‌های حرا، غار نمکی، دره ستاره‌ها، دره چاهکوه، لذت قایق‌سواری در کنار دلفین‌ها، غارهای خربس، جزایر ناز و هنگام و ده‌ها مورد دیگر که قشم را به جزیره شگفتی‌ها بدل کرده است. البته با وجود گذشت نزدیک به سه دهه از عمر منطقه آزاد قشم، انتظارها از این منطقه در حوزه گردشگری بیش از چیزی است که امروز وجود دارد، اما باز هم زیبایی‌ها و طبیعت بی‌نظیر این جزیره چیزی از ارزش‌های گردشگری آن نمی‌کاهد.
– سومین منطقه آزاد ایران یعنی چابهار؛ سرزمینی سراسر اعجاب و شگفتی، شهر بندری چابهار در منتهی‌الیه جنوب شرقی کشور و در استان سیستان و بلوچستان و در کنار دریای عمان، از کرانه‌های مکران تا کو‌ه‌های مینیاتوری، با سواحلی خارق‌العاده و کوه‌هایی که گویی تکه‌ای جدا شده از سیاره مریخ هستند و در این نقطه از ایران فرمانروایی می‌کنند.
تالاب لیپار به رنگ صورتی، پدیده عجیب ژئوتوریسمی گل‌افشان‌ها که مهم‌ترین آنها در نقطه‌ای در نزدیکی کنارک موسوم به بندر تنگ واقع شده است. دریایی که ساحل آن کویر و کوه است و صدها پدیده حیرت‌انگیز و آثار باستانی و دیدنی دیگر که قلب هر گردشگری را به تپش در می‌آورد.
– منطقه آزاد ارس به عنوان چهارمین منطقه آزاد تاسیس شده در ایران، در یکی از خوش آب و هواترین نقاط شمال غربی کشور و در آذربایجان شرقی واقع شده است. منطقه سرسبز و زیبا با مردم اصیل آذری که همانند نامش در کنار رود خروشان ارس قرار گرفته است. وجود رودخانه پربرکت و تاریخی ارس منشاء سفرهای مفرح و هیجان‌انگیز بسیاری ازجمله: قایقرانی در دریاچه‌های پشت سد ارس، سد خداآفرین و سد گلفرج؛ رافتینگ در رود نوجه مهر؛ جت اسکی و اسکی روی آب در پشت سد‌های ارس، خداآفرین و گلفرج؛ بادسواری در پشت سد ارس، خداآفرین و گلفرج؛ قایق‌های تفریحی پدالی در دریاچه پارک کوهستان است.
همچنین از جلفا می‌توان به عنوان شهر کلیساهای قدیمی نام برد، همان‌گونه که کلیسای سنت‌استپانوس به عنوان یکی از مهم‌ترین کلیساهای ارمنه در این شهر و منطقه واقع شده است. پل‌های تاریخی خداآفرین، کوه گئچی قالاسی، کوهستان کیامکی، پارک کوهستان، روستای اشتبین، منطقه حفاظت شده ارسباران (اینالو)، حمام تاریخی جلفا، آبشار آسیاب، مجموعه کردشت، کلیسای چوپان و کاروانسرای خواجه‌نظر (عباسی) از دیگر جاذبه‌های این منطقه است که با توجه به آمارهای ارائه شده، جزء گردشگرپذیرترین مناطق آزاد کشور محسوب میگردد.
– یکی دیگر از مناطق آزاد کشور در استان باران واقع شده است؛ منطقه آزاد انزلی در استان گیلان که پس تجربه منطقه ویژه بودن، به عنوان یکی از مناطق آزاد ایران فعالیت خود را آغاز کرد. شاید به دلیل محل قراگیری این منطقه، به واقع نیازی به توضیح جذابیت‌های طبیعی، گردشگری و درمانی آن نه تنها در میان مناطق آزاد، بلکه در کل کشور نباشد. حضور در کنار دریای خروشان کاسپین و بهره بردن از آب و هوای مطبوع و دلپذیر آن در جوار جنگل‌های زیبای گیلان خود دلیلی قانع‌کننده برای هر گردشگری است تا به سمت این منطقه روانه شود؛ حال مزیت‌ها و سهل‌گیری‌ها را اگر بدان اضافه کنیم، تبدیل به تکه‌ای از بهشت می‌شود با نام منطقه آزاد انزلی.
