گفت‌و‌گو با دکتر اکبرترکان مشاور رئیس جمهور و دبیر شورایعالی مناطق آزاد کشور
مهم‌ترین نقش مناطق آزاد، ورود دستاوردهای جدید به سرزمین اصلی
درگیر کردن جوامع محلی در حوزه اقتصادی باعث ایجاد امنیت توسط مردم می‌شود
گفت‌و‌گو: حسین مرادی
دبیر شورایعالی مناطق آزاد کشور با بیان اینکه در سال ۹۴ مجموع صادرات مناطق آزاد ۶۲۰ میلیون دلار بوده است، گفت: طبق هدفگذاری انجام شده، افزایش ۳۰ درصدی صادرات کالا در دستور کار مناطق آزاد قرار گرفت که بر این مبنا میزان صادرات در سال ۹۵ باید به ۱۳۰ میلیون دلار برسد، اما آنچه اتفاق افتاد آنکه میزان صادرات به ۸۱۳ میلیون دلار رسید که گزارش آن به ستاد اقتصاد مقاومتی ارائه شد.
به گفته وی، حدود ۲۷.۵ درصد از هدف ۳۰ درصد افزایشی تعیین شده در زمینه صادرات کالا محقق شد.
ترکان در خصوص استقرار بانکهای خارجی در مناطق آزاد کشور افزود: در ابتدای شروع به کار این دولت استقبال بانکهای خارجی مثبت بود به طوری که ۱۶ تقاضا از ایرانی ها و خارجی ها برای ایجاد بانک آبشور (یعنی بانکی که تمامی عملیاتهایش اعم از سپرده گذاری و تسهیلات ارزی است) داده شد، اما به دلیل آنکه بانک مرکزی در میانه راه ضوابطش را تغییر داد و حداقل سرمایه اولیه را از ۲۵ میلیون یورو به ۱۵۰ میلیون یورو افزایش داد، تعداد متقاضیان کاهش یافت.
وی اظهار کرد: اگر چه طی مصوبه ای جدید حداقل سرمایه از ۱۵۰ میلیون یورو به ۱۰۰ میلیون یورو تقلیل یافت اما باز هم چون این میزان بالاست متقاضی زیادی پا پیش نگذاشتن و تقاضا ها متوقف شده.
ترکان همچنین با اشاره به اهمیت وجود پورت ها در اقتصاد دنیا، بر ضرورت شناخت و تحقیق بیشتر بر روی پورت ها در کشور و ایجاد نسل سوم پورت ها تاکید کرد، وی همچنین در خصوص ادامه ماندن در دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد در دولت دوازدهم اظهار داشت: من تابع دستور جناب آقای رئیس‌جمهور هستم اگر ایشان همچنین تصمیمی نداشته باشند قطعا به فعالیتم ادامه خواهم داد و برنامه ای برای رفتن از دبیرخانه مناطق آزاد ندارم.
در ادامه گفت و گوی اختصاصی نشریه مناطق آزاد را با دکتر اکبرترکان مشاور رئیس جمهور و دبیر شورایعالی مناطق آزاد کشور در ادامه می خوانید:
– مناطق آزاد کشور تا چه میزان می‌تواند در ایفای نقش اثربخش در توسعه اقتصادهای محلی و بومی نقش داشته باشد؟
آن چه که از مناطق آزاد انتظار می‌رود پیش قراول بودن است و باید پیشرو در یک جریان باشند تا بتوان به تجربیات جدید در آن مسیر دست پیدا کرد. یکی از ظرفیت‌های مهم مناطق آزاد می‌تواند در خصوص تجربیاتی باشد که اجرای آن در سراسر کشور به یکباره نگران کننده است، می‌توان آن مسئله را در یک قطعه کوچک جغرافیا به نام مناطق آزاد به اجرا گذاشت و سپس تست کرد و بعد نتایج مثبت آن را به سرزمین اصلی منتقل نمود، این یکی از مهم‌ترین نقش‌ها و ماموریت‌هایی است که مناطق آزاد باید ایفا کنند.
حال نکته اینجاست که آیا توسعه، یک پدیده تزریقی از بیرون است یا یک پدیده ای درونی؟ بی‌شک توسعه یک پدیده دورنی است، بنابراین نباید منتظر باشیم که یک اتفاقی از بیرون ایجاد شود تا توسعه ما شکل بگیرید، این تفکر کاملا اشتباه است. زمانی یک اتفاق پایدار می‌شود که از دورن شکوفا شود و لذا ما فکر می‌کنیم که تحقق توسعه، مستلزم حرکت جامعه محلی است؛ به عبارتی مشارکت جامعه محلی یعنی شکوفایی از درون و امیدوار هستیم که سیاست‌های این دوره که اصل را بر پایه مشارکت جامعه محلی گذاشته، بتواند توسعه را درون‌زا کند و همچنین شکوفا شدن استعدادهای درونی را مبنا خود قرار دهد.
– به عقیده شما در خصوص تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی در مناطق آزاد کشور، تا چه میزان موفقیت حاصل شده است؟
بند۱۱ اقتصاد مقاومتی ماموریت‌های مناطق آزاد را در ارتباط با اقتصاد مقاومتی بیان کرده که شامل، گسترش و تسهیل تولید، توسعه صادرات، انتقال فناوری‌های پیشرفته و تامین نیازهای مالی و ضروری کشور از خارج است که جزء چهار محور اصلی مناطق آزاد کشور می‌باشد.