در چند سال اخیر تحولات شگرفی در این منطقه آزاد به وجود آمده که از مهم‌ترین آن می‌توان به مجتمع بندری کاسپین به عنوان بزرگترین زیرساخت ایجاد شده در میان مناطق آزاد اشاره نمود. بندری با چند کارکرد که در این متن بخش گردشگری آن حائز اهمیت است. بندر کاسپین و مارینای ایجاد شده در کنار آن می‌تواند انقلابی در گردشگری دریایی ایران ایجاد کند و زودی اتوبوس‌ها و گردشگری دریایی برای اولین بار در دریای خزر در این منطقه راه‌اندازی خواهد شد؛ ضمن این که بزرگترین و جذاب‌ترین آکواریم کشور در فاز تجارت و گردشگری منطقه آزاد انزلی واقع شد که در نوع خود بی‌نظیر است.
– در محل تلاقی دو رودخانه اروندرود و کارون، منطقه آزاد اروند واقع شده است. منطقه‌ای که در اواسط دهه۸۰ در شهرهای آبادان و خرمشهر احداث شد؛ شهرهایی که با نگاه به ریشه تاریخی و اصالت آنها، جزء زیباترین شهرها و مردمان آن به لحاظ صفا و خونگرمی مثال‌زدنی هستند. از قدیم‌الایام رود کارون را با ساز و آوازهای محلی می‌شناختند، شب‌های نورانی کارون و رقص بچه‌های آبادان همراه با نی‌انبان و تمبک شادی وصف‌ناپذیری را در میان مردم این شهر ایجاد می‌کند.
داشتن مرز مشترک با کشورهای عرب‌زبان عراق و کویت و نزدیکی به شهر بصره عراق در کنار زیرساختهای ایجاد شده ازجمله، هتل‌ها، مراکز خرید، مراکز درمانی و همچنین تفریحی به انضمام حضور گردشگران بدون داشتن روادید به این منطقه، منطقه آزاد اروند را به یکی از پررونق‌ترین مناطق در میان مناطق آزاد کشور بدل کرده است. بازارهای آبادان، موزه آبادان، کلیسای ارامنه (کلیسای قاراپت مقدس)، مسجد (موزه) رانگونی‌ها، سینما نفت، پل کابلی آبادان، اروندرود، رود کارون و جزیره مینو ازجمله مکان‌های زیبای این منطقه است که بستر مناسبی را برای جلب گردشگران فراهم کرده است.
– و اما می‌رسیم به بزرگترین و جوان‌ترین منطقه آزاد کنونی ایران و همچنین دومین منطقه آزاد دنیا به لحاظ وسعت که در منتهی‌الیه شمال غربی کشور، در آذربایجان غربی و در صورت گربه دوست‌داشتنی ایران واقع شده؛ منطقه آزاد ماکو.
این منطقه از لحاظ طبیعی موقعیت خاصی دارد؛ از طرف شمال و جنوب کوهستانی است و از جانب غرب و شرق به جلگه‌های قلعه دره‌سی و چای باسار منتهی میگردد. ماکو با برخورداری از تمدن کهن و آثار تاریخی غنی و جاذبه‌های متعدد فرهنگی و طبیعی به عنوان یکی از قطب‌های مهم گردشگری توان بالقوه فراوانی در بهره‌گیری از صنعت گردشگری دارد؛ شرایط آب و هوایی مناسب، پوشش گیاهی، رودها، چشمه‌ها، غارها، آبشارها، قلعه‌ها و دژها، گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری، اماکن و ابنیه تاریخی، صنایع دستی، و باغات اطراف شهر، جلگه‌ها و دامنه‌های پر از گل‌های وحشی، دست بافته‌های عشایر، لباس‌های رنگی، محلی و از همه مهم‌تر مردم خونگرم و مهمان‌نواز، زمینه مناسبی برای جذب مسافران و جهانگردان و ایجاد مراکز تفریحی خدماتی را فراهم آورده است.
این پهنه وسیع در سال‌های اخیر، تحولات و زیرساختهای عظیمی را در خود ایجاد کرده، همچون فرودگاه ماکو که پس از سال‌ها مردمان این خطه به راحتی می‌تواند به همه جای کشور سفر کنند و به زودی نیز این فرودگاه تبدیل به یک فرودگاه بین‌المللی خواهد شد و هم مردم منطقه و نیز گردشگران دیگر کشورها به راحتی می‌توانند به ماکو و خارج از آن سفر کنند.
کلیسای مریم مقدس، دریاچه سدبارون، آبشار قلعه‌جوق، پل قلعه‌جوق، کاخ موزه باغچه‌جوق، تالاب آق‌گل، کلیسای گئورک مقدس، پل قره‌کورپو، قره کلیسا، روستای گردشگری رند، منطقه شکار ممنوع آغگل، تالاب بورآلان، دخمه سنگی فرهاد و عمارت کلاه‌فرنگی ماکو نمونه‌هایی از اماکن دیدنی و توریستی منطقه آزاد ماکو است که شاید حتی مردم ایران هم از آنها اطلاعی نداشته باشند و نیاز است تا مدیران و متولیان امر درخصوص شناساندن این منطقه به مردم کشور و همین طور سایر کشورها تلاش بیشتری داشته باشند.
گذر از بحران اقتصادی با توسعه گردشگری مناطق آزاد
با توجه به شرایط کنونی اقتصاد و فشار تحریم‌های خصمانه بر علیه کشورمان و وجود بحران ویروس کرونا در کشور که بخش عظیمی از کسب و کارها خصوصا در حوزه گردشگری را تحت تاثیر قرار داده و محدودیت‌ها و مشکلاتی را بر مردم و اقتصاد رقم زده است؛ اما به نظر می‌رسد بهترین زمان برای جراحی زخم کهنه اقتصاد کشور که همانا وابستگی بیش از حد به صادارت نفت بوده را مهیا نموده است.
نقش ویژه صنعت گردشگری در تحقق اقتصاد مقاومتی می‌تواند فرصتی مناسب برای تبدیل تهدید تحریم‌ها به فرصت باشد. اقتصاد مقاومتی یک راهبرد و تدبیری عقلایی و جهادمحور به منظور کاهش فشار اقتصادی و مسیری برای برون‌رفت از این شرایط حساس است. در همین راستا گردشگری به عنوان صنعت پیشرو، نقش موثری در فرآیند توسعه اقتصادی جوامع داشته و یکی از مصداق‌های بارز تحقق اقتصاد مقاومتی محسوب می‌شود.
اقتصاد مقاومتی به عنوان یک راهبرد توسط مقام معظم رهبری مطرح گردیده است که اصولا بر پایه قطع وابستگی به نفت و بهره‌مندی از توان و ظرفیت داخلی اتفاق می‌افتد. ایران به عنوان کشوری غنی با دارا بودن منابع توسعه گردشگری و به سبب فرهنگ، تمدن، ویژگی‌های آب و هوایی و… که با معضلاتی همچون میزان بیکاری بالا، محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک‌محصولی مواجه است، می‌تواند به کشوری فعال در صنعت گردشگری تبدیل شود و با تمرکز بر رویکرد گردشگری و تنظیم راهبردها و برنامه‌های منظم و منسجم وابستگی خود را به منابع نفتی کاهش داده و به سمت منابع درآمدی جایگزین حرکت کند و به عنوان یک منبع پایدار از این فرصت‌ها بهره‌مند شود.
صنعت گردشگری یکی از مهم‌ترین قطب‌های توسعه و درآمدزایی محسوب می‌شود که به ایجاد اشتغال و خوداتکایی کمک می‌کند و با ارتقاء جنبه‌های فرهنگی و اقتصادی، تاثیر شگرفی بر رشد و پیشرفت جامعه می‌گذارد.
این صنعت پولساز، از مهم‌ترین قطب‌های توسعه به شمار می‌رود که درآمدزایی و سوددهی بالایی دارد، به همین منظور بسیاری از کشورها از جاذبه‌های این صنعت در راستای برون‌رفت از معضلات و مشکلات جامعه و ایجاد فرصت‌های شغلی استفاده می‌کنند. این امر سبب شده است تا کشورهای توسعه یافته، به گردشگردی و جهانگردی رویکرد ویژه‌ای داشته باشند و با سرمایه‌گذاری مناسب به نتیجه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی قابل توجهی دست یابند.