در ستاد اقتصاد مقاومتی که به ریاست جناب آقای دکتر جهانگیری برپا می‌شود، سال گذشته اهدافی را برای مناطق آزاد معین کرده بودند که پایه محاسبات، دستاوردهای مناطق آزاد سال۱۳۹۴ دیده شده بود. در سال۱۳۹۴ مناطق آزاد کشور حدود ۶۱۰میلیون دلار صادرات داشته‌اند و ستاد اقتصاد مقاومتی در هدفگذاری برای این مناطق ۳۰درصد افزایش صادارت در سال بعد برنامه‌ریزی کردند که حدود ۸۳۰میلیون دلار می‌شد که خوشبختانه این هدف سال گذشته محقق گردید و کلیه مناطق آزاد کشور در سال گذشته به آمار حدود ۸۴۰میلیون دلار در بخش صادرات دست پیدا کردند، که البته این عدد مختص صادارت کالاهای تولیدی منطقه آزاد می‌باشد.
در حوزه صادرات در مناطق آزاد سه تیپ صادراتی وجود دارد که شامل صادرات کالای تولیدی منطقه آزاد به خارج از کشور، صادرات کالای تولیدی منطقه آزاد به درون کشور و بخش سوم صادرات کالاهای سرزمین اصلی از طریق مناطق آزاد به خارج از کشور.
– مبحث حضور بانکهای خارجی در مناطق آزاد به کجا رسید؟ نکته مجهول موضوع این است که سرمایه‌گذاران بر این باور هستند که بانک مرکزی مانع اصلی حضور بانکهای خارجی در مناطق آزاد است و به جرات می‌توان گفت این مورد از مهم‌ترین موارد حمایتی و ضمانتی حضور سرمایه‌گذاران خارجی در مناطق آزاد کشور است. در این خصوص چه اقداماتی در جهت رفع این مشکل صورت گرفته است؟
در خصوص حضور بانک های خارجی در مناطق آزاد به هیچ نتیجه‌ای نرسیدیم، دلیل اصلی عدم دستیابی به نتیجه در این مسئله را صرفا می‌شود در یک جمله بیان کرد، این که بانک مرکزی مانع اصلی این مهم در مناطق آزاد کشور است.
توصیه من به بانک مرکزی این است که از حضور بانکهای فراساحلی در مناطق آزاد هراس نداشته و از بابت مقایسه شدن با سیستم بانکی داخلی ترس نداشته باشد و این فرصت را ابزاری برای حول دادن بانکهای داخلی قلمداد کند و از سیستم بانکی داخلی بخواهد که آنها هم سطح خود را به سطح قابل قبول بین‌المللی ارتقاء دهند.
از نگاه ما بی‌شک باید بانکهای خارجی حضور فعالی در مناطق آزاد داشته باشند و حتی باید بانکهای داخلی ما نیز تلاش کنند که در حوزه رقابت و فعالیت بانکی خود را به آنها نزدیک کنند.
-یکی از زمان‌برترین موضوعات در مناطق آزاد کشور ایجاد زیرساخت ها می‌باشد که این دست اتفاقات غالبا در زمان تاسیس شکل می‌گیرد، ولی ما در اکثر کشورها شاهد این موضوع هستیم که دولت‌ها قبل از افتتاح مناطق آزاد با سرمایه‌گذاری مستقیم، کلیه زیرساخت‌ها را ایجاد می‌کنند و بعد سرمایه‌گذاران را در جهت سرمایه‌گذاری دعوت می‌کنند. از این حیث چقدر با اختصاص بودجه از طرف دولت در جهت ایجاد زیرساخت‌ها در مناطق آزاد کشور موافق هستید و آیا کلا این موضوع امکان اجرایی شدن و تصویب بودجه مستقیم از طرف دولت را دارد؟
به صراحت می‌گویم که امکان تامین بودجه در خصوص ایجاد زیرساخت‌ها از طرف دولت وجود ندارد، چرا که دولت خود در حوزه کلان مشکل تامین مالی دارد؛ البته باید گفت که در حال حاضر هفت منطقه آزاد موجود کنونی تقریبا زیرساخت‌های آماده‌ای دارند، امروز شاهد پرواز از فرودگاه ماکو هستیم و همچنین ایجاد بندر کاسپین در انزلی، تکمیل ترمینال دو فرودگاه کیش تقریبا به اتمام رسیده است و بندر کیش در آستانه پهلوگیری کشتی ۳۵هزار تنی است، ضمن این که توسعه بندر بهمن در قشم را شاهد هستیم.
بی‌شک ما همین مسیر را برای مناطق آزاد جدید هم داریم، البته باید گفت که بعضی از مناطق آزاد جدید دارای زیرساخت‌های نسبی هستند، مثلا منطقه آزاد اردبیل یا مغان تقریبا زیرساخت‌هایی مثل فرودگاه پارس‌آباد که در حال حاضر آماده است و همچنین جاده‌های دسترسی به منطقه هم به همین شکل وجود دارد، در مهران نیز بخشی از زیرساخت‌ها وجود دارد.
مشکلاتی که در خصوص تامین بودجه برای ایجاد زیرساخت‌ها در هفت منطقه آزاد در طول این سال‌ها وجود داشته تا به این نقطه رسیدند، بی‌تردید تا حدودی شامل مناطق آزاد جدید نیز خواهد بود، چون می‌دانم که دولت در حال حاضر امکان تامین بودجه برای ایجاد زیرساخت