حال که تحریم‌ها علاوه بر اقتصاد، خودباوری و نشاط اجتماعی و اعتماد مردم را نشانه گرفته است، نقش سازنده گردشگری در این معادلات بیشتر و پررنگ‌تر خود را نمایان می‌کند؛ چراکه با گسترش و توسعه همه‌جانبه آن می‌توان همزمان این تهدید را به فرصت تبدیل نمود؛ فرصتی که علاوه بر تقویت روحیه، به اشتغال و اقتصاد مردم کمک شایانی خواهد نمود.
مناطق آزاد ایران همواره فرصتی مناسب جهت برون‌رفت از تنگناهای به وجود آمده در اقتصاد کشور بوده‌اند و نقش مهمی در ایجاد روابط جدید بازرگانی و گسترش آن با همسایگان خود داشته‌اند و پل ارتباطی مهمی در عرصه تجارت جهانی در سال‌های گذشته بوده‌اند. اهمیت مناطق آزاد بر کسی پوشیده نیست و در این برهه حساس زمانی، این مناطق می‌توانند نقش موثر و کلیدی در برون‌رفت از این موارد را ایفا نمایند.
گردشگری در مناطق آزاد ازجمله برنامه‌ها و اهداف مهم در استراتژی مدیران این مناطق بوده است؛ در این راستا خوشبختانه گام‌های بلند و مفیدی در تحقق اهداف نظام در مناطق آزاد برداشته شده است. به همین سبب، این فرصت منحصربهفرد می‌تواند در رشد اقتصادی مناطق آزاد و جذب گردشگران داخلی و خارجی و همچنین ایجاد اقتصاد پایدار موثر و به عنوان دروازه جدید دیپلماسی تاثیرگذار بوده و به عنوان پلی مطمئن برای رسیدن به بازارهای جهانی و عبور از این تنگنای تاریخی کشور نقش‌آفرینی نمایند.
تنوع اقلیمی و فرصت‌های متنوع آب و هوایی در شمال و جنوب کشور یکی از بزرگترین امتیازات مناطق آزاد برای همپوشانی گردشگری در فصل‌های مختلف می‌باشد؛ به عنوان مثال حضور گردشگران همسایگان شمالی در فصل سرما به واسطه وجود مناطق آزاد انزلی، ارس و ماکو و راهنمایی و جذب آنان برای استفاده از بهترین زمان گردشگری در مناطق جنوب کشور همچون قشم، کیش، چابهار و اروند و بلعکس، می‌تواند در آینده نزدیک با یک برنامه‌ریزی منسجم محقق و اجرایی گردد.
رونق و گسترش صنعت گردشگری یکی از محورهای اساسی برنامه‌های توسعه کشور است، اما این مهم نیازمند توسعه زیربناها و زیرساختهای گردشگری است تا بتوان گردشگری را به عنوان یکی از اولویت مهم اقتصادی، تحت پوشش قرار داد. در اولین اقدام، نیاز است که زیرساختهای فرهنگی در این حوزه توسعه یابد تا بتوان به نحو مطلوب گردشگران به ویژه توریست خارجی را پذیرش کرد؛ چراکه برای حضور گردشگر می‌بایست، امور رفاهی گردشگری نیز به شکل مناسبی افزایش یابد.
بهبود کسب و کار در مناطق آزاد با رونق حوزه گردشگری
مناطق آزاد ایران به رغم اینکه از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های زیادی در عرصه‌های صنعتی، تجاری و اقتصادی برخوردار می‌باشند، اما با عنایت به شرایط اقتصادی کنونی کشور، این گرایش در مدیران مناطق آزاد به وجود آمده که گردشگری مهم‌ترین ظرفیتی است که خارج از چارچوب‌های تحمیل شده به کشور و محدودیت‌های دیگری که برای محاصره اقتصادی ایران برنامه‌ریزی شده، می‌تواند برای رونق و گردش اقتصادی چه در عرصه داخلی و چه خارجی مفید واقع شود و همچنین صنعت گردشگری درخصوص تامین تجهیزات و مواد اولیه هیچ نیازی به صورت مستقیم به تامین از خارج کشور ندارد و بی‌تردید عرصه گردشگری با توجه به وجود ظرفیت‌های بسیار بزرگ تجاری و طبیعی موجود در ایران، یکی از مهم‌ترین ارکان فعالیت اقتصاد مقاومتی در کشور است و با توجه به این نکته که طبیعت گردشگری یک خاصیت اجتماعی است، می‌تواند کلیه بخش‌های اقتصادی در جامعه را در معرض رونق کسب و کار قرار دهد و لذا از یک مکانیزم توزیع عادلانه ثروت در کشور هم برخوردار است که این مهم باعث رضایت‌مندی شهروندان و تشویق آنان به توسعه فعالیت گردشگری در مناطق خود نیز منجر می‌شود.
با توجه به تفاوت قیمتی که به واسطه افزایش نرخ ارز به وجود آمده، این شرایط یک فرصت بسیار طلایی را در اختیار کشور قرار داده تا بتوان از این موقعیت در مسیر جذب گردشگران بیشتری قدم برداشت و برای رسیدن به این هدف باید تسهیل امور و آسان‌تر شدن قوانین مربوط به گردشگران خارجی در کنار تامین نیازهای خرید گردشگران در مناسبات و گفت‌و‌گوها بین دو کشور مدنظر قرار گیرد.
سخن پایانی
بی‌تردید توسعه گردشگری، نیازمند برنامه‌ریزی و به‌کارگیری سیاست‌های مناسب در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است و مدیریت در این حوزه حساس باید بتواند با هدفگذاری‌های بنیادی و پایدار، بسترسازی‌های متوازن و سرمایه‌گذاری‌های خرد و کلان، میان دولت، بخش خصوصی و مردم هماهنگی ایجاد کرده و به رشد و گسترش این صنعت جامه عمل بپوشاند.
در این راستا توجه به آثار و مفاخر و میراث ملموس و ناملموس به عنوان پل فرهنگی، نهادینه‌سازی فرهنگ گردشگری و میزبانی جهانگردان، برنامه‌ریزی بر پایه آینده‌نگری اقتصادی، پذیرش گردشگری به عنوان یک صنعت پاک از سوی دستگاه‌های دولتی و غیردولتی، برقراری هماهنگی میان آنها برای توسعه این صنعت، ایجاد فضای باز در تعاملات خارجی و تبلیغات کارآمد رسانه‌ای می‌تواند راهگشای گردشگری کشور باشد.
در شرایط کنونی کشور به لحاظ اقتصادی و همین طور قرار گرفتن در هجمه تحریم‌ها و همچنین رکود اقتصادی که به سبب شیوع بیماری کووید۱۹ ایجاد شده است، حتما و قطعا بهترین، منطقی‌ترین و حتی آسان‌ترین راه ورود ارز به کشور و عبور از این کمبود نقدینگی، جذب گردشگر به کشور از طریق مناطق آزاد است. شاید در این برهه زمانی، مدیران عامل سازمان‌های مناطق آزاد باید بیشترین بخش از پتانسیل و انرژی خود و مدیرانشان را بر روی این حوزه متمرکز کنند و یا بهتر باشد معاونین و مدیران بخش گردشگری کمی پویاتر از گذشته عمل نمایند تا هم خدمتی به سازمان خود کرده و هم اینکه بتوانند کشور را با قدرت بیشتری از این مرحله سخت عبور دهند.
بی‌شک بنابر اعلام نظر کارشناسان و دانشمندان، ویروس کرونا زین پس با بشریت خواهد ماند و تنها راه مقابله با آن عمل به توصیه‌ها و پروتکل‌های بهداشتی است، به همین سبب می‌شود متصور بود که در همین ایام نیز می‌توان با رعایت نکات بهداشتی و ایمنی، سفری امن داشت و تمامی واحدها و تاسیسات گردشگری را از این سفر منتفع ساخت.
ارسال دیدگاه
مجموع دیدگاهها : 0در انتظار بررسی : 0انتشار یافته : ۰